28 Het einde van Amsterdam

Amsterdam is gevaarlijk, Amsterdammers zijn arrogant, en in Amsterdam ‘kan alles maar’… Zo denkt men op veel plaatsen over onze hoofdstad en zijn inwoners. Het zou de ‘beerput van de wereld’ zijn, ‘Het Sodom en Gomorra van het Noorden’ en het zou veel mensen niet verbazen als het einde der tijden juist op déze plaats een aanvang zou nemen. Een enkele keer leek het er zelfs op…

Amsterdam, in 1535, door overlevering bekend – Het was hartje winter, 11 februari 1535 toen een aantal gegoede Amsterdamse burgers een bijeenkomst hielden in de Zoutsteeg, in het huis van de lakenkoopman Jan Sybert. Amsterdam was katholiek in die tijd en de gegadigden kwamen hier regelmatig samen om hun eigen hervormde geloofsopvatting te belijden.

Jan zat daar met gelijkgestemden in gebed verzonken, toen een van hen – Hendrik Snyder was zijn naam – zich plotseling van zijn kleren ontdeed en riep dat alles wat uit de aarde was voortgekomen, door het vuur verteerd moest worden. Het einde der tijden was nabij, zei hij, en al het bezit was zinloos. Hij stond op, wierp om zijn woorden kracht bij te zetten al zijn kleren in het vuur, en beval de anderen zijn voorbeeld te volgen.

Voor Jan het wist, rende hij met de anderen poedelnaakt de koude straat op, onder het uitroepen van de kreet ‘Wee, de wrake Gods, wee over de wereld en de goddelozen!’: het eind der tijden in Amsterdam.

Het einde was inderdaad aangebroken, maar alleen voor Jan en zijn vrienden. Op één vrouw na werden de demonstranten bij de kladden gegrepen en door de mannen van de schout ter dood gebracht. Maar hun leer was hardnekkig… Later dat jaar, op 10 mei, bezette een tweede groep naaktlopende apocalypsvoorspellers het Amsterdamse stadhuis. Het gezag trad opnieuw hard op. Op de Dam werd onder publieke belangstelling hun hart ‘levendig uit het lichaam gesneden en in hun aangezicht geworpen’, hun naakte lichamen werden gevierendeeld en bij elke stadspoort werd een deel opgehangen, terwijl de hoofden op staken gestoken werden. Godsdienstwaanzin, krankzinnige naaktlopers en rivieren van bloed: even leek de apocalyps heel dichtbij in Amsterdam.

Dit ging over het geloof in de apocalyps in Amsterdam, zoals beleden door de zogenaamde ‘wederdopers’. Wat betreft de vooroordelen tegen Amsterdam in onze huidige tijd kan ik zeggen: weerzin tegen ‘de stad’ is zo oud als de stad zelf.

Als het aan mij ligt, is dit niet het einde van Amsterdam, maar Amsterdam voor altijd…