9

Twee dagen later opende hij zijn winkel weer op de gewone tijd en 's zaterdags ging hij naar Musak, sprak nergens over, keek vanuit de verte naar de baseball-spelers in het licht van de ondergaande zon, speelde vervolgens zijn partij triktrak met de schrijnwerker die zijn gerepareerde pijp rookte. Weduwnaars moeten in het begin hetzelfde gevoel hebben dat hij de eerste dagen had, wanneer het hem overkwam dat hij zich omkeerde om tegen Ben te praten ofwel wanneer hij op bepaalde tijden ongeduldig op de klok keek in de gedachte dat zijn zoon laat was; minstens éénmaal ontdekte hij 's morgens dat hij eieren voor twee personen in de pan stuksloeg. Maar dat ging spoedig over. Ben was altijd aanwezig, niet alleen in hun flat, maar ook in de winkel, op straat, overal waar hij heen ging en Galloway had niet meer zozeer als vroeger behoefte aan zijn lichamelijke tegenwoordigheid.
Misschien was het proces dat zich in hem voltrokken had, al voor de zitting van de Jury begonnen, die zaterdagavond bijvoorbeeld toen hij in zijn groene fauteuil op Ben zat te wachten zonder dat hij eigenlijk veel hoop meer had, misschien daarvoor nog. Hij had zijn leven doorgebracht met het gadeslaan van zijn zoon, in voortdurende, liefdevolle aandacht, en tot op het ogenblik dat hij hem onbezorgd en met eenglimlach om de mond voor de rechtbank zag staan, had hij niets van hem begrepen. Op een morgen, in die week, hing hij het bordje voor zijn winkeldeur en ging naar Musak die in zijn werkplaats was. Bijna blozend, alsof hij vreesde zijn diepste geheim te verraden, haalde hij drie foto's uit een enveloppe.
'Ik had graag datje één lijstje voor me maakte voor de drie', zei hij, terwijl hij ze in een bepaalde volgorde op de werkbank legde. 'Een heel eenvoudig lijstje, alleen maar een randje van gewoon hout. ' De eerste was een portret van zijn vader op ongeveer acht en dertigjarige leeftijd, precies zoals Dave zich hem herinnerde, met een snor die zijn ietwat spottende uitdrukking nog verhoogde. De tweede was een foto van hemzelf toen hij twee en twintig jaar was en net op de fabriek in Waterbury was. Zijn hals scheen langer en magerder dan tegenwoordig. Hij was half van opzij opgenomen en zijn bovenlip was in de hoek iets opgetrokken.
De laatste foto was die van Ben, die één van zijn school-vrinden een maand geleden had genomen. Hij had ook een lange hals en het was de eerste keer dat hij met een sigaret gefotografeerd was.
Musak bracht hem dezelfde dag nog het lijstje, tegen het eind van de middag en Dave hing het direct op. Het scheen hem toe dat die drie portretten de verklaring inhielden van alles wat er gebeurd was, maar hij besefte wel, dat hij dat alleen maar kon begrijpen endat, als hij zou proberen zijn gevoel aan iemand anders mee te delen, aan een Wilbur Lane bijvoorbeeld, men hem ontsteld zou aankijken.
Verried de blik van de drie mannen niet een zelfde geheim leven, of liever, een geheel in zichzelf gekeerd leven? Een blik van het verlegen, bijna berustende type, terwijl de opgetrokken lip bij alle drie op een onderdrukte opstandigheid wees. Ze waren alle drie van hetzelfde ras, het ras dat een lijnrechte tegenstelling vormde met dat van een Lane, of van een Musselman, of van zijn moeder. Het scheen hem dat er in de gehele wereld maar twee soorten van mensen waren, zij die het hoofd buigen en de anderen. Als kind dacht hij dat al in meer beeldende termen: die voor de broek krijgen, en die voor de broek slaan. Zijn vader had het hoofd gebogen, zijn hele leven de banken afgelopen om leningen los te krijgen, en hij was gestorven toen hij weer eens in de wachtkamer van een bankier zat te wachten. Was het niet die ironie van het lot geweest die hem in zijn laatste ogenblik had doen glimlachen?Éénmaal in zijn leven had hij een daad volbracht, die voor een uiting van opstandigheid had kunnen doorgaan en hij had er, daarna, iedere dag voor moeten boeten; jaren later had zijn moeder dat voorval nog gebruikt om zijn nagedachtenis te onteren door tegen haar zoon te zeggen: 'Je bent een echte Galloway en dat zul je wel altijd blijven ook!' Het was gebeurd voordat Dave geboren was. Niemand behalve zijn vader wist wat er precies gebeurd was. Op een Onafhankelijkheidsdag was hij 's avonds eenvoudig niet thuis gekomen. Zijn moeder had zijn club, verscheidene vrienden opgebeld, maar die konden haar niet inlichten, en hij was pas de volgende morgen om acht uur thuisgekomen. Hij had tevergeefs getracht ongezien zijn kamer te bereiken, zoals hij ook geprobeerd had de sporen van lippenstift op zijn boord te verwijderen.
Zijn hele leven had hij zich deze escapade horen verwijten en iedere keer boog hij het hoofd. Toch was Dave er van overtuigd, dat hij blij was dat hij het gedaan had. Het gebeurde wel dat hij, als zijn vrouw tegen hem uitvoer, zijn zoon een knipoogje gaf, alsof het kind het al kon begrijpen.
Was het niet om dezelfde reden dat hij iedere dag een bepaald aantal glazen wijn dronk, nooit genoeg om dronken te zijn, maar voldoende om de werkelijkheid een beetje te doen vervagen?Dave had nooit gedronken. Hij had zijn leven aangepast aan zijn mogelijkheden, die hij goed kende, maar ook hij had zijn moment van verzet gehad, reeds heviger dan dat van zijn vader. Toen hij Ruth getrouwd had, was dat een uitdaging geweest, hij wist niet precies aan wat of aan wie, aan de wereld, aan alle Musselmans, aan alle Lanes van de wereld. Hij had haar expres gekozen om wat ze was en als hij er één op straat gevonden had, was hem dat ongetwijfeld nog liever geweest.
Eenmaal zou hij Ben het verzet van zijn vader in Virginia kunnen vertellen, maar helaas kon hij hem dat van zichzelf niet vertellen. Wie weet? Misschien zou zijn zoon het eenmaal uit zichzelf begrijpen. Misschien was het een spoor, een teken van die opstandigheid, wat Dave in zijn blik zocht toen Ben nog een kind was. Hij was er bang voor geweest, in die tijd. Hij had bijna gehoopt, dat Ben van het andere ras zou zijn.
Maar Ben had wel degelijk hun blik, van zijn vader en van hem, van alle anderen die waren als zij. Sommigen konden hun hele leven lang hun opstandigheid beletten naar de oppervlakte door te breken. Bij anderen komt het tot een uitbarsting.
De beide psychiaters hadden over Bens geval beraadslaagd zonder te weten dat zijn grootvader éénmaal in zijn leven een nacht buitenshuis had doorgebracht en dat zijn vader een meid getrouwd had die met al zijn kameraden naar bed geweest was. En Ben had, op zestienjarige leeftijd, de begeerte gehad er een eind aan te maken.
Het was niet zonder reden dat Dave de drie foto's in een zelfde lijstje gezet had. Er was een verbondenheid tussen de drie mannen. Ieder was in zekere zin een soort trap in één zelfde ontwikkeling. Eerder al ging er zelden een dag voorbij dat Dave niet aan zijn vader dacht. Nu was deze bijna even aanwezig in huis als Ben.
Zijn moeder had hem niet geschreven, was hem nietkomen opzoeken. Ze had stellig de berichten in de bladen gelezen. Zij zou wel tegen Musselman gezegd hebben:'Ik heb altijd wel voorspeld dat het slecht zou aflopen!' Het was waar. Wilbur Lane had ook dadelijk voorspeld dat Ben schuldig verklaard zou worden en voor het Gerechtshof zou komen. Dat soort mensen heeft altijd gelijk.
Voortaan was het enigszins alsof de kringloop gesloten was. Dave werkte zoals hij dat gewoon was, opende en sloot de winkel met dezelfde zorgvuldige bewegingen, borg de horloges en de sieraden uit de etalage voor de nacht in de brandkast, deed zijn inkopen in de First National Store en ging boven zijn maaltijden klaarmaken.
De inwoners van het dorp hadden al opgehouden hem nieuwsgierig aan te kijken. Hij verraste hen soms, wat hen misschien schokte, met over Ben te praten alsof er niets gebeurd was. Ben was bij hem, in hem, de hele dag, waar hij ook heen ging.
De maand ging voorbij zonder dat er een druppel regen viel en de mannen gingen uit zonder colbert. De politie had hem zijn stationcar teruggebracht die hij gebruikte als dat nodig was.
Wilbur Lane bracht een dag in Everton door met het ondervragen van Bens leraren en schoolvrienden, van de winkeliers, maar bij Dave kwam hij slechts kort. 'Het proces is op dinsdag aanstaande vastgesteld. '
'Hoe is Ben?'
Het gezicht van de advocaat betrok. 'Nog steeds dezelfde, helaas!'
Dit keer ging het veel gewichtiger toe dan de eerste keer en de zittingen duurden drie dagen; Dave had dezelfde kamer in het hotel, die met de licht- en donkergroene strepen. Het hotel was vol. Er waren talrijke journalisten uit New-York en van elders gekomen, niet alleen met fotografen, maar ook met film- en televisieoperateurs. Reeds bij de eerste zitting beval de rechter dat er geen enkel toestel in de rechtszaal toegelaten mocht worden en men zag ze overal, in de wachtkamer, in de gangen, ja, zelfs in de hall van het hotel, waar de meeste getuigen hun intrek genomen hadden. Ben was niet magerder geworden, was eerder minder hoekig. De hele eerste dag bleef zijn vader, evenals de eerste keer, opgesloten in de zaal voor de getuigen. Hij had zich voorgenomen om te trachten, als hij er de gelegenheid voor kreeg, uit te leggen wat hij ontdekt had, al was het alleen maar voor Ben. Niet noodzakelijk alles, maar de hoofdzaak, en hij zorgde wel dat hij daar Lane niets van zei.
De advocaat wantrouwde hem stellig, want hij vroeg hem slechts enkele onbetekenende vragen terwijl hij hem in de rede viel zodra hij dreigde uitvoerig te worden.
Alles, wat hij nog haastig, toen hij de getuigenbank alverliet, kon zeggen, was:'Wij zijn samen aansprakelijk, mijn zoon en ik. '
Er was niemand die het begreep. Hij kreeg zelfs de indruk dat zijn woorden een onbehaaglijk gevoel in de zaal verwekten, alsof hij iets onbehoorlijks gedaan had. Toen hij even later naar Ben keek, kreeg hij de overtuiging dat deze hem ook niet begrepen had. Verschillende malen tijdens het proces wierp zijn zoon een bevreemde blik op hem. Hij zat niet meer naast Lillian zoals de eerste keer, want een mannelijke en een vrouwelijke bewaker zaten tussen hen in. De debatten vonden plaats in een grotere zaal, met meer plechtigheid, maar gedurende de schorsingen haastten de mensen zich niettemin naar buiten om te gaan roken of een coca-cola te drinken.
De laatste dag herkende hij meer dan dertig personen uit Everton die in een autobus gekomen waren en men Het de deur open om de toeschouwers die in de gangen op elkaar gepakt stonden, alles te laten horen. Voor hem werd een plaats opengehouden, steeds dezelfde, op de tweede rij, tussen een jonge advocaat uit Poughkeepsie en de vrouw van één der magistraten. Wilbur Lane sprak twee en een halfuur lang en de jury trok zich even voor vijf uur 's middags terug om te beraadslagen.
Nagenoeg iedereen verliet de zaal. Om zes uur, om zeven uur stond de stenen trap aan de voet van de witte zuilen van het Paleis nog vol mensen, waaronder veel mannen die van een bar in de omgeving terugkwamen met een adem die naar alcohol rook. Sommigen maakten even een gebaar van herkenningnaar Dave als ze langs hem kwamen. Anderen waren verbaasd te zien dat hij zo rustig was. Hij wist dat ze zijn zoon niet zouden durven terechtstellen. Later zou hij hem in de gevangenis gaan opzoeken, want dat was zijn recht en langzamerhand, zonder overijling, zou het hem gelukken, Ben te doen begrijpen, hoe innig zij met elkaar verbonden waren. Had hijzelf geen jaren nodig gehad om dat te ontdekken? De lantaarns gingen alle tegelijk aan in de schemering, de neonlichten schitterden aan beide zijden van de Hoofdstraat, muggen begonnen om de hoofden te dansen. Sommigen, die op de hoogte waren van de gang van zaken en soms gingen kijken of er nieuws was, kwamen de anderen meedelen: 'Ze kunnen het nog steeds niet eens worden, vooral over het geval van het meisje. Ze hebben de president van de rechtbank laten roepen. ' Om half elf eindelijk kwam er beweging in de menigte en alles stroomde samen in de richting van de rechtszaal. Die deed, in het kunstlicht, meer denken aan een Methodistenkerk of aan een collegezaal. De plaatsen van Ben en Lillian bleven nog bijna een kwartier leeg en toen ze binnengebracht werden vond Dave dat ze er allebei vermoeid uitzagen, misschien kwam het gedeeltelijk door het lamplicht. Het Hof kwam binnen, daarna de jury. De president van de jury stond op temidden van een doodse stilte, met een papier in de hand, om de beslissing voor te lezen.
Ben Galloway, oud zestien jaar, en Lillian Hawkins, oud vijftien en een halfjaar, beiden woonachtig te Everton in de staat New-York, waren schuldig bevonden aan moord met voorbedachten rade en werden ter dood veroordeeld. Gezien hun leeftijd echter, beval de jury aan de straf te wijzigen in levenslange gevangenisstraf.
Ergens in de rijen klonk een snik die op een schreeuw leek. Het was Isabella Hawkins, die met haar man was; hij was nuchter en was gekleed als voor een bruiloft. Zocht Ben met zijn ogen zijn vader op het ogenblik dat men aanstalten maakte hem weg te brengen? In ieder geval, hun blikken ontmoetten elkaar en Bens lip trilde, trok iets naar boven aan één kant, zoals op de drie foto's.
Dave trachtte alles wat in hem was, in zijn blik te leggen, over te storten in zijn zoon, die tenslotte door een kleine geverniste deur verdween. Hij had geen tijd gehad naar Lillian te kijken. De kranten en de radio deelden enkele dagen later mee, dat Ben Galloway naar Sing-Sing overgebracht was terwijl het meisje naar een strafgevangenis voor vrouwen was gezonden.
Daarna ontving hij een brief van Wilbur Lane waarin het totaal van zijn honorarium en de kosten stond, en de mededeling dat hij het recht had éénmaal in de twee weken een brief aan zijn zoon te schrijven en, als diens gedrag goed was, hem eens per maand te bezoeken. Het was vlak bij, nauwelijks drie en twintig mijl, aande oever van de Hudson. Hij betaalde Lane en hij hield praktisch niets over van wat hij gespaard had. Maar dat speelde geen rol meer. Het was zelfs beter zo. Wat had hij met geld kunnen doen?Het eerste bezoek was het onvruchtbaarste, omdat Ben onhandelbaar bleef, zijn vader bleef aankijken alsof ze niet beiden van dezelfde soort waren. Hadden ze zich niet alle drie verbeeld dat ze zichzelf zouden bevrijden? 'Eet je goed?' vroeg hij. 'Gaat wel. '
'Is het eten niet al te slecht?'
Het kwam met op de woorden aan. Die waren, evenals het' Yes, sir' van de neger onder de zon van Virginia, slechts zoiets als bezweringsformules. 'Is het werk zwaar?'
Ben was in een boekbinderij geplaatst en zijn vingers zaten vol prikken waarvan sommige schenen te gaan zweren.
Aan het eind van de tweede maand spraken de kranten plotseling weer over de zaak; er werd meegedeeld dat Lillian Hawkins zwanger was en dat ze te zijner tijd overgebracht zou worden naar een andere gevangenis waar ze haar baby bij zich zou kunnen houden. Toen Dave zijn zoon weer bezocht, sprak deze er niet over, maar hij had meer dan ooit de berustende, zwaarmoedige blik van de Galloways met, voor wie zien konden, ergens diepverborgen, een klein vlammetje.
Wie weet? Nu het lot bezworen was, misschien dat er nu een andere kringloop ging aanvangen? Vaak sprak Dave in zijn woning, in zijn winkel en zelfs op straat, zachtjes tegen zijn vader en tegen zijn zoon, die hem overal vergezelden. Weldra zou hij ook tegen zijn kleinzoon spreken om hem het geheim der mensen te openbaren.