10

Eerwaardige Meester,

Net terug op mijn kamer schrijf ik U deze regels om er zeker van te zijn dat ik niks vergeet en hoop dat Lionardo me niet opnieuw lastigvalt want net als ik U wat de moeite waard te berichten heb onderbreekt ie me voor een nieuw klusje of om me een nieuwe machine die hij bedacht heeft uit te leggen en telkens zeg ik van ser Lionardo stel hem zo en zo bij want anders werkt ie niet en hij van allemachtig, je hebt gelijk en dan sluit ie zich weer op in zijn kamer om nog es twee, drie uur te prakkiseren, en pas voor het eten komt ie met een lang gezicht terug want hij heeft gemerkt dat zijn idee bij het vuil kan en het denken van Salai die niks weet maar ik heb een gezond gewo-nemensenverstand werkt misschien beter dan het denken van hem die een genie is, dat zeggen ze tenminste, mwa.

Afijn, een en ander ging als volgt. Omdat het duidelijk was dat ik hem na die kwestie van de diefstal van de moordenaar enzovoorts allerlei vragen zou gaan stellen, zorgde ser Lionardo er maar gelijk voor dat hij ze zelf stelde en ook zelf beantwoordde wat volgens mij het genie ten voeten uit is want ze ontnemen je altijd het woord zodat niemand bij ze kan aankomen met volgens mij sla jij een hoop onzin uit, hoor, net als een gewoon mens. Als Lionardo me lessen gaf in lezen, schrijven, geschiedenis, politiek, mathematica enzovoorts dan brulde hij als ik hem vragen stelde die hij niet kon beantwoorden van Salai wat voor vragen zijn dit nou weer? Want eigenlijk is hij ook onwetend, net als al die lui uit Vinei, zijn dorp en in Florence nemen ze hem allemaal in de zeik.

Uit Lionardo’s verhaal kreeg ik in elk geval de indruk, Mijnheer en Meester, dat het een heel goed idee van U was om te controleren wat hij hier in Rome doet en zegt, want ser Lionardo heeft zich in een heel link zaakje gestoken waar allerlei rottigheid uit voort kan vloeien voor ons Florence dat God altijd moge zegenen Amen.

Ser Lionardo heeft mij ook bekend dat zijn verblijf in Rome niet bedoeld is voor de bestudering van de Oudheid en de bouwkunst van de Romeinse monumenten dat dat alleen maar een smoesje was voor de uilskuikens, want eigenlijk is ie hier in opdracht van mensen die hij me binnenkort bij name zal

noemen en die heel dicht bij Zijne Heiligheid de Paus staan.

Toen nam ie me bij mijn arm en bracht mijn oor vlak bij zijn mond en zei dat iemand - onduidelijk wie - vreselijke beschuldigingen aan het rondstrooien is over de Pontifex om zijn naam van deugdzaam, vroom man te bezwadderen. Het doel van de intrige, zei Lionardo, is dat de plannen van paus Borgia in de war worden geschopt, die terecht probeert klappen uit te delen aan de kleine Italiaanse staten die met mekaar overweg zouen moeten kunnen maar alleen denken aan hoe ze mekaar kunnen aftuigen en zich verzetten tegen de paus die zullie altijd voorhoudt dat ze eensgezind moeten zijn om Italië te verdedigen tegen de Fransozen en de Duitsers enzovoorts, maar een naaste buur zit hun meer op de huid dan een verre vriend. Ik heb niet zoveel sjoege van politiek, Mijnheer en Meester, maar ik heb wel door dat deze paus Borgia die Spanjool is, al met al Italiaanser is dan de Milanezen de Florentijnen de Siënezen de Romeinen enzovoorts, dan wij Italianen dus die geen ene moer om Italië geven en alleen maar graag onze naaste buur een zak vinden en als ik, die uit Florence kom, er nog es goed over nadenk, dan vind ik die lui uit Siena ontzettende zakken dat God ze vervloeke en niet de Fransozen of de Duitsers van wie ik hun taaltje niet eens snap.

Om de Italiaanse staten zover te krijgen dat ze doen wat de paus wil is er volgens Ser Lionardo militair ingrijpen nodig van Cesare Borgia beter bekend als Valentino die zijn neef is en een hele goeie legeraanvoerder. Maar de oorlog is ingewikkeld want zoals U, Mijnheer en Meester, ook wel weet is Italië altijd van zich eigen al een zooitje, en sinds de heer van Milaan, Lodewijk de Moor, zeven jaar geleden de Fransozen als zijn bondgenoten naar Italië riep om de rechten op het koninkrijk Napels op te eisen is het helemaal puin.

Volgens Lionardo weet paus Borgia alleen dankzij de soldatenmoed van Valentino die als generaal echt over kloten beschikt, zachtjes aan overwicht te krijgen op Midden-Italië en het zwijgen op te leggen aan Florence en Venetië en andere kleinere staten als Imola Forli Faenza Cesena Rimini en Piombino die als mieren zijn vertrapt of dat gauw zullen worden. Op dat punt keek Lionardo me aandachtig aan met de blik van iemand die wat op zijn kerfstok heeft want hij weet heel goed dat ze hem kunnen beschuldigen van verraad aan Florence omdat ie in dienst is getreden van de paus want wij uit Florence maken zware tijden door en wie niet met ons is is tegen ons; en ik hoef U niet meer te vertellen, Mijnheer en Meester, dat krap drie jaar geleden fra Gerolamo, beter bekend als Savonarola die de Florentijnse republiek had geleid, op last van deze paus in de ban is gedaan en terechtgesteld en dat de vorige paus Sixtus iv oorlog gevoerd heeft tegen ons roemrijke geslacht De’ Medici, hij heeft de samenzweerders gesteund die ser Giuliano de’ Medici om zeep hebben geholpen en hij heeft zijn broer Lorenzo il Magnifico in de ban gedaan en is pas opgehouen met Florence dwars te zitten toen het Turkse leger in Calabrië kwam want daardoor scheten alle Italianen en de paus en de Fransozen in hun hozen en wouen ze ineens weer samen vrede sluiten.

Toen rechtvaardigde Lionardo zich met de woorden dat elke goeie christen de taak en de plicht heeft om de Heilige Vader tegen dreigementen en valse beschuldigingen te beschermen en dat zo’n handelwijze heus niet betekent dat je in zijn dienst treedt.

Daarna verklaarde hij me eindelijk wat voor roddel en achterklap door sommigen tegen de paus wordt rondgestrooid en U moet me niet kwalijk nemen wat er nou komt, Mijnheer en Meester, want misschien weet U die dingen al.

Om te beginnen beweren ze dat Rodrigo Borgia bij het bestuur van de Kerk zijn verwanten op een ongelooflijk schaamteloze manier steunt en begunstigt: drie van zijn verwanten heeft ie Kapitein van de Paleisgarde gemaakt, een andere vice-kasteelheer van Tivoli, verder heeft ie nog es vijf verwanten tot kardinaal verheven en een zesde tot rentmeester van zijn bezittingen benoemd. Om maar te zwijgen van de eindeloze gunsten die hij aan zijn nicht Lucrezia en zijn neef Cesare verleend heeft die bestuurs- en regeringsambten en eerbewijzen en geldsommen en landerijen en kastelen hebben gekregen. Ook de andere kardinalen zou ie schandelijke giften gedaan hebben, aan Ascanio Sforza bijvoorbeeld zou ie het palazzo van de Kanselarij overgedaan hebben, net dat grote prachtige gebouw dat vlak bij onze herberg staat.

Vader, zei ik tegen Lionardo, ik dacht dat de paus dat palazzo had laten bouwen voor de vice-kanselier en Sforza er daarom woont, niet omdat het zijn personeel is, Weet ik veel, zei Lionardo, dat dacht ik ook maar met al die laster hier begrijp je er geen flikker meer van, moet je nagaan dat de boze tongen zelfs beweren dat Cesare Borgia niet de neef van de paus is maar zijn bastaardzoon en dat Lucrezia, Cesares zuster, dus ook geboren is uit de liefdes van de Pontifex.

Eigenlijk, zo merkte Lionardo op, zijn Cesare, beter bekend als Valentino, en Lucrezia bastaardkinderen van de paus en dat zou dan nog niet eens het ergste zijn aangezien een eerdere paus, Innocentius viii, ook twee kinderen had gekregen voordat ie de lagere wijding had ontvangen. Maar in de buurt zeggen ze nog veel erger en smeriger dingen, dat de huidige paus niet alleen de vader van Lucrezia is maar dat ie maar liefst met haar votst en ontucht uithaalt en hetzelfde beweren ze van Cesare en Lucrezia en zo zou de zoon van de paus dan de minnaar van zijn zus wezen, moet U nagaan, Mijnheer en Meester, wat een zieke zooi. Andere boze tongen beweren ook dat de paus wel vijfentwintig wijven in zijn vertrekken laat komen om ze met andere vrienden van hem te naaien en nog andere vuiligheid uit te halen die een paus onwaardig is.

Maar het voornaamste gerucht is wel dat paus Rodrigo Borgia in het geniep een hele jonge mooie maitresse heeft en dat zou ene Giulia wezen uit de adellijke familie Farnese en dat verhaal is zo hardnekkig dat die Giulia in Rome de Bruid van Christus wordt genoemd.

Ze zeggen verder dat paus Borgia een grote verrader is van het katholieke geloof en in het geniep snode afspraken heeft met de Turkse sultan Bayezid (een gerucht dat U een tijd geleden vast ook in Florence hebt horen rondgaan, Mijnheer en Meester) om de rest van de christelijke staten te belazeren ten gunste van zich eigen en Cesare.

Ten besluit zeggen ze dat Cesare Borgia behalve de zoon van de paus ook de man achter een gruwelijke misdaad is en wel de moord op zijn broer Giovanni, de hertog van Candia, die hier vier jaar terug in Rome is vermoord door Joost mag weten wie maar wel, zoals boze tongen beweren, met toestemming van de paus zelf en diezelfde boze tongen beweren ook dat heel Rome heel goed weet dat Cesare de hertog van Candia heeft laten vermoorden. Ten slotte vermoeden ze ook nog es dat Cesare zijn zwager heeft laten vermoorden, dus de man van Lucrezia, Alfons de hertog van Bisceglie.

Afijn, Mijnheer en Meester, als dat allemaal waar is, dan zou je haast zeggen: ik word Turk en ga bidden tot Mohammed, want daarzo kun je wel zeven echtgenotes nemen en die moeten dan ook hun bek houen en gehoorzamen want daar heeft de man het voor het zeggen, niet zoals in Florence waar je de blaren op je tong moet kletsen voor sommige wijven met hun pruim op de proppen komen en dan is de de lust je alweer vergaan.

Aan de andere kant moest ik denken aan dat lekkere meidje van de herberg dat zegt dat deze paus echt vroom is, en dat heel Rome dat ook weet, en gelijk bekroop me de twijfel: hoe kan het nou dat sommigen beweren dat deze paus vroom is en anderen juist weer dat het een monster is, en ook zo’n ezel dat iedereen in Rome het weet als ie een wijf zwanger heeft gemaakt? En al was het zo, dat de paus een grote smeerlap en stommeling is, dan lijkt het mij, Mijnheer en Meester, nogal eigenaardig dat zo’n rund paus kan worden, want op die manier kan ik dan wel keizer worden, met de twee- of driehonderd wijven die ik heb gehad zonder dat hun man me heeft gesnapt.

Dat de paus her en der kinderen zou hebben is volgens Lionardo een leugen die geen mens kan geloven want toen de paus nog kardinaal was, was ie zo oprecht dat ie vice-kanselier werd, dus op de paus na de belangrijkste kardinaal, vijfendertig jaar lang onder vijf pausen, en hij werkte als een paard en werd door al zijn collega’s van het Heilig College op handen gedragen en niemand haalde het in zijn hoofd dat ie zo geil op vrouwen was dat ie er per abuis een zwanger maakte, een stomme fout die ik, Mijnheer en Meester, die in alle bescheidenheid toch de nodige vrouwen aan het spit geregen heb, ook nooit bega, ook omdat ik op mijn sodemieter krijg van hun ouwelui als ik ze zwanger maak.

Jeetje, Mijnheer en Meester, ik word bijna duizelig van alle praatjes die ik over de paus heb gehoord, want het waren er zoveel dat ze me onmogelijk allemaal onwaar leken. Maar eentje is me meer bijgebleven dan de andere, en wel dat paus Borgia dus kinderen bij een vrouw zou hebben gekregen, en daarom vroeg ik ser Lionardo wie die vrouw dan wel was die door de Heilige Vader in zijn jonge jaren zwanger is gemaakt en toen Cesare en Lucrezia geboren heeft laten worden en hij zei: dat is algemeen bekend, ze heet Vanozza Cattanei.

Toen ik voor de derde keer die naam hoorde, kreeg ik zo’n schok net of ze hadden gezegd van Salai, in alle worstjes die jij in je leven hebt gegeten, vanochtend incluis, hebben ze stiekem poep gedaan, en ik zei bij me eigen, maar dan is het zeker geen toeval dat onze herberg eigendom is van het wijf dat volgens de laster kinderen van de paus heeft gekregen. Maar heeft Lionardo dat dan gekozen? En waarom?

De twijfel moet op mijn gezicht te lezen zijn geweest want mijn pleegvader vroeg gelijk of ik de naam Vanozza kende en ik van nee, ser Lionardo, alleen dat ik me afvroeg hoe het kan dat de paus de mensen achter die laster niet opspoort en straft, afijn, ik heb zo goed mogelijk gelogen, maar gelukkig slikt Lionardo mijn smoesjes haast altijd.

Hij zei dat als de paus er gewoon om lacht en nergens mee zit als ie de leugens hoort die achter zijn rug om verteld worden want ze zijn zo absurd dat de mensen ze niet zullen geloven en weer vergeten. Maar wie die beschuldigingen niet pikt is Cesare, beter bekend als Valentino, want die is twee jaar geleden met Charlotte d’Albret getrouwd, de zuster van de koning van Navarra en de nicht van de Franse koning, die voor het moment in Frankrijk is gebleven, maar die Cesare wel de titel van hertog De Valentinois heeft bezorgd. Lionardo legde uit (maar U zult dat al wel weten) dat Cesare op zijn achttiende tot kardinaal is verheven en dat ie nou op zijn vijfentwintigste de kardinaalshoed heeft afgezet en een hoop veldslagen heeft gewonnen als aanvoerder van het leger van de paus en als iets hem niet zint, dan zit ie gelijk op de kast en popelt hij om de boze tongen aan hun kloten op te hangen want, zoals Lionardo zegt, wie het kwaad niet straft laat toe dat het weer gebeurt, en niets is erger dan een slechte naam.

Mijn pleegvader bekende toen dat de hoop brieven die de laatste tijd uit Rome in Florence aankwamen van Valentino waren, die hem om hulp vroeg in deze lasterkwestie. Neem me niet kwalijk, ser Lionardo, vroeg ik toen, maar waarom wil Valentino uitgerekend U? En hij zei dat Valentino zijn goeie naam en intelligentie kende en daarbij heeft Lionardo een hele goeie smoes om hier in Rome te verblijven en wel dat ie schilder en bouwmeester is en de ouwe monumenten moet bestuderen. Alleen kwam er een hoop geheimhouding bij kijken, dus al had de dief me bijna opgeprikt als een worstje dan is er nog geen reden om de diefstal en de poging tot moord aan te geven bij de dienders, want anders gaan ze vragen stellen van wie zijn jullie, waar komen jullie vandaan, wat doen jullie in Rome, enzovoorts.

Het is duidelijk, Mijnheer en Meester, dat Lionardo me niet voor vol aanziet en me niet de hele waarheid wil vertellen, en daarom heb ik hem voorlopig maar niet gevraagd welke taak en vergoeding hij precies met Valentino afgesproken heeft. Maar ik zei van neem me niet kwalijk dat ik het vraag, ser Lionardo, maar waarom bent U zo bezorgd om dat met fluweel beklede kistje en wat zijn die stokjes die erin zitten? Want U hebt toch zelf ook gezien dat de dief het opengebroken heeft om erin te kijken.

Lionardo bevroor helemaal want je zag dat ie hem kneep dat een onbekende de houten stokjes zag en hij wou al haast antwoord geven, maar toen beval hij op het laatste moment om te gaan informeren hoeveel de barbier aan het eind van de straat kost en hij zei: dat vertel ik nog wel als we het laatste stokje ook gevonden hebben.

Daarna ging ie weer naar zijn kamer om zijn bekende Griekse codexen van Euclides en Philo van Byzantium te kopiëren met al die andere ingewikkelde machines waar ie daarna, de sluwe vos, dan net van doet of ie ze uitgevonden heeft, vooral de apparaten om te vliegen want hij weet maar al te goed dat die het niet doen en als iemand er een uitprobeert, dan valt ie als een baksteen en ik moet doen of mijn neus bloedt want als ik maar een half woord zeg dan zanikt ie de halve dag en zegt ie van Salai, sinds ik je in huis heb genomen heb je nog nooit ene barst uitgevoerd, alleen maar vreten, stelen, leugens verkopen en je eigen zin doen en nou hou je je kop en toon je respect, afijn, Mijnheer en Meester, U kent Lionardo ook wel, je moet hem verdragen anders wordt het net een ouwe totebel. En laten we de Hemel maar danken dat mijn pleegvader hier in Rome is voor zaken van het grootste geheim, hij is zo stom om mij op sleeptouw mee te nemen, want ik zit achter al zijn zaakjes aan en zodoende geef ik ze aan U door.

Maar toen ik naar de barbier ging had ik het gevoel dat we in groot gevaar zullen verkeren zolang we hier in Rome blijven en behalve tot Jezus zal ik ook veel moeten bidden tot de Maagd en alle heiligen dat ze ons beschermen want anders loopt het niet best af.

Uw toegewijde Salai