19

Verslaafd aan een liefdesrelatie

Eigenlijk is iedereen die een traditionele liefdesrelatie heeft in zekere zin verslaafd aan die relatie. Zolang we ons identificeren met ons ego zijn we verslaafd aan toedekking van onze diepe gevoelens van onvolkomenheid, afhankelijkheid en behoeftigheid, en een liefdesrelatie is wel de allerbelangrijkste toedekking. Kijk maar hoeveel ellende partners soms van elkaar slikken uit angst om alleen te komen staan. Het blijkt ook uit die diepe pijnlijke ‘onthoudingsverschijnselen’ die we ervaren als de relatie dan toch na veel ellende eindelijk uit elkaar valt. Dit valt allemaal nog onder de gebruikelijke manier waarop de meeste mensen relaties aangaan. Er zijn echter gevallen waarin de afhankelijkheid van en behoeftigheid aan een relatie zo sterk zijn dat we spreken van een ‘relatieverslaving’. Er zijn twee varianten: verslaafd aan een relatie die je hebt, en aan het verlangen naar een relatie die je niet hebt.

In het eerste geval heb je een relatie met een afwijzende partner waardoor je diepe gevoelens van afhankelijkheid en behoeftigheid onvoldoende toegedekt worden. Daardoor ga je alsmaar krampachtiger vasthouden aan die relatie. Je zelf-afwijzing vormt met het afgewezen worden door de partner een vicieuze cirkel waar je steeds dieper in wegzakt: je durft niet voor jezelf op te komen, hetgeen je zelf-afwijzing versterkt, waardoor je steeds minder voor jezelf durft op te komen, enzovoort. Je partner verliest steeds meer respect voor je, gaat je steeds openlijker afwijzen, maar durft zelf ook de relatie niet te beëindigen. In sommige gevallen kan de afwijzing zelfs gepaard gaan met fysiek geweld en psychische mishandeling. Tegelijkertijd ontstaat er steeds meer gêne over deze situatie, wat altijd een bijverschijnsel is van zelf-afwijzing.

MARIE LOUISE (36):

Ik heb vier jaar een relatie gehad met een gewelddadige man. Al vrij snel nadat we gingen samenwonen, bleek dat hij driftaanvallen had. We dronken allebei ’s avonds graag een flesje wijn of twee, en soms ging het dan ineens helemaal mis en begon hij te slaan. Naderhand zei hij dan ‘Sorry, dat was niet de bedoeling’, en verder was het best een leuke man. Ik heb ontzettend lang geprobeerd om het te vergoelijken, te bagatelliseren, te ontkennen, en hem te veranderen. Maar ondertussen zakte ik steeds dieper in de shit. Verder ben ik namelijk best een sterke en zelfstandige vrouw, maar in die relatie ging ik me steeds zwakker en afhankelijker voelen! En dus ook mezelf daar steeds meer over afwijzen! Maar als ik alleen al dacht aan eruit stappen voelde ik zoveel angst! Angst voor zijn agressie, maar ook angst om zonder hem te zijn, angst voor de grote leegte. Pas nadat ik op een dag alles aan mijn zus heb verteld en zij mij niet afwees maar met heel veel warmte ondersteunde, had ik de moed om eruit te stappen. Daarna moest ik nog maanden vechten tegen het verlangen om hem weer op te zoeken; dat vond ik zo stom van mezelf! Pas veel later zag ik dat het juist die zelf-afwijzing was waardoor ik zo lang vast bleef zitten aan die man.

De andere vorm van relatieverslaving doet zich voor als je verslaafd bent aan het verlangen naar een onbereikbare geliefde. Misschien werd je liefde eerst nog wel beantwoord en pas na een tijdje niet meer. Maar het kan ook voorkomen dat je liefde nooit beantwoord is geweest, of zelfs dat de persoon in kwestie niet eens wéét dat je wanhopig naar hem of haar verlangt. Het is het verlangen zelf dat als toedekking gaat fungeren van je diepste gevoelens van eenzaamheid en verlatenheid. En dus levert de gedachte aan het beëindigen van dit spel van hoop en vrees meteen al de angst op voor die eenzaamheid en verlatenheid. Alsof het verlangen naar die onbereikbare geliefde de laatste strohalm is waar je je aan vastklampt om niet in dat gat van oneindige leegte te vallen. Tegelijkertijd weet je met je rationele geest dat de onbereikbare geliefde ook echt onbereikbaar is. Soms is het zelfs duidelijk dat deze persoon totaal ongeschikt is om een fijne relatie mee te hebben. Maar dat verhoogt juist je zelf-afwijzing over deze dwaze liefde, en dus je krampachtige gehechtheid aan de fantasieën waarin de geliefde wél bereikbaar is. Verlangen en zelf-afwijzing over dit verlangen houden elkaar in een vicieuze greep waar je steeds dieper in wegzakt. En omdat er in werkelijkheid geen relatie is, en dus ook geen toenemende ellende die de fantasie van de ideale liefde verstoort, kan het heel lang duren voordat iemand zich uit deze verslaving bevrijdt.

JULIA (36):

Ik ben jarenlang verslaafd geweest aan een man uit Parijs. In het begin was ik zijn minnares, eens in de paar weken kwam hij met zijn BMW naar Utrecht gescheurd, hadden we de heerlijkste vrijpartij, en reed hij dezelfde nacht weer terug. Ik was verschrikkelijk verliefd op hem en wou het liefst altijd samen met hem blijven. Maar hij was totaal onbereikbaar, vertelde nooit iets over zichzelf en vroeg nooit naar mijn leven. Alleen in het vrijen was hij de meest tedere warme opwindende minnaar en voelde ik me eventjes volmaakt gelukkig. Ik weet zelfs niet of hij in Parijs misschien nog een vrouw en kinderen had, hij zei wel van niet maar ik twijfel aan zijn eerlijkheid.

Na een jaar of twee van dit soort regelmatige bezoekjes begon het me steeds meer tegen te staan dat ik zo afhankelijk van hem was, het was immers overduidelijk dat hier nooit een gelukkige relatie van zou komen. Maar dat maakte dat ik nog meer ging verlangen en fantaseren over hoe het zou zijn om wel een echte relatie met hem te hebben. Ik ging voortdurend naar zijn Facebookpagina, en op een dag ontdekte ik toevallig de pagina van zijn Parijse vriendin, met wie hij al jaren een relatie had. Hoewel ik het altijd al vermoedde, was dit toch een hele schok voor me en het gaf me de kracht om een eind te maken aan de regelmatige vrijpartijen.

Maar ook dat bracht geen bevrijding: telkens weer voelde ik dat diepe verlangen naar hem, plus mijn zelf-afwijzing erover. En dan kwam er soms weer een sms’je van hem dat ik eigenlijk niet meer wilde beantwoorden maar dan toch maar deed. Ik merkte dat ik voortdurend erkenning van hem wilde over dat hij me bedrogen heeft; ik smachtte naar een klein beetje begrip van zijn kant voor mijn emoties. Maar telkens als ik daarnaar viste, kreeg ik dezelfde soort reacties terug: totaal onbegrip voor mijn geworstel. Zo zocht ik eigenlijk steeds weer zijn afwijzing op.

Nu overweeg ik om een ander telefoonnummer te nemen en elk contact onmogelijk te maken. Maar dan voel ik alleen maar diepe angst voor een soort leegte en verlatenheid waar ik nog niet tegen opgewassen ben. Ondertussen ben ik al een tijdje aan het mediteren en hoewel dat heel langzaam gaat, merk ik wel soms een lichtstraal achter deze uitzichtloosheid, een begin van vriendelijkheid voor mezelf in deze ellende.

Soms ontstaat een mengvorm van beide soorten relatieverslaving wanneer iemand periodes met een destructieve verslavende relatie afwisselt met periodes van diepe eenzaamheid en verlatenheid plus het enorme verlangen naar een nieuwe relatie. Zodra die zich aandient gooit zo iemand zich weer meteen met hart en ziel in de nieuwe relatie, die zich na een kortstondige euforische fase al snel weer ontpopt als een destructieve relatie. Het bekendste voorbeeld hiervan is de vrouw die telkens weer op hetzelfde type ‘foute mannen’ valt. Meestal zijn dat dominante gevoelsarme afwijzende mannen en ontstaat het onweerstaanbare verlangen naar dit soort man omdat je een vader hebt gehad met overwegend dezelfde eigenschappen. Andersom kunnen sommige mannen helemaal vallen voor het zachte kwetsbare afhankelijke ‘veilige’ type vrouw en dan telkens weer verstrikt raken in schuldgevoelens die opgewekt worden door het manipulatieve slachtoffergedrag van hun geliefde. Als beide partners deze complementaire ego-patronen hebben, is een pijnlijke en beknellende relatie doorgaans het gevolg.

NICOLETTE (48):

Mijn huwelijk kende weinig liefde, het was vooral een symbiose. Nu in de scheiding voel ik dan ook eigenlijk geen verdriet om het verlies van de liefde. Hooguit verdriet dat er al die jaren, zonder dat ik dat goed doorhad, geen liefde was. Wat ik vooral voel, is een haast fysieke scheidingspijn. Ik was de helft van ons. Ik wás ons. Nu is die tweede helft, mijn ‘wederhelft’, ineens weg. Soms lijkt het zelfs alsof de helft van mijn lichaam, van mijn hele identiteit is afgescheurd. Dat doet zo’n pijn!

Hoe pijnlijk dat ons verlangen naar liefde en geluk telkens weer door ons ego geannexeerd wordt als middel om onze diepste gevoelens van afhankelijkheid en behoeftigheid toe te dekken. Dat verlangen naar liefde, naar verbondenheid en eenheid is volstrekt natuurlijk en legitiem: het is de roep vanuit onze natuurlijke staat van Zijn die gehoord wil worden, het gemis aan liefde en verbondenheid dat vervuld wil worden. Alleen de methode die we in onze jeugd hebben aangeleerd om dit te bereiken en die ingebakken zit in ons zelfbeeld, deugt niet; die is contraproductief. Die levert juist de ellende op die we ermee willen ontvluchten. Aan die ellende zit echter één voordeel: het brengt ons op den duur naar een hogere staat van bewustzijn waarin we deze aangeleerde misvatting kunnen leren doorzien en de ellende overstijgen. Het kan een lange of korte weg zijn, maar liefdes omzwervingen door ego-land leiden uiteindelijk altijd naar dit spirituele ego-overstijgende pad.

Zoals een stuk drijfhout in de rivier,

als het niet blijft haken achter een rots,

uiteindelijk de oceaan zal bereiken,

zo zal ons ego-bewustzijn,

als het zich niet langer aan andere ego’s vastklampt,

de oceaan van ruim en liefdevol gewaarzijn realiseren.