8 De schatten van de Oranjes

Tijdstip: Heden

Plaats: Den Haag

Auteur: Onze redacteur

Het koninklijk huis beschikt over een kluis vol kostbare kroonjuwelen. Koningin Beatrix maakt zelden gebruik van deze juwelen die onze Oranjes al eeuwen bezitten. Haar moeder Juliana daarentegen droeg regelmatig de sieraden die haar voorouders kregen of kochten. Waar komen ze vandaan, hoeveel zijn ze waard en... wie erft ze?

Koningin Beatrix wordt een van de rijkste vrouwen ter wereld genoemd. Ook van haar moeder Juliana werd tijdens haar regeerperiode vaak gezegd dat ze tot de meest vermogende vrouwen van deze aardbol behoorde. Ze werd weleens kwaad als er weer verhalen over haar financiën in de internationale pers verschenen en liet ook niet na om te protesteren tegen de verhalen over haar gigantische vermogen. Want de Oranjes zijn beslist niet armlastig. Ze beschikken niet alleen over een omvangrijk vermogen dat is verdeeld over verschillende bankrekeningen, maar bezitten ook een enorm pakket aandelen, behoorlijk wat onroerend goed, een nauwelijks te inventariseren hoeveelheid antiek en kunst en natuurlijk tal van sieraden en andere juwelen en kostbaarheden van edelmetaal.

Vaststaat dat de Oranjes, die van origine niet al te vermogend waren, in de afgelopen eeuwen ontzettend zuinig zijn geweest op hun juwelen. Zo zuinig zelfs dat de collectie kroonjuwelen van het Huis van Oranje-Nassau zo langzamerhand erg bijzonder mag worden genoemd. De Oranjes beschikken momenteel over een collectie kroonjuwelen waarop de meeste andere koningshuizen en adellijke families jaloers zijn.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen koningin Wilhelmina besloot afstand te doen van de troon en dochter Juliana haar zou opvolgen, dreigde er van de omvangrijke collectie kroonjuwelen een groot deel verkocht te moeten worden. Iets wat in de generaties voor de aftredende vorstin nog nooit was voorgekomen. De familiejuwelen hadden inmiddels zo’n waarde gekregen dat Juliana, als ze de kostbaarheden zou erven, nooit aan haar belastingverplichtingen zou kunnen voldoen als ze niet een deel van de juwelen en sieraden zou laten veilen.

Met een uitdunning van de juwelencollectie zouden prinses Juliana en haar familie niet alleen een flink deel van hun vermogen kwijtraken, maar zou er ook een stukje historie van ons land verloren gaan. Er zou nog een probleem ontstaan. Verschillende sieraden zouden niet verkocht kunnen worden, omdat Juliana’s voorouders in hun testament hadden laten vastleggen dat ze altijd in de familie moesten blijven. De toenmalige regering loste het probleem op. Er werd wettelijk vastgelegd dat de Oranjes over de juwelenerfenis geen successierechten hoefden te betalen. En dat geldt vandaag de dag nog steeds.

Prinses Juliana bedacht jaren geleden al dat er bij haar overlijden weer andere problemen zouden kunnen ontstaan. De familiejuwelen zouden na haar dood geërfd worden door haar vier dochters, waardoor de familiecollectie uiteen dreigde te vallen. Ook dat zou op den duur consequenties kunnen hebben voor de historische waarde van de juwelen, waarop haar voorouders zo zuinig waren geweest. Eenmaal in het bezit van de kostbare juwelen, zouden Beatrix, Irene,

Margriet en Christina ieder voor zich kunnen beslissen of ze die een nieuwe bestemming wilden geven. Ze zouden ze zonder problemen van de hand kunnen doen. Deden ze dat niet, dan zou de collectie door vererving op den lange duur toch uit elkaar vallen.

Om de eeuwenoude familiecollectie hiervoor te behoeden, richtte Juliana de Stichting Regalia op die wordt bestuurd door verschillende leden van de Oranjefamilie. Deze stichting beheert de juwelencollectie. Alle Oranjes kunnen, wanneer dat nodig is, gebruikmaken van de juwelen die hierin zijn ondergebracht. Sinds de oprichting van de stichting is het niet meer mogelijk de juwelen te verkopen. De eeuwenoude tiara’s, diademen, colliers, parelkettingen, broches, armbanden en oorbellen zijn door prinses Juliana voor het nageslacht bewaard, evenals de vele diamanten, saffieren en andere edelstenen die de Oranjes in de loop der jaren hebben verzameld.

Halverwege de negentiende eeuw werd de aanzet voor de unieke juwelencollecties van de Oranjes gegeven door de Russische prinses Anna Paulowna, die trouwde met koning Willem II. Zij was de zus van Tsaar Paul I, toen de meest vooraanstaande vorst van Europa. Anna Paulowna groeide in St. Petersburg in weelde op. Ze hield, net als koning Willem II, enorm van uiterlijk vertoon. Eenmaal in Nederland ergerde ze zich groen en geel aan de sobere leefstijl aan het hof. Gesteund door haar echtgenoot bracht ze daar direct verandering in. Uit Rusland bracht ze een flinke collectie juwelen mee en in Nederland kocht ze de nodige aanvullingen.

Bij testament bepaalde ze hoe de juwelen door haar nageslacht bewaard en gekoesterd moesten worden. Nog altijd is de collectie die Anna Paulowna vergaarde in het bezit van de Oranjes. Zo nu en dan worden de juwelen van de Russische prinses zelfs nog gedragen.

Ook Anna Paulowna’s schoondochter Sophie van Württemberg, de eerste echtgenote van koning Willem III, zorgde voor een belangrijke uitbreiding van de kroonjuwelen. Bij haar dood in 1877 liet ze een omvangrijke hoeveelheid kostbaarheden uit haar Duitse familie na. Koningin Wilhelmina, die van nature wars was van uiterlijk vertoon, blijkt toch verzot te zijn geweest op sieraden. Zij kocht gedurende haar leven verschillende kostbare juwelen, waardoor de familiecollectie niet alleen groeide, maar ook belangrijk in waarde toenam.

De vroegere vorstin was wel praktisch. Verschillende sieraden waarvan ze vond dat ze uit de mode waren of te pompeus om te dragen, liet ze uit elkaar halen om er eigentijdse sieraden van te laten maken. Prinses Juliana deed hetzelfde. Het Nederlandse volk had haar moeder een
tiara van diamanten en saffieren cadeau gedaan, ter gelegenheid van haar huwelijk met prins Hendrik. In het begin van de jaren zestig liet Juliana deze tiara door een Haagse juwelier ontmantelen en van de ruim 800 edelstenen liet ze kleinere juwelen maken voor haar en haar dochters. Het frame van de gouden tiara kreeg de juwelier cadeau. Dat liet hij omsmelten. Ook dat is nu onmogelijk geworden. Juwelen die eenmaal in het ‘bezit’ van de koninklijke Stichting Regalia zijn, mogen niet meer worden ontmanteld.

Natuurlijk hebben de leden van onze koninklijke familie ook nog een groot aantal sieraden die zij hun persoonlijke bezit mogen noemen. Sieraden die ze van hun dierbaren hebben gekregen of die ze zelf hebben gekocht. Deze komen na de dood van de eigenaar of eigenaresse, al dan niet via een testament, terecht bij erfgenamen en mogen worden verkocht of in de stichting ondergebracht, waardoor ze voor het nageslacht bewaard blijven. De waarde van de Oranjejuwelen in de Stichting Regalia wordt geschat op zo’n honderd miljoen gulden. De sieraden die tot het persoonlijke bezit van koningin Juliana en haar vier dochters behoren, zijn tussen de 10 en 20 miljoen gulden waard.

In 1829 werden de diamanten van de prinses van Oranje gestolen. Een arme Italiaan werd veroordeeld. Deze bedrogen man, zogenaamd misdadiger, stierf volgens sommigen in de gevangenis van Woerden, kort voor hij vrij zou komen en de volle beloning in ontvangst zou nemen voor zijn gedienstige opofferingsgezindheid. Anderen zeggen echter dat hij met een paar duizend gulden aan boord van een schip is gezet om uit eigen vrije wil naar Amerika te reizen. Tijdens de overtocht evenwel zou hij, terwijl hij op een donkere nacht alleen aan dek was met een bekende figuur van de geheime politie, per ongeluk overboord zijn gevallen en verdronken zijn, het mysterie van de befaamde roof met zich meenemend.