10.Geloof
Diana stelde altijd vragen over het leven en de spirituele betekenis ervan, zoals kinderen dat doen. Ze zei vaak tegen me: 'Er moet meer achter ons bestaan zitten dan we waarnemen.'
Ze wilde weten waarom we hier zijn en, net zo belangrijk, wat ons hierna te wachten staat. Het zijn vragen die we allemaal hebben. Ze komen voor het eerst bij ons op als we jong zijn. William en Harry vroegen haar bijvoorbeeld vaak: 'Waar komen we vandaan?', 'Waar is de hemel?', 'Wie is God?'
Diana was niet zo'n ouder die zich achter dooddoeners verschool. Ze was een van de meest spirituele mensen die ik kende, en ze had een diepgaand geloof in God en in goed en kwaad. Voor haar waren dat niet zomaar woorden, maar krachtige machten die ons allemaal rechtstreeks raken.
Maar onvoorwaardelijk geloven paste niet bij haar. Ze wilde altijd meer weten, en ze besefte dat de Church of England waarmee ze was opgegroeid haar behoeften niet kon bevredigen. Haar zucht naar kennis inspireerde haar tot het bestuderen van andere overtuigingen.
Het spirituele net dat ze uitwierp was groot en omvatte de islam, het rooms-katholicisme, het hindoeïsme, de esoterische leerstellingen van het soefisme en de kabbala. Ze toonde zelfs interesse voor de oude natuurgodsdiensten met een vrouwelijke godheid die, zoals ze zelf opmerkte, 'de vulva niet uitscholden, maar vereerden', zoals andere godsdiensten, waaronder het christendom, zo vaak deden.
Er ging haast geen dag voorbij zonder dat we iets bespraken wat ze had gelezen, en ik stond versteld van de reikwijdte van haar kennis. Ze zocht overal naar goddelijke aanwijzingen. Ze probeerde niet aan de oppervlakte te blijven, zoals zovelen in deze tijd doen die een pasklaar antwoord op al hun problemen zoeken, maar ze besteedde tijd en moeite aan echt goed lezen over een onderwerp.
Prins Charles, die op zijn eigen zoektocht naar spirituele verlichting alles had omhelsd van de islam tot de Grieks-orthodoxe rituelen van de monniken op de berg Athos, had duidelijk invloed op haar. Maar ze was niet bereid om zonder vragen achter hem aan te lopen. Ze wilde zelf dingen begrijpen, zelf de zaken beredeneren en haar eigen mening vormen, wat ze nooit had gemogen toen ze jong was. Ze zei tegen me dat ze als klein meisje altijd haar mond moest houden als het gesprek van wereldlijke zaken op meer intellectuele kwesties kwam.
'Ik kreeg altijd te horen dat mijn broer de slimme en ik de domme in de familie was,' zei ze.
Het is verschrikkelijk om zoiets tegen een kind te zeggen, en vooral omdat het helemaal niet waar was. Misschien miste ze de scherpte van Charles, die altijd schitterde bij examens en een geschiedenisgraad behaald had aan de Universiteit van Oxford, maar ze was een diep denker met een werkelijk onderzoekende geest, anders dan de meeste mensen dachten. Ze was van nature scherpzinnig, en vond haar mans afhankelijkheid van de zogenaamde goeroes' met wie hij zichzelf omringde grenzen aan het excentrieke. Ze grapte altijd: 'Zijn ideeën dragen de sporen van degene die hij het laatst gesproken heeft.'
Diana keek niet zozeer op tegen mensen die anderen vertelden wat goed en fout was, maar tegen mensen die eropuit trokken en zelf echt dingen deden. Dat is waarom Moeder Teresa haar zo inspireerde, aanvankelijk althans.
Ze had alles over haar gehoord van haar acupuncturist, Oonagh Toffolo, een vroom katholieke ex-non uit Sligo die een halve eeuw eerder met Moeder Teresa gewerkt had. Tijdens haar bezoek aan India met de prins van Wales, in 1992, zag Diana zelf het werk van deze kleine non voor de zieken en behoeftigen in Calcutta. Diana's huwelijk bevond zich op een dieptepunt. Ze was het zat om steeds de schijn op te moeten houden, en toen Charles voor een privébezoek naar Nepal vertrok, ging ze in haar eentje naar de Missionarissen van Liefdadigheid in de sloppenwijken van Kaligat, in het zuiden van de stad.
Toen ze binnenliep, begonnen de nonnen net te zingen met hun mooie, heldere stemmen, in een melodieus contrast met de kakofonie van de armoede in de straten achter haar en de ellende voor haar. Diana deinsde nooit terug voor nare zaken, maar bij deze gelegenheid kreeg ze tranen in haar ogen en moest ze op haar lip bijten. In het zwakke licht zag ze rijen doodzieke mannen en vrouwen op armoedige blauwe matrasjes liggen. Er was zoveel ruimtegebrek dat sommige patiënten in de keuken moesten liggen, of op de stenen vloer. En ze waren allemaal stervend, aan tuberculose of ondervoeding of een van de duizenden ziekten die welig tieren in de rottende smerigheid van Calcutta. Het deed denken aan een scène uit Dantes Inferno. 'Maar ze stierven ten minste niet alleen, ongewenst en onbemind,' herinnerde ze zich.
Ze liep langs de stervenden, vriendelijk het eten uitdelend dat ze meegebracht had. En toen ze vertrok was haar jurk bevlekt met modder.
Daarna bezocht ze de vondelingen, wezen en andere kinderen die door Moeder Teresa gered en naar een speciaal tehuis gebracht waren. Diana streelde hun gezichtjes en tilde een doofstom jongetje op dat Myso heette, die ze door het kindertehuis meedroeg. 'Ik knuffelde hem stevig, in de hoop dat hij mijn liefde en mijn warmte kon voelen,' schreef ze later.
De ervaring, vertelde ze me, maakte haar bewust van haar eigen sterfelijkheid en zette haar aan het denken over hoe onbelangrijk we allemaal zijn in het grotere verband van de dingen. Het veranderde echt haar visie op leven en dood.
Diana wilde Moeder Teresa heel graag ontmoeten, maar de kleine non was in Londen om behandeld te worden aan haar hart. Maar zodra Diana terug was in Londen vloog ze naar Italië om zich voor te stellen aan de persoon die ze beschreef als 'een geweldige vrouw die Gods werk hier op aarde doet'. Ze ging met een duidelijk doel. Haar bezoek aan de missie had Diana ervan overtuigd wat ze het beste kon doen als ze deze treurige mensen echt wilde helpen: naar India gaan en zes maanden van haar leven aan het werk daar wijden.
Moeder Teresa wees het verzoek meteen af. Ze was dan misschien klein van stuk, maar ze had een groot ego. En ze wilde niet dat de beroemde vrouw in Calcutta verscheen om een deel van haar glorie voor zich op te eisen. Ze zei tegen Diana dat ze nog niet klaar was om dat werk te doen tot ze minstens zestig was en zei: 'Ik zou niet kunnen doen wat jij doet - en jij kunt niet wat ik doe.'
Diana was erg boos over die opmerking. Het was eigenlijk een belediging en zo vatte Diana het ook op. Ze bood haar diensten niet om redenen van zelfverheerlijking of publiciteit aan. Ze had het evangelie gelezen en zich laten inspireren door Jezus' uitspraak in het Evangelie van Mattheüs: 'Ik ben dorstig geweest, en gij hebt Mij te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling, en gij hebt Mij geherbergd. Ik was naakt, en gij hebt Mij gekleed; Ik ben ziek geweest, en gij hebt Mij bezocht.' De missie ving mensen op uit de straten van een stad waar de armen en verschoppelingen elke dag bij duizenden sterven. Er was een hopeloos gebrek aan personeel. Diana dacht dat ze waardevolle hulp kon bieden.
Ze raakte haar bewondering nooit helemaal kwijt voor de in Albanië geboren en in Ierland opgeleide non, die in 1979 de Nobelprijs voor de Vrede had gekregen. Maar de botte manier waarop ze het oprechte aanbod had afgewezen maakte Diana achterdochtig over haar motieven. Ze ontmoetten elkaar daarna verschillende keren om te bespreken hoe je mensen die lijden en sterven het beste kunt benaderen, en in het jaar van beider dood - Moeder Teresa op haar zevenentachtigste en Diana op haar zesendertigste - liepen ze hand in hand door de Bronx in New York. Maar het onvoorwaardelijke vertrouwen dat Diana ooit had gehad voor de non die door paus Johannes Paulus II in 2003 zalig verklaard werd in een sneltreintraject richting heiligverklaring, was weg.
In de loop van de jaren had de non miljoenen dollars aan donaties bijeengebracht. Dus waarom, wilde Diana weten, moesten de mensen voor wie dat geld bestemd was hun laatste dagen in lompen op schimmelende matrasjes of op de vloer van de missie doorbrengen? Men zegt dat Moeder Teresa weigert om de financiële gegevens van haar orde publiek te maken, wat bij Diana de vraag opriep: 'Wat doet ze met dat geld - zit ze erop?'
Ze wist dat ze miljoenen meer had kunnen helpen verzamelen. 'Maar wat heeft dat voor zin als Moeder Teresa het niet gebruikt?' vroeg ze. En zoals ze zei: wat heeft het voor zin om nog meer fondsen te werven voor de rooms-katholieke Kerk, die al de rijkste institutie ter wereld is?
Dat waren opmerkingen die ze nooit had durven maken toen ze jonger was (en haar familie alles wat zij zei of vond wegwuifde als hetzij naïef, hetzij ronduit dom). Maar een decennium in het oog van het publiek had haar gedwongen volwassen te worden. Ze was niet meer het kind dat ze was toen ze met prins Charles trouwde. Er waren momenten geweest dat ze overweldigd was door haar positie, maar intussen was haar zelfvertrouwen gegroeid en wilde ze niet langer zomaar accepteren wat al die mensen zeiden die het beter beweerden te weten. Als ze geïnteresseerd raakte in een onderwerp, ging ze op jacht naar boeken en tijdschriften daarover. Die las ze 's avonds in bed, intussen aantekeningen makend. Ze sliep heel licht, wat haar veel tijd gaf om te lezen, en ze belde me vaak 's morgens op om te bespreken wat ze gelezen had. Als haar hectische agenda het toeliet, las ze overdag verder, en als ik haar toevallig belde als ze met haar neus in een erg interessant boek of artikel zat, vroeg ze me een halfuur later terug te bellen, als ze haar hoofdstuk uit had. Zoals zoveel mensen die niet voldoende geleerd hebben op school - en Diana was de eerste om toe te geven dat ze een waardeloze leerling was - ontwikkelde ze later in haar leven een echte honger naar kennis, en hoe meer ze las, hoe zekerder ze werd van haar overtuigingen.
Moeder Teresa had te lijden onder haar kritische onderzoek. De Church of England eveneens. Hoe meer ze studeerde, hoe meer ze tot de conclusie kwam dat de kerk die haar familie al generaties lang bezocht, meer bezig was met het hier en nu dan met de grotere spirituele dimensies die haar steeds meer boeiden. Toen de problemen in haar huwelijk verergerden, zocht ze troost in religie. Ze kwam uit bij de rooms-katholieke Kerk door Oonagh Toffolo, die erg vroom was. En Diana werd ook aangemoedigd door katholieke vrienden als Lucia Flecha de Lima, en natuurlijk haar eerste ontmoeting met Moeder Teresa. De structuur en de zekerheden die het rooms-katholicisme bood spraken haar aan. En ze was erg ingenomen met het idee van de biecht, wat voor haar zoiets was als therapie.
Ze overwoog serieus om zich te bekeren tot het rooms katholicisme, zoals haar moeder ook gedaan had. Maar ze was ex-vrouw en moeder van twee toekomstige hoofden van de Engelse Kerk, want de koning is ook Supreme Governor van de Established Church of England, sinds Henry VIII vijf eeuwen daarvoor de pauselijke autoriteit verwierp en de Church of England uitriep tot de officiële staatsreligie. Het zou beschamend zijn als zij 'naar Rome ging', zoals Diana het noemde. En dat is deels de reden waarom ze besloot het niet te doen. We bespraken eindeloos wat erbij zou komen kijken, en ze gaf toe dat ze haar eigen opvattingen niet kon rijmen met de strenge manier waarop de Kerk van Rome de bijbel interpreteerde, die ze te beperkt vond en haar geen antwoord gaf op haar levensvragen.
Ze bleef op uitstekende voet staan met de geliefde kardinaal Basil Hume, de belangrijkste rooms-katholieke bisschop in Engeland. In zijn functie als President of Shelter had hij de Westminster Cathedral Hall opengesteld voor de daklozen die op het plein erachter sliepen. Diana bewonderde deze daad van oprechte liefdadigheid zeer, maar ze voelde zich ongemakkelijk bij de vertoning van weelde die zo'n centrale rol speelt in het katholicisme en vond het onmogelijk om die twee met elkaar te rijmen. De Kerk van Rome, besloot ze, was het niet voor haar.
Het was misschien anders geweest als ze een aantal van de ideeën uit de deuterokanonieke boeken had kunnen overnemen, en uit de brieven van de apostelen en vroege kerkvaders. Deze apocriefe boeken geven een veel bredere interpretatie van het leven en werk van Jezus.
Een idee dat Diana intrigeerde was de dualiteit van geest en materiële zaken, dat zegt dat de ziel geschapen is door God, terwijl het lichaam aan Satan toebehoort. Hoe kon Satan Jezus anders hebben verleid met aardse rijkdommen toen hij in de wildernis was, als die niet van hem waren om te geven?
Diana was ook gecharmeerd van het idee dat Jezus veel menselijker was dan je op de zondagsschool leert. Lang voordat Dan Browns boek De Da Vinei code een internationale bestseller werd, vroeg Diana zich al af of Jezus getrouwd was met Maria Magdalena, en wat voor nieuw licht dat zou werpen op de evangeliën en het leven van Christus. Het zou zeker een veel prominentere rol toekennen aan de vrouw, wat Diana wel aansprak, die uit persoonlijke ervaring wist hoe schadelijk het kon zijn om een tweederangs rol in te nemen, eerst in haar eigen familie, later in haar huwelijk.
Zowel het dualisme als de stelling dat Jezus wellicht niet volkomen kuis was, zijn ideeën die door de traditionele christelijke Kerken worden afgedaan als ketterij. Dat maakte het haar onmogelijk om zich aan te sluiten bij een conventionele religie. En daarom raakte ze geïnteresseerd in wicca.
Het woord 'wicca' is al synoniem met hekserij sinds de Middeleeuwen, toen kruidendokters en genezers vaak op de brandstapel eindigden. Maar er schuilt helemaal geen kwaad in dit op de aarde gerichte geloof, dat de natuur vereert. Het predikt gelijkheid tussen het mannelijke en het vrouwelijke, op eenzelfde manier als het Chinese concept van yin en yang, die in balans gebracht moeten worden om een harmonieuzere wereld te creëren. De aanhangers halen hun inspiratie uit Gaia, de theorie dat de aarde een levend, ademend organisme is. Het hart van het geloof wordt gevormd door Keltische cultussen die dateren uit voorchristelijke tijd. De rites en rituelen, kruidenmedicijnen en overleveringen zijn midden twintigste eeuw door Gerald Gardner, een gepensioneerde ambtenaar, vastgelegd in zijn boek Witchcraft Today. Dat verscheen in 1954, toen hekserij sinds drie jaar niet meer strafbaar was in Engeland.
Er zijn geen harde geboden in wicca. Een beginsel luidt: 'Doen wat gij wilt is de hele wet,' met de toevoeging 'Liefde is de wet, liefde uit vrije wil'. 'Doe geen kwaad' is een tweede, en het leidend principe is 'Elke man en elke vrouw is een ster'. Dat sprak Diana aan. Haar betrekkingen met het neopaganisme werden waarschijnlijk geïnstigeerd door Charles, die altijd in het verleden zocht naar manieren om met het heden om te gaan. Maar het was uit eigen nieuwsgierigheid dat ze er veel onderzoek naar deed. Ze las er veel over en sprak zoveel mensen als ze kon vinden die er iets vanaf wisten.
Wat haar echt fascineerde was de nadruk die wicca legt op 'de godin', de oorsprong van de hele schepping op aarde, inclusief het leven zelf. Dat verklaart waarom ze vroeger de vrouwelijke geslachtsdelen vereerden. Diana vond dat geweldig.
Daarna raakte ze geïnteresseerd in het hindoeïsme met zijn vele goden en godinnen, die elk verschillend aspect van ons bestaan representeren. Ze las over de Veda, de heilige geschriften van het hindoeïsme, en was geïntrigeerd door de voorspellingen die erin stonden. De voorspellingen zijn zevenduizend jaar oud, maar bevatten verwijzingen naar luchtvaart en mechanisatie die kloppen met onze tijd. En ze was onder de indruk van de leerstelling dat leed of geluk nooit onverdiend is. Maar uiteindelijk waren de complicaties en de tegenstellingen in de Indiase religie te ingewikkeld voor haar.
De islam bood een ander alternatief. In 1990 had ze een lang gesprek met professor Akbar Ahmed van het Royal Anthropological Institute in Londen. Hij had kort daarvoor de Iqbal Fellowship aangenomen aan het Selwyn College in Cambridge. Hij legde haar uit dat de islam geen religie van vrouwenhaat, intolerantie en harems was, zoals vele mensen in het Westen zijn gaan geloven, maar in feite gebaseerd is op de veel humanere visie van de heilige profeet Mohammed, die juist liefde en respect voor vrouwen predikte. Toen Diana in 1991 een officieel bezoek aan Pakistan bracht, had ze professor Ahmed om informatie gevraagd. Toen ze hem vroeg wat ze moest zeggen, raadde hij haar aan om sir Allama Mohammad Iqbal te citeren, Pakistans nationale dichter. Het vers dat hij uitgekozen had, luidde: 'Zoveel mensen dwalen zoekend door het woud, maar ik zal dienen wie liefde voor de mensheid heeft.'
In werkelijkheid was het waarschijnlijk Diana's liefde voor James Hewitt die haar inspireerde om zich te verdiepen in de leer van Mohammed. In 1990 viel Saddam Hoessein Koeweit binnen, en Hewitt werd als legerofficier uitgezonden naar de Eerste Golfoorlog. Diana was ziek van de zorgen om zijn veiligheid en volgde de ontwikkelingen angstvallig in de kranten en op de televisie. Ze wilde alles weten wat er gebeurde op de woestijnslagvelden, en dat bracht haar ertoe om over de religie te gaan lezen die het oneerlijke excuus vormde voor het lijden en de talloze doden die de Iraakse dictator op zijn geweten had. Ze kocht een exemplaar van de koran en las er hoofdstukken in voor het slapengaan. En in 1994 werd ze gefotografeerd tijdens haar wintersportvakantie in het Oostenrijkse Lech, terwijl ze zat te lezen in professor Ahmeds boek Discovering Islam. In deze fase ging ze niet te diep op het onderwerp in, maar het gaf haar een fundament van kennis waar Oliver Hoare op voort kon bouwen.
De handelaar in islamitische kunst liet haar kennismaken met het soefisme, de mystieke tak van de islam. Centraal staat het concept van eenheid tussen mens en God, niet alleen door de kracht van de liefde, maar ook van het lijden. Dit paste bij haar eigen manier van denken. De boodschap Vrede met allen' had een sterke invloed op Diana. En toen ze iets kreeg met Hasnat Khan, verdiepte haar interesse zich onvermijdelijk.
Dat was onderdeel van een patroon. Door haar vriendinnen was Diana het rooms-katholicisme gaan ontdekken en door haar vriendjes begon ze de islam te bestuderen. Ze was altijd op zoek naar een godsdienst die antwoord bood op haar vragen. Toen ze een aantal religies overwogen had, vroeg ze of ik nog ideeën had. Ik stelde de kabbala voor.
Madonna, Britney Spears en hotelerfgename Paris Hilton behoren tot de velen die de laatste tijd geïnteresseerd zijn geraakt in deze tak van joodse mystiek. Die stamt uit de twaalfde eeuw, al denken sommigen dat een deel van de symboliek teruggaat tot de tijd van Mozes. De kabbala is afgeleid uit de thora. Het houdt een uitgebreide studie in van de kosmologie, van het universum in al zijn vormen, en van de noodzaak om positieve en negatieve krachten in evenwicht te houden. Daarnaast gaat het om het ontwikkelen van begrip voor de verschillende lagen en dimensies van het leven, door gedisciplineerde studie. De kabbala doet verder onthullingen over de aard van het goddelijke, de schepping, de rol van de mens en de herkomst en het lot van de ziel.
De hertogin van York was via haar vriendin Demi Moore, een toegewijde leerlinge, betrokken geraakt bij een verwesterde vorm van kabbala. Ze voerde discussies met een rabbi, Michael Berg, om er meer over te weten te komen.
Omdat er zulke beroemde namen mee bezig zijn lijkt kabbala de nieuwste mode in de showbusiness, maar dat is het zeker niet. Zoals rabbi Shlome Rifkin, de belangrijkste rabbi in de Efrat-nederzetting in het zuidelijk deel van de Westelijke Jordaanoever, waarschuwde toen hij voor het eerst van Madonna's interesse hoorde: 'Kabbala is een extra mystieke trap boven op het jodendom, die pas komt na een totale acceptatie van een religieuze levensstijl en waardensysteem. De traditionele visie is dat je de kabbala pas kunt bestuderen als je eerst een volwassen, praktiserende jood bent.'
Ik heb gehoord dat het gevaarlijk kan zijn om kabbala te bestuderen vanwege de krachten die het oproept. Als het in praktijk wordt gebracht, wordt het vaak vergeleken met echte magie. Een echte kabbalist kan je je verleden, heden en toekomst voorspellen, en een machtig genezer zijn.
Een andere restrictie is dat de meeste rabbi's alleen mannen willen inwijden. Maar hoewel het heel ingewikkeld is en veel wilskracht vereist, geeft het uitleg over God en de engelen en de verschillende bestaansniveaus in Gods rijk, wat Diana erg aantrok. Maar de vereiste zelfdiscipline was wel een beetje een probleem, omdat Diana haar concentratie soms verloor als een onderwerp te ingewikkeld werd.
Met mijn aanmoediging begon ze uiteindelijk iets te begrijpen van de fundamenten van kabbala, zoals dat wat we nu in het leven doen van invloed zal zijn op wat ons in de toekomst en na onze dood zal overkomen. Het was een boodschap die herhaald werd in een paar andere religies die ze bestudeerde, het hindoeïsme en het soefisme, waaraan ze dankzij Hoare en Khan veel energie had besteed. Ze dacht er serieus over zich te bekeren, en met dat in haar achterhoofd praatte ze veel over het soefisme en hoe dat haar kon helpen in haar spirituele leven. Een voortdurend thema in haar leven was de vraag waarom de dingen gebeuren, en ik denk dat haar studie haar enige antwoorden verschafte.
De interesse in de grote wereldreligies deden haar zeker geen kwaad. Integendeel: ik denk dat ze haar meer troost boden dan veel van de alternatieve geneeswijzen waarin ze haar toevlucht zocht. De mediums en helderzienden die ze bezocht vertelden haar meestal wat ze dachten dat zij wilde horen, wat maar al te vaak helemaal niet bleek te kloppen. Diana wilde dat het leven een sprookje was waarin iedereen nog lang en gelukkig leefde. Dankzij religie was ze uiteindelijk in staat om ten minste iets te veroveren van de innerlijke vrede waarnaar ze snakte.
Meditatie speelde daar een belangrijke rol bij. Vaak bad ze inwendig en sprak ze in stilte en met gesloten ogen tegen God. Dat is ook wat ze deed toen ze de landmijngebieden in Angola en Bosnië bezocht. Maar nog krachtiger waren die momenten van contemplatie.
Het duurde lang voordat ze het te pakken had. Ze bleef me maar bellen om te vragen: waarom kan ik het niet? Waarom kan ik me niet concentreren?
Ik ging dan naar Kensington Palace, waar ik naast haar ging zitten en vriendelijk uitlegde hoe je moet mediteren. Ik zei tegen haar:
Ga zitten in een gemakkelijke stoel met je voeten op de vloer, in een kamer waar je twintig tot veertig minuten niet gestoord zult worden. Als je rustgevende achtergrondmuziek op wilt zetten is dat prima - maar zorg dat je iets spiritueel opbeurends en ontspannends kiest. Doe nu je ogen dicht en stel je voor dat de helderste zonneschijn die je ooit hebt gevoeld recht op de kruin van je hoofd schijnt. Visualiseer de zonneschijn als vloeibaar licht, dat van bovenaf je hoofd in stroomt, door je keel gaat en daarna door je maag, lever, hart, longen, milt, alvleesklier, en galblaas; door al je aderen, je spieren, door elk bot in je lichaam en dan naar beneden, naar je onderbuik en dan nog verder, tot in je benen. Haal diep adem - adem bij de inademing het licht in en laat op de uitademing alles wegstromen wat grijs en overtollig is.
Stel je voor dat er uitlaatkleppen onder je voeten zitten en dat de vloer eronder is uitgehold. Zie het vloeibare licht door je lichaam stromen en het grijs van de overgebleven negativiteit, ziekte en pijn helemaal naar buiten duwen, door de kleppen in je voeten heen en in de grond eronder. Zie hoe de stroom zo'n twee meter de grond in zakt.
Zodra je voelt dat je hele lichaam gevuld is met licht, stel je je voor dat het over je heen stroomt, alsof je onder de douche staat. Val niet in slaap. Blijf visualiseren, en dan, als je je helemaal vol licht voelt en er een straal licht uit je voeten komt, stel je je voor dat het licht verandert in stevig, bleek goud. Elke cel in je lichaam verandert in een pure, gouden energie. Vanuit je voeten zie je voor je hoe het goud de vorm krijgt van wortels, die steeds verder de aarde ingaan totdat ze diep en stevig vastzitten.
Stel je daarna voor dat je in een groot ei van doorzichtig plastic zit van ongeveer vijftien centimeter dik, dat je van hoofd tot voeten omvat. Dit ei is zo buigzaam als rubber, volkomen onbreekbaar, en jij zit erin. Als je kunt (maar probeer het niet als het visualiseren moeilijk gaat), probeer je je voor te stellen dat de buitenkant van je ei een glimmende zilveren laag heeft, maar dat je nog steeds naar buiten kunt kijken, als door een lichtdoorlatende spiegel. Dit ei is je spirituele bescherming, en het glanzende oppervlak kaatst alle negativiteit terug. Als iemand iets slechts over je denkt, zorgt het dat die gedachte direct bij hem terugkomt.
Dit is een beproefde techniek, en met wat oefening en wilskracht kan iedereen het. Ik doe het al twintig jaar twee keer per dag en vind het heel nuttig voor dagelijkse spanningen in het leven. Het maakt je geest echt schoon, en je komt er opgefrist en beter in je vel uit. Het stelt je in staat om de toekomst met hernieuwde moed tegemoet te zien - en dat was belangrijk voor Diana.
Door al het studeren was ze bezeten geraakt van het idee dat reïncarnatie onderdeel was van het leven na de dood.
Daar hadden we het vaak over, maar op een heel natuurlijke manier omdat het toevallig een onderwerp was dat ons beiden zeer interesseerde. Ze grapte altijd dat ze na haar dood terug zou komen om bij mij te spoken. Dat, zei ik, gold andersom ook. Daar stemde ze mee in en zei tegen me: 'Ik kan me helemaal voorstellen dat je me op mijn kop komt geven als ik iets verkeerd doe,' en ik zei: 'Reken maar.'
Diana vertelde me serieus dat ze geloofde dat de goede en de slechte dingen die we doen terugkomen in de volgende ronde, en dat het leven na de dood onderdeel van het reinigingsproces is waarin we besluiten wat we gaan doen als we herboren worden. Maar anders dan de boeddhisten geloofde ze niet dat we terug kunnen komen als kat of hond of insect. En ik ook niet. Diana en ik zijn het erover eens dat als we een vroeger of later leven hebben, dat een mensenleven is. Ze wist zeker dat ze hier eerder was geweest, want ze had mensen ontmoet van wie ze het idee had dat ze ze uit een vroeger leven kende.
Toen we hier op een dag over aan het kletsen waren, viel mij plotseling het idee in dat zij iemand als Cleopatra geweest moest zijn. Het was maar een spontane inval, maar Diana ging er niet op in. Het enige wat ze zei was: 'O, echt?' en ze zette het uit haar hoofd. Maar ongeveer anderhalf jaar later vroeg ze: 'Weet je nog dat je dacht dat ik een prinses uit het oude Egypte was? Nou, ik denk dat je gelijk hebt - en ze maken ons allemaal een kopje kleiner, nietwaar?'
Ze deed luchthartig en maakte er verder geen punt van, maar toen kreeg ze voorgevoelens van haar naderende dood bij een auto-ongeluk. Het erge was dat ik ze ook had. In november 1996 zaten we te praten toen ik een griezelig visioen over een dodelijk ongeluk kreeg. Ik zag geen specifieke details, maar genoeg om me bang te maken. Alles ontvouwde zich voor mijn geestesoog en ik kon het niet van me afzetten, dus ik dacht dat ik het haar beter kon vertellen.
Het beviel haar helemaal niet. En wie kan haar dat kwalijk nemen? Ze was vol leven en ze had zoveel te geven dat de gedachte dat zo'n tragedie in het verschiet lag absurd leek.
Maar vreemd genoeg was ze niet bang om te sterven, en dat is ongewoon. Ze had leren inzien, op een manier waarop weinig vrouwen van haar leeftijd dat kunnen, dat het leven onvermijdelijk met de dood moest eindigen en dat iedereen verplicht is - aan zichzelf en aan welke God die hij ook aanbidt - om zoveel mogelijk goed te doen in de tijd die hem is gegeven. En dat is precies wat Diana deed.