13 De dood van Jan Klaassen
Tijdstip: 1652
Plaats: Mookerheide
Auteur: Onze redacteur
Een van de verklaringen van de herkomst van de beroemde poppenkastpop Jan Klaassen koppelt hem aan de Oranjes. En als je Rob de Nijs mag geloven, dan zou het zomaar kunnen dat Jan Klaassen samen met de gesneuvelde Lodewijk van Nassau op de Mookerheide rondspookt.
Zoals het hoort bij een echte held uit de volkspoppenkast, is Jan Klaassen ontstaan door politieke satire. Er zou een trompetter hebben bestaan, Jan Klaaszoon geheten, die gediend had bij de garde van stadhouder prins Willem II. Bij diens dood in 1652 vond er een machtswisseling plaats en al wie prinsgezind was werd uit de garde ontslagen, zo ook Jan Klaaszoon. Hij vestigde zich in Amsterdam en verdiende de kost met het langs de straten vertonen van de poppenkast. Daarbij legde hij zijn personages kwinkslagen in de mond die allesbehalve vleiend waren voor het nieuwe bewind. Hij maakte zoveel opgang, dat de naam Hansworst of Polichinel, die zijn hoofdpersonage droeg, voor zijn eigen naam plaats moest maken.
Volgens een lied van Rob de Nijs is Jan Klaassen nog zo’n 75 jaar ouder, want hierin sterft hij als trompetter van Lodewijk van Nassau al in 1574 op de Mookerheide. Hieronder een deel van de door Lennaert Nijgh geschreven tekst.
Jan Klaassen zei: Vaarwel mijn lief ik zie je volgend jaar.
Wanneer de lente terugkomt zijn wij weer bij elkaar.
De winter ging,
de zomer kwam,
de oorlog was voorbij.
Maar het leger is nooit teruggekeerd van de Mookerhei.
Geen mens die van Jan Klaassen iets teruggevonden heeft
maar alle kinderen kennen hem,
hij is niet dood, hij leeft!
Jan Klaassen was trompetter in het leger van de prins.
Hij marcheerde van Den Helder tot Den Briel.
Hij had geen geld
en hij was geen held
en hij hield niet van het krijgsgeweld
maar trompetter was hij wel in hart en ziel!
Het eerste verhaal zou ook de herkomst van de bekende poppenfiguur de Dood van Pierlala verklaren. Een spookachtig wezen zonder tekst, met een onmogelijk ver uitrekkende nek. De Dood van Pierlala zou de historische figuur Johan de Witt verbeelden, de raadspensionaris die na de dood van Willem II de macht greep. In tegenstelling tot de prins was De Witt bepaald niet geliefd bij het Oranjegezinde volk; hij werd in 1672 door een woedende menigte in Den Haag vermoord.