Prev Next

21 Gezonde relaties

Combinatie

21.1 Samenvatting

Dit onderwerp gaat over gezonde en ongezonde ideeën over relaties.

21.2 Oriëntatie

Voor mensen met PTSS en verslavingsproblematiek betekenen relaties vaak enerzijds een gewenste verbintenis en anderzijds een angstige ervaring met kans op negatieve gevolgen. In het onderwerp van vandaag worden patiënten aangemoedigd hun ideeën over relaties nader te bekijken. Hoewel enkele van de ‘gezonde’ ideeën uit de hand-outs eenvoudig lijken, kunnen ze een verschuiving in het denken teweegbrengen. Bijvoorbeeld, een patiënte met kinderen was zeer sceptisch over het idee dat je in een relatie alles kunt bespreken. Ze dacht dat er zelfs in de beste relaties altijd leugens of geheimen zouden zijn. Wees erop gericht dat vrouwen vaak extra gevoelig zijn voor de dilemma’s die beschreven staan in de hand-outs. Zoals Lerner (1988, p. 153) heeft geschreven: ‘Ongeacht de diagnose en de ernst van de pathologie leren vrouwen vaak hun relaties te beschermen ten koste van zichzelf. Daarnaast nemen ze verantwoordelijkheid voor de gevoelens en het gedrag van anderen, in plaats van hun energie te richten op het ontdekken van hun eigen persoonlijke doelen.’

Net als bij de andere cognitieve onderwerpen is het van belang dat patiënten niet het idee hebben dat ze worden aangevallen op hun ideeën, maar dat hun opvattingen passen bij hun voorgeschiedenis. Probeer je te richten op specifieke, concrete opvattingen in plaats van op globale opvattingen. Een discussie over opvattingen kan soms ontaarden in een filosofisch debat, terwijl het juist een reële inspanning moet zijn om te werken aan de concrete problematiek in het hier en nu.

Dit onderwerp is te vergelijken met het behandelonderwerp ‘Zingeving creëren’, waarbij ook de onderliggende ideeën van de patiënt worden onderzocht. In dit onderwerp wordt specifiek aandacht besteed aan relaties, omdat relaties de grootste bron zijn voor conflicten bij patiënten. Daarnaast zijn relaties een belangrijke trigger voor middelengebruik (Marlatt & Gordon, 1985).

Als een patiënt misbruikt is tijdens de kindertijd, moet worden benadrukt dat de opvattingen in de hand-outs alleen van toepassing zijn op relaties tussen volwassenen. Ze richten zich alleen op hoe je met relaties in het hier en nu zou kunnen omgaan, niet op de periode waarin de patiënt opgroeide.

Tegenoverdracht

De behandelaar kan in de verleiding komen de kant van de patiënt te kiezen, als hij hoort over een conflict binnen een relatie. Een belangrijk onderdeel van het onderwerp van vandaag is echter dat patiënten alleen controle kunnen uitoefenen over zichzelf en niet over anderen. De behandelaar kan de teleurstelling in anderen erkennen, maar dient zich te richten op hoe de patiënt hier beter mee om zou kunnen gaan. Dit betekent vaak dat je moet luisteren naar wat patiënten niet zeggen, of wat ze op dit moment nog niet inzien. Dit kan voor de behandelaar een uitdaging zijn. Als de sessie een ‘klaagsessie’ wordt waarin alleen gezegd wordt hoe slecht anderen hen behandelen, zal er van weinig groei sprake kunnen zijn. De vraag voor de behandelaar is: ‘Wat moet deze patiënten leren om beter met andere personen om te kunnen gaan?’

Met dank aan

Het idee van vooronderstellingen komt van Beck en collega’s (1979) en de Dysfunctional Attitudes Scale (Weissman, 1980).

21.3 Sessieformat

Start van de sessie (tot vijf minuten per patiënt). Zie deel 1 hoofdstuk 2.
Quote(kort). Verbind de quote met de sessie, bijvoorbeeld: ‘Vandaag praten we over gezonde relaties. De quote laat zien dat het vermogen om lief te hebben mogelijkheden biedt in het leven.’
Verbind het materiaal met het leven van de patiënten (grondig, grootste deel van de sessie):
1. Vraag patiënten de hand-outs door te nemen, die apart van elkaar of gezamenlijk gebruikt kunnen worden. Overweeg ze in meerdere sessies te bespreken als je hier de tijd voor hebt. Zie paragraaf 21.4 ‘Inhoud sessie’ en deel 1 hoofdstuk 2.
  - Hand-out 1 – Gezonde relaties
  - Hand-out 2 – Verander je opvattingen over ongezonde relaties
2. Ondersteun de patiënten om de vaardigheid te verbinden met actuele en specifieke problemen in hun leven. Zie paragraaf 21.4 ‘Inhoud sessie’ en deel 1 hoofdstuk 2.
Einde van de sessie (kort). Zie deel 1 hoofdstuk 2.

21.4 Inhoud sessie

Doelen

Ondersteun patiënten in het benoemen van hun opvattingen over relaties (hand-out 1).
Ondersteun patiënten in het veranderen van hun opvattingen die gezonde relaties in de weg staan (hand-out 2).

Manieren om het materiaal te laten aansluiten bij het leven van de patiënt

Zelfonderzoek

Vraag patiënten de opvattingen die ze bij zichzelf herkennen aan te vinken op hand-out 1, zowel de gezonde als de ongezonde opvattingen.

Discussie

‘Met welke opvattingen ben je het wel en niet eens?’
‘Zijn er op dit moment situaties in je relatie waar je beter mee om zou kunnen gaan als je je opvattingen zou wijzigen?’
‘Hoe kun je de gezonde opvattingen over relaties toepassen in je leven?’
‘Welke vaardigheden in een relatie moet je nog leren,en hoe ga je dat aanpakken?’
‘Hoe zijn de opvattingen over je relatie verbonden met je PTSS en middelengebruik?
‘Waarom is het zo belangrijk je te richten op het veranderen van jezelf in plaats van anderen?’
‘Ga je meer middelen gebruiken wanneer je conflicten hebt in je relatie?’

Suggesties

Alle opvattingen van hand-out 1 zijn in detail beschreven in hand-out 2. Elke paragraaf beschrijft hoe je een ongezonde opvatting kunt veranderen in een gezonde opvatting.

Help patiënten om de keuzes in hun relaties te onderzoeken. Bijvoorbeeld: ‘Ik begrijp dat je baas een erg moeilijk persoon is, maar omdat we hem niet kunnen veranderen, moeten we bedenken wat jij kunt doen om de situatie te verbeteren.’ Ontkracht nooit de kijk van de patiënt op andere mensen of zeg nooit dat problemen in de relatie altijd de schuld zijn van de patiënt. Help hen te herkennen wat ze anders zouden kunnen doen (wat kan betekenen dat ze sommige relaties moeten beëindigen).

Bij een groepsbehandeling kun je mensen vragen of ze hun hand op willen steken wanneer ze het eens zijn met een bepaalde opvatting. Andere patiënten krijgen zo een idee hoe anderen tegen relaties aankijken.

Uitdagende situaties

‘Ik drink om met mensen om te kunnen gaan. Als ik hiermee zou stoppen, zou ik me afzonderen.’
‘Ik wil de gezonde opvattingen over een relatie wel proberen te geloven, maar ik kan het niet.’
‘Ik kan niemand vinden die gezond is.’
‘Dit onderscheid tussen gezond en ongezond klinkt wel erg zwart-wit.’
‘Zal ik mijn partner vertellen dat ik vorig jaar een affaire heb gehad?’
‘Zeg je dan dat het mijn eigen schuld was, toen ik als kind ben misbruikt?’

Op bijgevoegde cd-rom vindt u printbare patiënteninformatie passend bij dit behandelonderwerp.