

CANT NOUVEN (en français)
SOUTO AVIGNOUN
LXXV
De-long dóu Rose que lusis
dins l'oumbro,
En foro d'Avignoun seguènt lou bàrri,
Intron plan-plan pèr la porto Ferrusso
E dóu Limas à la Jutarié-Vièio
Escalon d'escoundoun, pèr lis androuno,
Enjusquo amount vers lou Castèu di Papo.
Tout es desert à l'entour. Li béulòli,
Dins la negruro esfraiouso que jiton
Li tourre couloussalo, fan si gème.
Sus la ciéuta que dor toumbon lugubre
Li douge cop de miejo-niue.—Que vivo?
—Ami! respond Jan Rocho dins lou sourne,
Que, pèr dessousterra lis apoustòli
E pèr n'avé lou cop de man d'Ercule,
Lou fin e sage princihoun d'Oulando
I'a douna mand de se rèndre à l'espèro.
Au pèd di muraiasso tenebrouso,
Lou cor à flot, li bello de Veniso
Entre-veson deja dins sa pensado
Li barbo d'or de sant Jan, de sant Judo:
Lou pergamin dins li det, uno d'éli
Recercant li counfront, lis entre-signe;
Uno autro dins si man en petelego
Tenènt lou gimble devinaire; e l'autro,
Lou front aclin coume uno courbo-dono,
Sus lou bras de Guihèn, amistadouso,
Leissant ana soun sen que reboumbello.
—Sant Antòni de Pado, se n'en brulo!—
A fa subran aquelo que pourtavo
Lou jorg d'avelanié. Se precepiton
A soun entour pèr vèire, alabre, tóuti...
Oh! jamai de la vido! escoumougudo,
La blanquinello bleto se bidorso
E viro d'esperelo vers la terro,
Marcant lou rode escri, à quàuqui cano
De l'Escalié dóu Pater, que s'enmounto
Vers la glèiso de Dom.—Tenèn la mino!
Guihèn dis en risènt, cavo, Jan Rocho!—
En foro d'Avignoun seguènt lou bàrri,
Intron plan-plan pèr la porto Ferrusso
E dóu Limas à la Jutarié-Vièio
Escalon d'escoundoun, pèr lis androuno,
Enjusquo amount vers lou Castèu di Papo.
Tout es desert à l'entour. Li béulòli,
Dins la negruro esfraiouso que jiton
Li tourre couloussalo, fan si gème.
Sus la ciéuta que dor toumbon lugubre
Li douge cop de miejo-niue.—Que vivo?
—Ami! respond Jan Rocho dins lou sourne,
Que, pèr dessousterra lis apoustòli
E pèr n'avé lou cop de man d'Ercule,
Lou fin e sage princihoun d'Oulando
I'a douna mand de se rèndre à l'espèro.
Au pèd di muraiasso tenebrouso,
Lou cor à flot, li bello de Veniso
Entre-veson deja dins sa pensado
Li barbo d'or de sant Jan, de sant Judo:
Lou pergamin dins li det, uno d'éli
Recercant li counfront, lis entre-signe;
Uno autro dins si man en petelego
Tenènt lou gimble devinaire; e l'autro,
Lou front aclin coume uno courbo-dono,
Sus lou bras de Guihèn, amistadouso,
Leissant ana soun sen que reboumbello.
—Sant Antòni de Pado, se n'en brulo!—
A fa subran aquelo que pourtavo
Lou jorg d'avelanié. Se precepiton
A soun entour pèr vèire, alabre, tóuti...
Oh! jamai de la vido! escoumougudo,
La blanquinello bleto se bidorso
E viro d'esperelo vers la terro,
Marcant lou rode escri, à quàuqui cano
De l'Escalié dóu Pater, que s'enmounto
Vers la glèiso de Dom.—Tenèn la mino!
Guihèn dis en risènt, cavo, Jan Rocho!—
LXXVI
Lou cadelas enfounso lou
pau-ferre,
Eigrejo dóu dessus la terro duro,
Sóulèvo, pouderous, uno amplo graso
E, negre e founs, descurbecello un toumple,
Un pous dins lou roucas, que, tant es orre,
Fai tóuti recula.—Quau se i'abrivo?
Demando frejamen Guihèn d'Aurenjo
En regachant li tres femeto mudo.
Jan Rocho ié respond:—S'avian de cordo...
—Vous ié davalarian, diguè lou prince
I dono.—Vàutri dous, que sias de mascle,
Ausas nous dire acò? la dougaresso
En lou fissant abramado e ferouno
Ié repliquè. Ié soun, lis estatuo!
Arregardas la bleto que se trosso...
I'aguèsse-ti lou Baseli pèr gàrdi,
Segnour, leissarés pas...—Après la fiero!
Jan Rocho roumpeguè, l'aubeto primo
Darrié castèu noun tardara de pougne
E lou patroun, ause que crido: A Rose!—
De soun bras fort, acò disènt, aclapo
Lou toumple founs souto sa curbecello,
A ras de sòu ié cauco la terriho
E:—Venès lèu, anen!—Vers la ribiero,
Lou prince gai, li dono despichouso,
Au barcarés de-coucho redavalon.
E Guihèn dis:—Mai quento denierolo,
Bon Diéu d'Aurenjo, que! se, pèr fourtuno,
Avian trouva la maire mounte niso!
Coume En Rambaud Bertrand, un de mi rèire
(Davans Diéu siegue!), aquel an qu'à Bèu-Caire
Pèr douge couble de biòu faguè fouire
Lou Prat de Fiero e pièi, à tout un pople
Largant dóu siéu, la saco semenciero
Pendoulado au coustat, dins li versano
Semenè d'à chivau, à plen de pougno,
Trento milo denié d'argènt: eh! bello,
Sus lou fierau aurian belèu fa pire!—
E 'm'acò, d'aquéu biais, tenènt l'aguïo
E n'en jougant em'éli à tèsto o pouncho,
Emé sa flèumo, Guihèn, qu'es de bono,
Vague de galeja li segnourino.
Mai tout acò li rènd pas risouleto,
D'agué trouva, coume entre éli remóumion,
Lou Tresor de Veniso, inapreciable!
D'agué trouva la Vaco d'Or e, puto!
De noun l'avé gripado pèr li pousso!
En paradis noun pourtaras aquelo,
Moun princihoun: e, bouto, iro d'Itàli
Noun s'esvano au soulèu coume eigagnolo!
Eigrejo dóu dessus la terro duro,
Sóulèvo, pouderous, uno amplo graso
E, negre e founs, descurbecello un toumple,
Un pous dins lou roucas, que, tant es orre,
Fai tóuti recula.—Quau se i'abrivo?
Demando frejamen Guihèn d'Aurenjo
En regachant li tres femeto mudo.
Jan Rocho ié respond:—S'avian de cordo...
—Vous ié davalarian, diguè lou prince
I dono.—Vàutri dous, que sias de mascle,
Ausas nous dire acò? la dougaresso
En lou fissant abramado e ferouno
Ié repliquè. Ié soun, lis estatuo!
Arregardas la bleto que se trosso...
I'aguèsse-ti lou Baseli pèr gàrdi,
Segnour, leissarés pas...—Après la fiero!
Jan Rocho roumpeguè, l'aubeto primo
Darrié castèu noun tardara de pougne
E lou patroun, ause que crido: A Rose!—
De soun bras fort, acò disènt, aclapo
Lou toumple founs souto sa curbecello,
A ras de sòu ié cauco la terriho
E:—Venès lèu, anen!—Vers la ribiero,
Lou prince gai, li dono despichouso,
Au barcarés de-coucho redavalon.
E Guihèn dis:—Mai quento denierolo,
Bon Diéu d'Aurenjo, que! se, pèr fourtuno,
Avian trouva la maire mounte niso!
Coume En Rambaud Bertrand, un de mi rèire
(Davans Diéu siegue!), aquel an qu'à Bèu-Caire
Pèr douge couble de biòu faguè fouire
Lou Prat de Fiero e pièi, à tout un pople
Largant dóu siéu, la saco semenciero
Pendoulado au coustat, dins li versano
Semenè d'à chivau, à plen de pougno,
Trento milo denié d'argènt: eh! bello,
Sus lou fierau aurian belèu fa pire!—
E 'm'acò, d'aquéu biais, tenènt l'aguïo
E n'en jougant em'éli à tèsto o pouncho,
Emé sa flèumo, Guihèn, qu'es de bono,
Vague de galeja li segnourino.
Mai tout acò li rènd pas risouleto,
D'agué trouva, coume entre éli remóumion,
Lou Tresor de Veniso, inapreciable!
D'agué trouva la Vaco d'Or e, puto!
De noun l'avé gripado pèr li pousso!
En paradis noun pourtaras aquelo,
Moun princihoun: e, bouto, iro d'Itàli
Noun s'esvano au soulèu coume eigagnolo!
LXXVII
Patroun Apian, lou mèstre
d'equipage,
Es daut sus lou Caburle, largant d'ordre
Que lou prouvié repetis. En feloupo
Li passagié s'embarcon pèr la fiero
E, d'un batèu à l'autre, à la seguido,
De qu'entendès parla? que de Bèu-Caire.
De touto l'encountrado qu'enviròuto,
De Carpentras, de Veisoun, pèr ié vèndre
Sis escachoun de safran, de graneto
E de touto erbo de sant Jan eissucho,
E d'Avignoun, pèr ié chabi si pèço
De tafata, de velout e d'indiano,
Mounto un mouloun de gènt. Tenènt la ribo,
Encentura, quau de verd, quau de rouge,
Segound que soun pèr lou rèi o lou contro,
Li porto-fais, que joumbrissié la terro
Davans si poung, toujour lèst pèr la truco,
An acaba soun pres-fa. Di couroundo
Éli-meme desmarron li maieto;
E Mèste Apian, aussant soun joumbre, crido:
—Au noum de Diéu e de la santo Vierge,
A Rose, lis enfant!—E li sèt barco
A-de-rèng se reviron e, coumoulo
De tóuti li richesso de l'Empèri
E dóu Reiaume, au pèd de la grand Roco
Vers lou Miejour reprenon la desciso.
Enterin que lou vièi patroun atuso
Dóu bras e de la voues li barquejaire:
«Gaiamen! gentamen!» e coume engorgon
L'engoulidou ferous dóu pont de pèiro
Que Benezet lou pastre sus lis oundo,
I'a sèt cènts an, enarquihè sublime,
Mèste Apian, éu, fidèu à la coustumo
Di Coundriéulen, tiro uno capelado
Au grand sant Micoulau—que sa capello
Cavauco sus lou pont, linjo e poulido;
E' m'acò, tout drihant dins l'aigo fousco
Ounte à cha pau descènd la lus d'auroro,
Coumenço mai la prègo d'abitudo:
O noste paire! Ansindo, quand se lèvon
I proumié rai dóu jour, fan li nisado.
Es daut sus lou Caburle, largant d'ordre
Que lou prouvié repetis. En feloupo
Li passagié s'embarcon pèr la fiero
E, d'un batèu à l'autre, à la seguido,
De qu'entendès parla? que de Bèu-Caire.
De touto l'encountrado qu'enviròuto,
De Carpentras, de Veisoun, pèr ié vèndre
Sis escachoun de safran, de graneto
E de touto erbo de sant Jan eissucho,
E d'Avignoun, pèr ié chabi si pèço
De tafata, de velout e d'indiano,
Mounto un mouloun de gènt. Tenènt la ribo,
Encentura, quau de verd, quau de rouge,
Segound que soun pèr lou rèi o lou contro,
Li porto-fais, que joumbrissié la terro
Davans si poung, toujour lèst pèr la truco,
An acaba soun pres-fa. Di couroundo
Éli-meme desmarron li maieto;
E Mèste Apian, aussant soun joumbre, crido:
—Au noum de Diéu e de la santo Vierge,
A Rose, lis enfant!—E li sèt barco
A-de-rèng se reviron e, coumoulo
De tóuti li richesso de l'Empèri
E dóu Reiaume, au pèd de la grand Roco
Vers lou Miejour reprenon la desciso.
Enterin que lou vièi patroun atuso
Dóu bras e de la voues li barquejaire:
«Gaiamen! gentamen!» e coume engorgon
L'engoulidou ferous dóu pont de pèiro
Que Benezet lou pastre sus lis oundo,
I'a sèt cènts an, enarquihè sublime,
Mèste Apian, éu, fidèu à la coustumo
Di Coundriéulen, tiro uno capelado
Au grand sant Micoulau—que sa capello
Cavauco sus lou pont, linjo e poulido;
E' m'acò, tout drihant dins l'aigo fousco
Ounte à cha pau descènd la lus d'auroro,
Coumenço mai la prègo d'abitudo:
O noste paire! Ansindo, quand se lèvon
I proumié rai dóu jour, fan li nisado.
LXXVIII
E d'Avignoun la visto
espetaclouso,
Soun castelas à paret gigantesco,
Si bàrri merleta, tourre e tourriho,
Dins lou matin blanc e bléuge s'aliuenchon,
Emé lou fort, alin, de Vilo-Novo
Que lou soulèu, tout-d'un-cop, de soun ruscle
Acoulouris en or. Li barco trajon,
Couchouso mai que l'aigo, car soun grèvo,
E d'autant péujo soun, d'autant s'abrivon.
—O sàcri mau-faras! uno voues forto
Enfre l'isclo de Piot subran marrouno,
Lou vesès pas, l'embarradou? qu'em'éli
Se pourra plus pesca tout-aro un lampre!
—Acò se n'avian plus la passo libro!
Cridè Patroun Apian d'aut dóu Caburle
En brassejant au pescadou de Rose:
Emé si coup, en tóuti li recouide,
E si calèu, pas proun que s'entravèsson,
Pèr aganta 'n marrit gourbin d'alauso,
Nous vendran aro empega si trahino,
Aquéli panto, au bèu mitan dóu flume!
—Vièi drapèu, ié j'ai l'autre, tèn ta routo!—
E Mèste Apian en desden iè resposto:
—Vièi pavaioun, ounour de capitàni,
Espèci de pudènt, d'es-tard-quand-dino!—
Mai li batèu filant sus l'aigo trulo,
Lou mèstre, majestous, repren d'à poupo
Lou gouvèr de la barro.
Soun castelas à paret gigantesco,
Si bàrri merleta, tourre e tourriho,
Dins lou matin blanc e bléuge s'aliuenchon,
Emé lou fort, alin, de Vilo-Novo
Que lou soulèu, tout-d'un-cop, de soun ruscle
Acoulouris en or. Li barco trajon,
Couchouso mai que l'aigo, car soun grèvo,
E d'autant péujo soun, d'autant s'abrivon.
—O sàcri mau-faras! uno voues forto
Enfre l'isclo de Piot subran marrouno,
Lou vesès pas, l'embarradou? qu'em'éli
Se pourra plus pesca tout-aro un lampre!
—Acò se n'avian plus la passo libro!
Cridè Patroun Apian d'aut dóu Caburle
En brassejant au pescadou de Rose:
Emé si coup, en tóuti li recouide,
E si calèu, pas proun que s'entravèsson,
Pèr aganta 'n marrit gourbin d'alauso,
Nous vendran aro empega si trahino,
Aquéli panto, au bèu mitan dóu flume!
—Vièi drapèu, ié j'ai l'autre, tèn ta routo!—
E Mèste Apian en desden iè resposto:
—Vièi pavaioun, ounour de capitàni,
Espèci de pudènt, d'es-tard-quand-dino!—
Mai li batèu filant sus l'aigo trulo,
Lou mèstre, majestous, repren d'à poupo
Lou gouvèr de la barro.
LXXIX
Sus la tuerto
Jan Rocho, à l'autre bout, éu, ié demando
A la pichoto Angloro:—Tu que veses
A travès li muraio, que! devino
Un pau dequ'es eiçò: Coume uno busco
Porte cinq cènt quintau e iéu noun pode
Pourta 'no clau.—Lou Rose.—Encaro aquesto:
La founsour de la mar?—Un jit de pèiro.
—Bravo!—Jan Rocho, à iéu, diguè la touso;
Dequ'es acò: Soun mai de cinq cènt sorre,
Mai de cinq cènt bèlli damiseleto
Qu'an dins l'oustau sa chambreto caduno
E que pamens lis acato endourmido
Uno memo cuberto?—Tèsto souto,
Lou marinié cercavo.—Anen, Jan Rocho,
Fai coume lis aiet, obro de tèsto!—
L'autre èro mut.—As proun manja de favo?
—O.—Se vèi bèn que siés un chat d'Isero,
Gros toumbo-mourgo! Es la mióugrano.—Bono!
Mai, tè, d'abord qu'ansin tant bèn devines,
Angloro, tu, li causo escabissudo,
Vejan, devino un pau 'mé quau e mounte
Lou pichot prince a passa la niuchado?
—Eh! de que pòu t'enchaure? Es pas soun mèstre?
Respoundeguè la chato. Au founs dóu Rose
Quau l'empacho d'ana faire dourmido,
S'a caud, la niue!—E se, la niue vengudo,
Te disien qu'a vóuta jusquo à l'aubeto,
Faguè Jan Rocho, emé li Veniciano?...
—L'as vist?—L'ai vist.—Quatecant la pichouno
S'envai escoundre eila souto la tèndo,
E n'en voulès de plour! ai! pauro Angloro!
—Me farié-ti, lou Dra, disié la simplo,
L'estrassamen deja de si proumesso!
Tant coume nous sian vist dins l'aigo bluio
De mi pantai—e, dins si caranchouno,
Tant de paraulo amourousido e flamo,
Tout acò pièi sarié que de messorgo!
Tu que m'apareiguères tant en bello,
Oh! que tant lèu, moun Dra, t'acouloubrigues!
Me l'an proun di que, traite coume l'aigo,
Quand nous as pivelado, nous embules...
Mai ères pièi tant amistous, tant lèri,
Quand m'óufrissiés de liuen la flour di lono,
Que la teniés dins la man souto l'oundo,
En oundejant emé l'oundo enganivo
Que me bressoulejavo au clar de luno!...
Oh! Dra, se m'as trahido, ve, m'ennègue!—
Jan Rocho, à l'autre bout, éu, ié demando
A la pichoto Angloro:—Tu que veses
A travès li muraio, que! devino
Un pau dequ'es eiçò: Coume uno busco
Porte cinq cènt quintau e iéu noun pode
Pourta 'no clau.—Lou Rose.—Encaro aquesto:
La founsour de la mar?—Un jit de pèiro.
—Bravo!—Jan Rocho, à iéu, diguè la touso;
Dequ'es acò: Soun mai de cinq cènt sorre,
Mai de cinq cènt bèlli damiseleto
Qu'an dins l'oustau sa chambreto caduno
E que pamens lis acato endourmido
Uno memo cuberto?—Tèsto souto,
Lou marinié cercavo.—Anen, Jan Rocho,
Fai coume lis aiet, obro de tèsto!—
L'autre èro mut.—As proun manja de favo?
—O.—Se vèi bèn que siés un chat d'Isero,
Gros toumbo-mourgo! Es la mióugrano.—Bono!
Mai, tè, d'abord qu'ansin tant bèn devines,
Angloro, tu, li causo escabissudo,
Vejan, devino un pau 'mé quau e mounte
Lou pichot prince a passa la niuchado?
—Eh! de que pòu t'enchaure? Es pas soun mèstre?
Respoundeguè la chato. Au founs dóu Rose
Quau l'empacho d'ana faire dourmido,
S'a caud, la niue!—E se, la niue vengudo,
Te disien qu'a vóuta jusquo à l'aubeto,
Faguè Jan Rocho, emé li Veniciano?...
—L'as vist?—L'ai vist.—Quatecant la pichouno
S'envai escoundre eila souto la tèndo,
E n'en voulès de plour! ai! pauro Angloro!
—Me farié-ti, lou Dra, disié la simplo,
L'estrassamen deja de si proumesso!
Tant coume nous sian vist dins l'aigo bluio
De mi pantai—e, dins si caranchouno,
Tant de paraulo amourousido e flamo,
Tout acò pièi sarié que de messorgo!
Tu que m'apareiguères tant en bello,
Oh! que tant lèu, moun Dra, t'acouloubrigues!
Me l'an proun di que, traite coume l'aigo,
Quand nous as pivelado, nous embules...
Mai ères pièi tant amistous, tant lèri,
Quand m'óufrissiés de liuen la flour di lono,
Que la teniés dins la man souto l'oundo,
En oundejant emé l'oundo enganivo
Que me bressoulejavo au clar de luno!...
Oh! Dra, se m'as trahido, ve, m'ennègue!—
LXXX
Plouro que plouraras! Lou
trin di barco
Sus lou regoulié proumte que l'emporto
Fai sèmpre soun camin e, d'uno dougo
A l'autro, vai s'espalargant lou flume
Ounte l'engrau badiéu de la Durènço
Carrejo e raco à bóudre la peiriho
Dis aut tourrènt e deliéurado aupenco.
—Hòu! bèu prouvié, t'endormes? escandaio!
Crido Patroun Apian, que sian au rode
Dis auve mouvedis e di graviero...
Dirias que soun calu, bougre de bougre!
—Ié sian! ié sian!—Aganto la pagello
Jan Rocho, la descènd long dóu Caburle
E, tre touca lou founs, à-de-rèng crido:
—Pan!—E pièi mai: Pan just!—Pico au reiaume!
En butant lou gouvèr fai à la chourmo
Lou grand patroun.—Pan cubert!—Zóu! coulègo!
—Pan larg!—Toujour!—La soubeirano!—Vogo!—
Just lou soulèu sort de la Mountagneto,
Resplendènt sus lou Rose, e soun tout-aro
Vers la Roco d'Arcié. Jouious, lou prince,
Que tout-escas se lèvo e qu'es en bousco,
Entre s'esparpaia, de soun Angloro,
L'es vengudo trouva souto la tèndo.
—Bon-jour! i 'a di... Mai ve, dequ'as? e ploures!
—Lou sabes bèn de que ploure, amalido
La chato ié respond, qu'à la sournuro,
Touto la niue, enfre terro, pèr orto
As masqueja 'mé li rato-penado!
—S'acò's pas mai, assolo-te, ma bello,
En ié prenènt la man éu ié replico
Risènt, acò se saup, cavalin jouve,
Eh! fau que trepe, e Dra, fau que draqueje!...—
E d'aise, tout gauchous, ié fai lou conte
Di Veniciano emé soun escoundudo
E di douge sant d'or au founs dóu toumple
Que dèvon ana querre apres la fiero,
Coume se dis, se la carto es pas fausso.
E tout s'adoubo; car sarié bèn crime
De l'afligi, la mignoto, tant coume
Es poulideto e bravo e creserello
A soun amour de fantaumeto puro!
Sus lou regoulié proumte que l'emporto
Fai sèmpre soun camin e, d'uno dougo
A l'autro, vai s'espalargant lou flume
Ounte l'engrau badiéu de la Durènço
Carrejo e raco à bóudre la peiriho
Dis aut tourrènt e deliéurado aupenco.
—Hòu! bèu prouvié, t'endormes? escandaio!
Crido Patroun Apian, que sian au rode
Dis auve mouvedis e di graviero...
Dirias que soun calu, bougre de bougre!
—Ié sian! ié sian!—Aganto la pagello
Jan Rocho, la descènd long dóu Caburle
E, tre touca lou founs, à-de-rèng crido:
—Pan!—E pièi mai: Pan just!—Pico au reiaume!
En butant lou gouvèr fai à la chourmo
Lou grand patroun.—Pan cubert!—Zóu! coulègo!
—Pan larg!—Toujour!—La soubeirano!—Vogo!—
Just lou soulèu sort de la Mountagneto,
Resplendènt sus lou Rose, e soun tout-aro
Vers la Roco d'Arcié. Jouious, lou prince,
Que tout-escas se lèvo e qu'es en bousco,
Entre s'esparpaia, de soun Angloro,
L'es vengudo trouva souto la tèndo.
—Bon-jour! i 'a di... Mai ve, dequ'as? e ploures!
—Lou sabes bèn de que ploure, amalido
La chato ié respond, qu'à la sournuro,
Touto la niue, enfre terro, pèr orto
As masqueja 'mé li rato-penado!
—S'acò's pas mai, assolo-te, ma bello,
En ié prenènt la man éu ié replico
Risènt, acò se saup, cavalin jouve,
Eh! fau que trepe, e Dra, fau que draqueje!...—
E d'aise, tout gauchous, ié fai lou conte
Di Veniciano emé soun escoundudo
E di douge sant d'or au founs dóu toumple
Que dèvon ana querre apres la fiero,
Coume se dis, se la carto es pas fausso.
E tout s'adoubo; car sarié bèn crime
De l'afligi, la mignoto, tant coume
Es poulideto e bravo e creserello
A soun amour de fantaumeto puro!
LXXXI
E vogo la barcado...—Hòu!
pichoto!
Aramoun, noste endré! vène lèu vèire!
A crida lou gros Tòni, ve la cauno
Ounte demouravian (oh! quand ié sounge!),
Pèr lou glavas à mita derouïdo,
L'an dóu gros Rose, e mounte siés nascudo...
—Que d'aubre de pertout! lou bèu terraire!
Disien li passagié, n'i'a, de garbiero!
Se vèi qu'acò 's tout de cremen de Rose...
—L'avèn passa, Gardoun?—Vaqui sis isclo...
Eila-de-long vesès pas Valabrego
Emé soun Roudadou que l'envirouno?
Li verganiero fan si rebatudo...
O Margarido! o Malen! Ah! li garço!
De si fauciéu lusènt en fasènt mostro,
Li vesès dins li vege, coume rison?
Es dins aquéli mato de moutouso
Que faudrié cala si bouirouniero!
—Un esturioun que mounto!—Aquelo raisso
Que gisclo avau-davans?—Quand vous lou dise!
Es un lachen de mar, e di bèu: provo
Que sian pas liuen de Bèu-Caire.—Que fèsto!
Mai verai! vès lou pont! vès Santo-Marto
Qu'apouncho soun clouchié sus l'autro ribo!
Lou pont tarascounen emé si pielo
Que, blanquinello, escambarlon lou flùvi!
Lou grand castèu de Tarascoun, en fàci
D'aquéu di Bèu-Cairen—ounte à la cimo
I'a lou drapèu di tres coulour que floto!
Sian emé Dieu! e vivo la Prouvènço!
Aramoun, noste endré! vène lèu vèire!
A crida lou gros Tòni, ve la cauno
Ounte demouravian (oh! quand ié sounge!),
Pèr lou glavas à mita derouïdo,
L'an dóu gros Rose, e mounte siés nascudo...
—Que d'aubre de pertout! lou bèu terraire!
Disien li passagié, n'i'a, de garbiero!
Se vèi qu'acò 's tout de cremen de Rose...
—L'avèn passa, Gardoun?—Vaqui sis isclo...
Eila-de-long vesès pas Valabrego
Emé soun Roudadou que l'envirouno?
Li verganiero fan si rebatudo...
O Margarido! o Malen! Ah! li garço!
De si fauciéu lusènt en fasènt mostro,
Li vesès dins li vege, coume rison?
Es dins aquéli mato de moutouso
Que faudrié cala si bouirouniero!
—Un esturioun que mounto!—Aquelo raisso
Que gisclo avau-davans?—Quand vous lou dise!
Es un lachen de mar, e di bèu: provo
Que sian pas liuen de Bèu-Caire.—Que fèsto!
Mai verai! vès lou pont! vès Santo-Marto
Qu'apouncho soun clouchié sus l'autro ribo!
Lou pont tarascounen emé si pielo
Que, blanquinello, escambarlon lou flùvi!
Lou grand castèu de Tarascoun, en fàci
D'aquéu di Bèu-Cairen—ounte à la cimo
I'a lou drapèu di tres coulour que floto!
Sian emé Dieu! e vivo la Prouvènço!


CANT DESEN (en français)
LA FIERO DE BÈU-CAIRE
LXXXII
Curbènt lou Rose long, uno
fielagno
De barco c bastimen de touto meno,
Abandeira de tóuti li jaunuro
E rougeirolo di nacioun, à bóudre
Vers lou dougan sablous deja s'esquicho.
Car, em' aquel embat que dins li velo
I'a quàuqui jour que boufo, de la baisso
An mounta li lahut. De la mar nostro,
Di costo barbaresco e levantino
E dóu Pounènt e de la Mar Majouro,
An pouja vers Bèu-Caire pèr la fiero.
E n'i'a! lis un pourtant la velo agudo,
Lou mai latino, e d'autre à quatre caire:
Li lèuge d'Arle e trei-mast de Marsiho,
Li tartano de Gèno o de Ligourno,
Li bregantin d'Alèp, li balancello
De Malaga, de Naple e de Maiorco,
Li brigouleto angleso o dóu Grand-Vabre,
E li mourre-de-porc d'Agte e de Ceto
E li trabaco negro de Veniso.
Es un balun sus Rose que gançouio
Dins lou soulèu, lou trango e lou baruge
De tóuti li jargoun di marinaio.
Mai dóu mitan di bigo e dis anteno,
Di velarié, di courdage e di moco
Ounte à pèd nus quau davalo e quau mounto,
Souto la Miejo-Luno enourguïdo,
Au plus aut crousihoun de l'aubre-mèstre,
O Mahoumet! lou bastimen de Tùnis
A la pèu de móutoun qu'es pendoulado!
Es arriba lou bèu proumié: li Conse
I'an douna 'n sa de pan em'uno bouto
De vièi Canto-Perdris. Faran tampino...
Pièi à la babala, se vuei s'empegon!
E danson li jusiolo qu'an aducho,
Tirassejant si pantoufleto jauno,
Au brut di castagnolo, sus cuberto,
E canton e narrejon si sansogno.
Li Coundriéulen, zóu! emé màli peno,
Adaut dóu Prat, butant, tirant sa rigo,
Oh! saio! oh! isso! à la perfin arrambon
Si barco long dóu port e, prenènt terro,
Deja li beriquin en multitudo,
Bourrin-bourrant, envahisson, emporton
Li carguesoun, en fasènt à la courso
Trantaieja li passarello primo.
—Garo davans! li Coundriéulen!—Se charpo,
Se tuerto de pertout: que treboulèri!
A respèt de Bèu-Caire en tèms de fiero,
Èro rèn lou Grand-Caire, Diéu m'ajude!
De barco c bastimen de touto meno,
Abandeira de tóuti li jaunuro
E rougeirolo di nacioun, à bóudre
Vers lou dougan sablous deja s'esquicho.
Car, em' aquel embat que dins li velo
I'a quàuqui jour que boufo, de la baisso
An mounta li lahut. De la mar nostro,
Di costo barbaresco e levantino
E dóu Pounènt e de la Mar Majouro,
An pouja vers Bèu-Caire pèr la fiero.
E n'i'a! lis un pourtant la velo agudo,
Lou mai latino, e d'autre à quatre caire:
Li lèuge d'Arle e trei-mast de Marsiho,
Li tartano de Gèno o de Ligourno,
Li bregantin d'Alèp, li balancello
De Malaga, de Naple e de Maiorco,
Li brigouleto angleso o dóu Grand-Vabre,
E li mourre-de-porc d'Agte e de Ceto
E li trabaco negro de Veniso.
Es un balun sus Rose que gançouio
Dins lou soulèu, lou trango e lou baruge
De tóuti li jargoun di marinaio.
Mai dóu mitan di bigo e dis anteno,
Di velarié, di courdage e di moco
Ounte à pèd nus quau davalo e quau mounto,
Souto la Miejo-Luno enourguïdo,
Au plus aut crousihoun de l'aubre-mèstre,
O Mahoumet! lou bastimen de Tùnis
A la pèu de móutoun qu'es pendoulado!
Es arriba lou bèu proumié: li Conse
I'an douna 'n sa de pan em'uno bouto
De vièi Canto-Perdris. Faran tampino...
Pièi à la babala, se vuei s'empegon!
E danson li jusiolo qu'an aducho,
Tirassejant si pantoufleto jauno,
Au brut di castagnolo, sus cuberto,
E canton e narrejon si sansogno.
Li Coundriéulen, zóu! emé màli peno,
Adaut dóu Prat, butant, tirant sa rigo,
Oh! saio! oh! isso! à la perfin arrambon
Si barco long dóu port e, prenènt terro,
Deja li beriquin en multitudo,
Bourrin-bourrant, envahisson, emporton
Li carguesoun, en fasènt à la courso
Trantaieja li passarello primo.
—Garo davans! li Coundriéulen!—Se charpo,
Se tuerto de pertout: que treboulèri!
A respèt de Bèu-Caire en tèms de fiero,
Èro rèn lou Grand-Caire, Diéu m'ajude!
LXXXIII
Li gros brancan, carga de
bouto d'òli,
Li carretoun dis eigadié qu'espouscon,
Li bancado d'arange vo de limo,
Li mouloun de coufin, de canestello,
Lis escoubo de mi, li fourco d'iero,
Li pèiro de moulin que vous entravon,
Li bringo-balo tirassant li fusto,
Que sabe iéu! dins lou sablas dóu Rose
Enjusquo li campano que se foundon.
Mai èro pièi lou Prat! De si cabano,
Di cabano innoumbrablo li renguiero,
Emé si fierejaire qu'en famiho
Gouston em'un gre d'àpi aqui-deforo,
Fau l'agué vist en touto plenitudo,
Acò, lou bèu dimenche de Bèu-Caire!
Tóuti li nòvi dóu païs d'Argènço
E de la terro d'Arle e d'en Jarnegue,
E tóuti li fringaire dis Aupiho,
E tóuti li parèu de la Vau-Nage,
De la Vistrenco e de la Gardounenco,
Au grand soulèu, à la fàci d'un pople,
Aqui venien passeja soun triounfle.
Souto li tèndo fresco dis andano,
Cadun sarrant lou bras de sa caduno,
Que regalado èro pas—de li vèire
Garlandeja, marcandeja si fiero
E se croumpa de «bago d'ai» pèr rire!
Aqui, tau jour, i'avié qu'un crid de glòri
Qu'esbaudissié tóuti li lèio oumbrouso:
Que fuguèsse artisano o païsano,
Que fuguèsse bourgeso vo marqueso,
I'avié qu'un crid pèr la plus bello tèsto
O pèr lou gàubi de la mai coussudo
Que tout l'an fasié lèi, ditant la modo.
Li carretoun dis eigadié qu'espouscon,
Li bancado d'arange vo de limo,
Li mouloun de coufin, de canestello,
Lis escoubo de mi, li fourco d'iero,
Li pèiro de moulin que vous entravon,
Li bringo-balo tirassant li fusto,
Que sabe iéu! dins lou sablas dóu Rose
Enjusquo li campano que se foundon.
Mai èro pièi lou Prat! De si cabano,
Di cabano innoumbrablo li renguiero,
Emé si fierejaire qu'en famiho
Gouston em'un gre d'àpi aqui-deforo,
Fau l'agué vist en touto plenitudo,
Acò, lou bèu dimenche de Bèu-Caire!
Tóuti li nòvi dóu païs d'Argènço
E de la terro d'Arle e d'en Jarnegue,
E tóuti li fringaire dis Aupiho,
E tóuti li parèu de la Vau-Nage,
De la Vistrenco e de la Gardounenco,
Au grand soulèu, à la fàci d'un pople,
Aqui venien passeja soun triounfle.
Souto li tèndo fresco dis andano,
Cadun sarrant lou bras de sa caduno,
Que regalado èro pas—de li vèire
Garlandeja, marcandeja si fiero
E se croumpa de «bago d'ai» pèr rire!
Aqui, tau jour, i'avié qu'un crid de glòri
Qu'esbaudissié tóuti li lèio oumbrouso:
Que fuguèsse artisano o païsano,
Que fuguèsse bourgeso vo marqueso,
I'avié qu'un crid pèr la plus bello tèsto
O pèr lou gàubi de la mai coussudo
Que tout l'an fasié lèi, ditant la modo.
LXXXIV
O bonur dóu jouvènt! dis un
is autre
Rivalisant de joio e de jouïno,
Entre éli se fasien gau e ligueto.
E tout lou jour ensèmble, dins la foulo
De vint nacioun diverso, incouneigudo,
Guihèn souto lou bras emé l'Angloro
S'enanavon perdu. La moulounado,
Coume uno oundado folo, à touto zuerto
Lis empourtavo urous. Elo, esbahido
De tout ço que vesié: di chico-estrasso,
Dis enguentié qu'amount dins si carrosso,
E gin! e boum! vendien de contro-verme;
D'aquéli braguetin que vous avuglon
Emé si passo-man e passo-passo;
Di balarino auripelado e souplo
Que dansavon i lume sus la cordo;
O dóu Poulichinello emé Rouseto:
Rouseto!—Dequé vos?—Lou pichot plouro!
Ah! falié s'avisa di filoun. Rare,
Quand i'avié roudelet vers li coumèdi,
Que noun curèsson en quaucun li pòchi.
Pèr tira finamen l'or di centuro
N'i'en venié de Paris emai de Loundre!
Mai dóu plesi qu'avié l'enfantoulido
Guihèn prenènt sa part, autant badavo;
E coume, dins lou clar d'uno font puro,
Quand avès caud, l'estiéu, fai bon descèndre,
Pèr tempouri sa fèbre languissouso,
Éu descendié dins aquelo amo novo.
E n'i'avié tant à vèire, aqui, de causo!
Li rode ounte vendien li gimbeleto
Enliassado em'un fiéu, que vènon d'Albi;
Li Turc qu'enturbana vendien de pipo;
Li braiassié, li Grè couifa de rouge,
Que tènon li tapis brouda d'Esmerno
E lou gengibre e l'essènci de roso,
Bèn cachetado i mouleto de vèire
E qu'un degout tout un oustau perfumo!
Pièi lou courau, li rèst de perlo fino;
Pièi li jouguet, li tambour de Bèu-Caire,
Que tant n'avèn creba, quand erian jouine!
E li ventau garni de pampaieto
E li titèi, vestido o tóuti nuso.
Rivalisant de joio e de jouïno,
Entre éli se fasien gau e ligueto.
E tout lou jour ensèmble, dins la foulo
De vint nacioun diverso, incouneigudo,
Guihèn souto lou bras emé l'Angloro
S'enanavon perdu. La moulounado,
Coume uno oundado folo, à touto zuerto
Lis empourtavo urous. Elo, esbahido
De tout ço que vesié: di chico-estrasso,
Dis enguentié qu'amount dins si carrosso,
E gin! e boum! vendien de contro-verme;
D'aquéli braguetin que vous avuglon
Emé si passo-man e passo-passo;
Di balarino auripelado e souplo
Que dansavon i lume sus la cordo;
O dóu Poulichinello emé Rouseto:
Rouseto!—Dequé vos?—Lou pichot plouro!
Ah! falié s'avisa di filoun. Rare,
Quand i'avié roudelet vers li coumèdi,
Que noun curèsson en quaucun li pòchi.
Pèr tira finamen l'or di centuro
N'i'en venié de Paris emai de Loundre!
Mai dóu plesi qu'avié l'enfantoulido
Guihèn prenènt sa part, autant badavo;
E coume, dins lou clar d'uno font puro,
Quand avès caud, l'estiéu, fai bon descèndre,
Pèr tempouri sa fèbre languissouso,
Éu descendié dins aquelo amo novo.
E n'i'avié tant à vèire, aqui, de causo!
Li rode ounte vendien li gimbeleto
Enliassado em'un fiéu, que vènon d'Albi;
Li Turc qu'enturbana vendien de pipo;
Li braiassié, li Grè couifa de rouge,
Que tènon li tapis brouda d'Esmerno
E lou gengibre e l'essènci de roso,
Bèn cachetado i mouleto de vèire
E qu'un degout tout un oustau perfumo!
Pièi lou courau, li rèst de perlo fino;
Pièi li jouguet, li tambour de Bèu-Caire,
Que tant n'avèn creba, quand erian jouine!
E li ventau garni de pampaieto
E li titèi, vestido o tóuti nuso.
LXXXV
—Eh! bèn, mai venès pas
encò dóu pintre?—
Lis ome dóu Caburle ié cridèron,
Un jour, au bèu parèu.—Ounte s'atrovo?
Guihèn faguè.—Venès, seguès la bando!—
E tout acò, balin-balòu, s'enfourno,
Lou cachimbau i dènt, en uno turno
Qu'avié pèr escritèu: Qu pinto vènde!
Un Martegau, frounsi coume uno figo,
Vièi poujaire de mar au tour dóu mounde,
A flour de pèu, em'un pincèu d'aguïo,
Pèr uno pèço aqui vous mascaravo
Touto sorto de signe vo d'istòri.
Adonne sus lou crestian, quau uno remo,
Quau l'ancro d'esperanço, quau un Criste,
Quau un cor aflama s'èro fa faire.
—E vous, moun prince?—Iéu? lou diéu de l'oundo
Vole que sorte de mi veno bluio...—
E lèu, galoi, estroupant sa camiso,
Sus lou poupu dóu bras se faguè pegne
Un bèu Dra blavinèu, alu, tout moufle
E que l'aurias di viéu sus sa car blanco.
—Acò 's acò! cridè l'Angloro, juste
Coume t'ai vist, moun Dra, souto lou Rose!
Mai qu'ères bèu! oh! ve, iéu quand ié pènse,
Ajustè plan, me fai mounta li rouito...
E ié tournaras mai, au Rose, digo!
—Au Rose, enfant? dequé i'anariéu faire,
Respoundeguè lou prince, aro que vese,
Aro que tène aquelo qu'ai vougudo!
—Mai que farai de iéu?—De tu, mignoto,
Iéu que farai? ma coumtesso ideiouso
De Mount-Dragoun o, s'ames mai, d'Aurenjo...—
Lis ome dóu Caburle ié cridèron,
Un jour, au bèu parèu.—Ounte s'atrovo?
Guihèn faguè.—Venès, seguès la bando!—
E tout acò, balin-balòu, s'enfourno,
Lou cachimbau i dènt, en uno turno
Qu'avié pèr escritèu: Qu pinto vènde!
Un Martegau, frounsi coume uno figo,
Vièi poujaire de mar au tour dóu mounde,
A flour de pèu, em'un pincèu d'aguïo,
Pèr uno pèço aqui vous mascaravo
Touto sorto de signe vo d'istòri.
Adonne sus lou crestian, quau uno remo,
Quau l'ancro d'esperanço, quau un Criste,
Quau un cor aflama s'èro fa faire.
—E vous, moun prince?—Iéu? lou diéu de l'oundo
Vole que sorte de mi veno bluio...—
E lèu, galoi, estroupant sa camiso,
Sus lou poupu dóu bras se faguè pegne
Un bèu Dra blavinèu, alu, tout moufle
E que l'aurias di viéu sus sa car blanco.
—Acò 's acò! cridè l'Angloro, juste
Coume t'ai vist, moun Dra, souto lou Rose!
Mai qu'ères bèu! oh! ve, iéu quand ié pènse,
Ajustè plan, me fai mounta li rouito...
E ié tournaras mai, au Rose, digo!
—Au Rose, enfant? dequé i'anariéu faire,
Respoundeguè lou prince, aro que vese,
Aro que tène aquelo qu'ai vougudo!
—Mai que farai de iéu?—De tu, mignoto,
Iéu que farai? ma coumtesso ideiouso
De Mount-Dragoun o, s'ames mai, d'Aurenjo...—
LXXXVI
E, tóuti disavert, ansin
anavon,
Éli, pèr li carriero grouadisso,
Mai noun vesien plus rèn: ni li camello
De draparié, de flassado, li mouto
De sedo roussinello, cruso o flusso,
Que vau soun pesant d'or, ni li bandiero
De tóuti li coulour, entravessado
Sus li androuno blanco de caussino
Emé li noum di traficant de Gèno,
De Mount-Pelié, de Càdis o de Brousso,
Ni li basar que dounon la barlugo,
De tant que i'a de jouièu, de belòri,
Ni lou cascarelun di Bèu-Cairenco
Charrant souto lis Arc dins si boutigo
O vers si pourtalet pesant li dàti.
—Fau pamens que la vènde, ma saqueto
De pampaieto d'or! fasié l'Angloro.—
E dins li magasin ensèmble intravon,
Dins lis oustau fresqueirous, à celèstre
Festouneja coume au païs di Mouro,
Que sèmblon de sarrai plen d'oudalisco.
E souto lis arcèu, de croto en croto,
Risènt entre éli dous à la chut-chuto,
Vóutavon, sènso vèire, la desplego
Di Franchimand, di Loumbard, dis Armèni,
Dis Esterlin, di Marran e di Chincho.
—Fau pamens que li vènde, mi paiolo,
La chato redisié.—Venès, fiheto!—
Èro un orfèbre, just, que la sounavo.
—Es d'or de Ceze o dóu Gardoun d'Anduzo?
—D'Ardecho.—Alor, vejan!—La boustigouno
Vujè sa pòusso d'or dins la coupello:
N'i'avié pèr vint escut.—Aurivelaire,
Diguè lou segnouret, dos bago liso
Nous farés em' acò: metrés sus l'uno
Lou Dra, sus l'autro uno pichoto angloro...
E sara nosto fiero de Bèu-Caire.—
Éli, pèr li carriero grouadisso,
Mai noun vesien plus rèn: ni li camello
De draparié, de flassado, li mouto
De sedo roussinello, cruso o flusso,
Que vau soun pesant d'or, ni li bandiero
De tóuti li coulour, entravessado
Sus li androuno blanco de caussino
Emé li noum di traficant de Gèno,
De Mount-Pelié, de Càdis o de Brousso,
Ni li basar que dounon la barlugo,
De tant que i'a de jouièu, de belòri,
Ni lou cascarelun di Bèu-Cairenco
Charrant souto lis Arc dins si boutigo
O vers si pourtalet pesant li dàti.
—Fau pamens que la vènde, ma saqueto
De pampaieto d'or! fasié l'Angloro.—
E dins li magasin ensèmble intravon,
Dins lis oustau fresqueirous, à celèstre
Festouneja coume au païs di Mouro,
Que sèmblon de sarrai plen d'oudalisco.
E souto lis arcèu, de croto en croto,
Risènt entre éli dous à la chut-chuto,
Vóutavon, sènso vèire, la desplego
Di Franchimand, di Loumbard, dis Armèni,
Dis Esterlin, di Marran e di Chincho.
—Fau pamens que li vènde, mi paiolo,
La chato redisié.—Venès, fiheto!—
Èro un orfèbre, just, que la sounavo.
—Es d'or de Ceze o dóu Gardoun d'Anduzo?
—D'Ardecho.—Alor, vejan!—La boustigouno
Vujè sa pòusso d'or dins la coupello:
N'i'avié pèr vint escut.—Aurivelaire,
Diguè lou segnouret, dos bago liso
Nous farés em' acò: metrés sus l'uno
Lou Dra, sus l'autro uno pichoto angloro...
E sara nosto fiero de Bèu-Caire.—
LXXXVII
Oh! Diéu! cresès que la
fuguè, countènto!
Au còu i'aurié sauta. Mai, basto, à l'ouro
Que li cafè cantant, la niue, se vuejon,
Guihèn, un cop, se devinant pèr orto,
A rescountra pamens li Veniciano,
E zóu! vers lou pountin di cantarello
S'es entaula, soulet, pèr galantiso.
A passa la journado emé sa bruno
E, de retour dóu countentié, galejo:
—Eh! bèn, iè fai, aquéu tresor de papo
Qu'es amaga 'n Avignoun dins lou toumple,
Aquelo rastegagno d'apoustòli,
Aquéli douge barban d'or que gardo
Lou Baseli, quouro lis anan querre?
—Segnour, uno diguè, fugués tranquile!
Avèn quau fau pèr tenta l'aventuro
Emai pèr metre à mort, s'es necessàri,
Lou Baseli!—Pòu! se coumpren de soubro,
Ajustè 'no autro, que pariero trovo
Noun siegue pas grand causo pèr lou prince:
N'i'en manco d'or, estènt lou courtejaire
D'uno que n'en rabaio dins li flume!
—Dono, respoundeguè lou prince, aquelo
Noun avié de besoun, pèr èstre amado,
Que d'espeli (res n'en sarié jalouso?),
Coume fai la vióuleto umblo e requisto,
A l'oumbro d'un bouissoun, zoun-zoun lanlèro!—
Au còu i'aurié sauta. Mai, basto, à l'ouro
Que li cafè cantant, la niue, se vuejon,
Guihèn, un cop, se devinant pèr orto,
A rescountra pamens li Veniciano,
E zóu! vers lou pountin di cantarello
S'es entaula, soulet, pèr galantiso.
A passa la journado emé sa bruno
E, de retour dóu countentié, galejo:
—Eh! bèn, iè fai, aquéu tresor de papo
Qu'es amaga 'n Avignoun dins lou toumple,
Aquelo rastegagno d'apoustòli,
Aquéli douge barban d'or que gardo
Lou Baseli, quouro lis anan querre?
—Segnour, uno diguè, fugués tranquile!
Avèn quau fau pèr tenta l'aventuro
Emai pèr metre à mort, s'es necessàri,
Lou Baseli!—Pòu! se coumpren de soubro,
Ajustè 'no autro, que pariero trovo
Noun siegue pas grand causo pèr lou prince:
N'i'en manco d'or, estènt lou courtejaire
D'uno que n'en rabaio dins li flume!
—Dono, respoundeguè lou prince, aquelo
Noun avié de besoun, pèr èstre amado,
Que d'espeli (res n'en sarié jalouso?),
Coume fai la vióuleto umblo e requisto,
A l'oumbro d'un bouissoun, zoun-zoun lanlèro!—
LXXXVIII
E fredounant, Guihèn, sa
cansouneto,
Au brut de quauco mandoulino liuencho,
Dins la frescour de la niuchado, i lume
Di fanau rar que pau à pau s'amosson,
Au barcarés tourno pèr s'ana jaire.
E tau lou pèis, que l'aigo ié treboulon,
Lèu-lèu que nado amount vers l'aigo lindo,
Antau Guihèn se bagno i souvenènço
D'aquelo lindo e tant douceto istòri
Dóu damisèu Aucassin de Bèu-Caire
E de la bello esclavo Nicouleto
Que volon pas ié douna pèr espouso:
Quand tóuti dous à despart lis enfermon,
Que tóuti dous fan soun escapaduro
E, libre e gai, dins lou bos se retrovon
E qu'au clar de la luno s'entre-baison;
E quand pièi d'assetoun l'a messo en sello,
Qu'éu l'emporto à chivau vers la marino
E que s'embarcon pièi en Aigo-Morto
Pèr gagna lou païs de Touro-Louro!
E quand li Sarrasin aqui li prenon
E que li van revèndre, elo à Cartage
Ounte es recouneigudo pèr la fiho
Dóu rèi, éu à Bèu-Caire ounte lou pople
L'a saluda pèr soun segnour e mèstre;
E quand, un jour, Nicouleto, en coustume
De pichot fanfouniaire, vèn, dessouto
Lou peiroun d'Aucassin, dire lou conte
Dis amour d'éu em'elo Nicouleto
E qu'enfin à Bèu-Caire se maridon,
Dins lou castèu, vers la tourre à tres caire!
—Qu'acò 's poulit! disié Guihèn, reverto
Nosto aventuro un pau emé l'Angloro...—
Mai coume a di, contro éu se drèisso uno oumbro.
E, matrassa d'un cop dins lis esquino,
Guihèn subitamen cabusso eu terro.
Ai! paure d'éu! em'un saquet de sablo
L'an saqueta pèr darrié. Di mandorro
Alin moron li son, la niue vèn mudo...
E quau a fa lou cop? en tèms de fiero
Degun jamai saup rèn: mau pèr quau toumbo!
Au brut de quauco mandoulino liuencho,
Dins la frescour de la niuchado, i lume
Di fanau rar que pau à pau s'amosson,
Au barcarés tourno pèr s'ana jaire.
E tau lou pèis, que l'aigo ié treboulon,
Lèu-lèu que nado amount vers l'aigo lindo,
Antau Guihèn se bagno i souvenènço
D'aquelo lindo e tant douceto istòri
Dóu damisèu Aucassin de Bèu-Caire
E de la bello esclavo Nicouleto
Que volon pas ié douna pèr espouso:
Quand tóuti dous à despart lis enfermon,
Que tóuti dous fan soun escapaduro
E, libre e gai, dins lou bos se retrovon
E qu'au clar de la luno s'entre-baison;
E quand pièi d'assetoun l'a messo en sello,
Qu'éu l'emporto à chivau vers la marino
E que s'embarcon pièi en Aigo-Morto
Pèr gagna lou païs de Touro-Louro!
E quand li Sarrasin aqui li prenon
E que li van revèndre, elo à Cartage
Ounte es recouneigudo pèr la fiho
Dóu rèi, éu à Bèu-Caire ounte lou pople
L'a saluda pèr soun segnour e mèstre;
E quand, un jour, Nicouleto, en coustume
De pichot fanfouniaire, vèn, dessouto
Lou peiroun d'Aucassin, dire lou conte
Dis amour d'éu em'elo Nicouleto
E qu'enfin à Bèu-Caire se maridon,
Dins lou castèu, vers la tourre à tres caire!
—Qu'acò 's poulit! disié Guihèn, reverto
Nosto aventuro un pau emé l'Angloro...—
Mai coume a di, contro éu se drèisso uno oumbro.
E, matrassa d'un cop dins lis esquino,
Guihèn subitamen cabusso eu terro.
Ai! paure d'éu! em'un saquet de sablo
L'an saqueta pèr darrié. Di mandorro
Alin moron li son, la niue vèn mudo...
E quau a fa lou cop? en tèms de fiero
Degun jamai saup rèn: mau pèr quau toumbo!
LXXXIX
Subre lou port loungaru van
e vènon
Li Coundriéulen, que deman fau que parton.
La fiero es au declin. A l'auro drecho
Li bastimen de mar deja defilon
E, long dóu Prat, jusquo alin vers la pouncho
Di Matagot, vesès li velo blanco
Desfourrelado au vènt. Mai contro Rose
S'alestissènt pèr la remounto rudo,
Tóuti lis equipage d'aigo douço,
Patroun de barco emai patroun de terro,
Baile, prouvié, civadié, de si maio
Estacon li mouchoun. Aqui s'arrimon
L'òli de gres, lou bon vin de Sant-Jòrgi,
Lou ris loumbard e lou mèu de Narbouno,
E la sau de Pecai e li barrielo
D'anchoio de Frejus, li pan de sucre
E li bard de saboun que fai Marsiho.
Auto! qu'aniue lou prince, à la Vignasso,
Pago la rouanado e la riboto!
Car es pas mort, lou prince; en pleno sourro
L'an rabaia que noun batié plus veno;
Mai, gramaci l'enflus de soun astrado
O lou ressort belèu de sa naturo,
S'es reviéuda. Mourira pas d'aquelo.
E Jan Rocho à despart vèn à l'Angloro:
—I'an rèn vist sus soun cors, e vòu rèn dire...
Sarié toumba, que! dóu mau de la terro?
L'on pòu pas saupre.—Oh! ç'anen, Jan-toutouro!
Ignores que lou Dra, quand vòu, se mudo,
Respoundeguè la drolo, e s'entremarcho
De cènt milo façoun? Vuei sus la ribo
I'a plasegu de leissa soun cors d'ome
E de se traire avau dins l'aigo founso
Pèr ana vèire, sai! lis espeluco
Ounte gardè sèt an la bugadiero,
Aquelo bugadiero de Bèu-Caire
Qu'avié toumba soun bacèu dins lou Rose,
Aqui de-long, l'as bèn entendu dire?
—O, repliquè lou prouvié, 'mé li Trèvo
De rèn fau s'estouna... Mai, qu'acò fugue
Verai o noun, siés uno bello folo
D'escouta si paraulo safranouso
E de pas vèire, pauro, que t'enjueio
E qu'éu, un jour, aguènt poumpa ta vido,
Sus lou ribas de quauco graveliero,
Un jour, peréu te leissara cadabre!
—Hòu! l'Angloro diguè, la lagramuso
N'es-ti pas la sourreto dóu Coulobre?
—Ve, t'enlabrenara!—Se m'enlabreno,
Eh! bèn, siegue moun ur! iéu voulountouso,
Me leissarai toumba dins l'engoulido,
Coume toumbo la fueio au gourg que bado!—
Li Coundriéulen, que deman fau que parton.
La fiero es au declin. A l'auro drecho
Li bastimen de mar deja defilon
E, long dóu Prat, jusquo alin vers la pouncho
Di Matagot, vesès li velo blanco
Desfourrelado au vènt. Mai contro Rose
S'alestissènt pèr la remounto rudo,
Tóuti lis equipage d'aigo douço,
Patroun de barco emai patroun de terro,
Baile, prouvié, civadié, de si maio
Estacon li mouchoun. Aqui s'arrimon
L'òli de gres, lou bon vin de Sant-Jòrgi,
Lou ris loumbard e lou mèu de Narbouno,
E la sau de Pecai e li barrielo
D'anchoio de Frejus, li pan de sucre
E li bard de saboun que fai Marsiho.
Auto! qu'aniue lou prince, à la Vignasso,
Pago la rouanado e la riboto!
Car es pas mort, lou prince; en pleno sourro
L'an rabaia que noun batié plus veno;
Mai, gramaci l'enflus de soun astrado
O lou ressort belèu de sa naturo,
S'es reviéuda. Mourira pas d'aquelo.
E Jan Rocho à despart vèn à l'Angloro:
—I'an rèn vist sus soun cors, e vòu rèn dire...
Sarié toumba, que! dóu mau de la terro?
L'on pòu pas saupre.—Oh! ç'anen, Jan-toutouro!
Ignores que lou Dra, quand vòu, se mudo,
Respoundeguè la drolo, e s'entremarcho
De cènt milo façoun? Vuei sus la ribo
I'a plasegu de leissa soun cors d'ome
E de se traire avau dins l'aigo founso
Pèr ana vèire, sai! lis espeluco
Ounte gardè sèt an la bugadiero,
Aquelo bugadiero de Bèu-Caire
Qu'avié toumba soun bacèu dins lou Rose,
Aqui de-long, l'as bèn entendu dire?
—O, repliquè lou prouvié, 'mé li Trèvo
De rèn fau s'estouna... Mai, qu'acò fugue
Verai o noun, siés uno bello folo
D'escouta si paraulo safranouso
E de pas vèire, pauro, que t'enjueio
E qu'éu, un jour, aguènt poumpa ta vido,
Sus lou ribas de quauco graveliero,
Un jour, peréu te leissara cadabre!
—Hòu! l'Angloro diguè, la lagramuso
N'es-ti pas la sourreto dóu Coulobre?
—Ve, t'enlabrenara!—Se m'enlabreno,
Eh! bèn, siegue moun ur! iéu voulountouso,
Me leissarai toumba dins l'engoulido,
Coume toumbo la fueio au gourg que bado!—
XC
E Mèste Apian
cridè:—Sarnipabiéune!
D'abord que vòu paga la bello souido,
Es un bon prince acò!—Noum d'un gimerre!
Lis ome an respoundu, fau que s'embugue
Dóu vièi sant Micoulau aniue la tino!
—Anen, enfant!—E zóu! touto la colo
S'enmounto au cabaret de la Vignasso.
D'aqui se vèi lou plan-païs d'Argènço
E la Séuvo-Goudesco ounte la bicho
Menè tout dre lou rèi à l'ermitòri
Dóu grand sant Gile. Aqui pèr sòu barrulon
Li vièi boulet de pèiro glouriouso
Qu'espóutiguèron, tra pèr li calabre,
Li Crousa de Mount-Fort: clapas de pèiro
Sèt fes sacra, suprème testimòni
D'un pople debaussa, noun sènso lucho,
Lou rire i labro e cantant soun martire!
Dounc, un cop entaulado la grand chourmo
A l'entour d'En Guihèn:—Sabès, cardacho,
En quau, ié dis Guihèn, me pren envejo
De counsacra l'artimo repeissudo
Que fasèn dins Bèu-Caire? I patrioto
Dóu ribeirés rousau, is intrepide
Que dins li jour ancian se mantenguèron
Au castelar qu'à nòstis iue s'aubouro!
I ribeiròu valènt que si coustumo
E soun port franc e soun grand Rose libre
Sachèron apara! D'aquéli rèire,
Gaiardamen toumba dins la bagarro,
S'an vuei li fiéu desóublida la glòri,
Tant-plus-mau pèr li fiéu! Mai vàutri, chouro,
Qu'avès toujour sauva lou crid: Empèri!
E que, bravas, à vosto dessaupudo,
Anas bèn lèu, anas bessai tout-aro,
Pèr apara lou Rose dins sa vido,
Anas liéura la bataio radiero,
Emé iéu fourestié, mai qu'enraiouno
E qu'embriago vosto lus dóu Rose,
Aussas li got à la causo vincudo!—
Tóuti li got dins li man clantiguèron.
Li marinié, Mèste Apian, chaurihavon
Estabousi, sènso trop bèn coumprene,
Mai respetous e mut. Lou galant prince
Countuniè coume eiçò:—Pàuri de vautre!
Emai de vòsti nau lou bèu trigòssi,
Emai li lòngui tiero blanquinello
Remoucado en amount pèr li quadrigo
Di chivalas que tirasson la maio,
A la malemparado belèu courron!...
Mai en que sièr, o subre-estant d'un pople
Que despièi tres milo an tenié l'empento,
De pregemi sus la causo perdudo!
Coume au castèu ilustre de Bèu-Caire,
Coume li Prouvençau, bello finido,
En fàci dóu Soulèu e dóu grand Rose,
Fasen la Rouanado e la Soulenco!
E chimen, à la barbo di vincèire,
Lou vin dóu Genestet que reviscoulo...
E brame lou Rouan, en Rouanesso!—
D'abord que vòu paga la bello souido,
Es un bon prince acò!—Noum d'un gimerre!
Lis ome an respoundu, fau que s'embugue
Dóu vièi sant Micoulau aniue la tino!
—Anen, enfant!—E zóu! touto la colo
S'enmounto au cabaret de la Vignasso.
D'aqui se vèi lou plan-païs d'Argènço
E la Séuvo-Goudesco ounte la bicho
Menè tout dre lou rèi à l'ermitòri
Dóu grand sant Gile. Aqui pèr sòu barrulon
Li vièi boulet de pèiro glouriouso
Qu'espóutiguèron, tra pèr li calabre,
Li Crousa de Mount-Fort: clapas de pèiro
Sèt fes sacra, suprème testimòni
D'un pople debaussa, noun sènso lucho,
Lou rire i labro e cantant soun martire!
Dounc, un cop entaulado la grand chourmo
A l'entour d'En Guihèn:—Sabès, cardacho,
En quau, ié dis Guihèn, me pren envejo
De counsacra l'artimo repeissudo
Que fasèn dins Bèu-Caire? I patrioto
Dóu ribeirés rousau, is intrepide
Que dins li jour ancian se mantenguèron
Au castelar qu'à nòstis iue s'aubouro!
I ribeiròu valènt que si coustumo
E soun port franc e soun grand Rose libre
Sachèron apara! D'aquéli rèire,
Gaiardamen toumba dins la bagarro,
S'an vuei li fiéu desóublida la glòri,
Tant-plus-mau pèr li fiéu! Mai vàutri, chouro,
Qu'avès toujour sauva lou crid: Empèri!
E que, bravas, à vosto dessaupudo,
Anas bèn lèu, anas bessai tout-aro,
Pèr apara lou Rose dins sa vido,
Anas liéura la bataio radiero,
Emé iéu fourestié, mai qu'enraiouno
E qu'embriago vosto lus dóu Rose,
Aussas li got à la causo vincudo!—
Tóuti li got dins li man clantiguèron.
Li marinié, Mèste Apian, chaurihavon
Estabousi, sènso trop bèn coumprene,
Mai respetous e mut. Lou galant prince
Countuniè coume eiçò:—Pàuri de vautre!
Emai de vòsti nau lou bèu trigòssi,
Emai li lòngui tiero blanquinello
Remoucado en amount pèr li quadrigo
Di chivalas que tirasson la maio,
A la malemparado belèu courron!...
Mai en que sièr, o subre-estant d'un pople
Que despièi tres milo an tenié l'empento,
De pregemi sus la causo perdudo!
Coume au castèu ilustre de Bèu-Caire,
Coume li Prouvençau, bello finido,
En fàci dóu Soulèu e dóu grand Rose,
Fasen la Rouanado e la Soulenco!
E chimen, à la barbo di vincèire,
Lou vin dóu Genestet que reviscoulo...
E brame lou Rouan, en Rouanesso!—
XCI