Voorwoord bij de Nederlandse editie
Patiënten binnen de verslavingszorg hebben vaak ook andere psychiatrische stoornissen. De combinatie Post Traumatische Stressstoornis (PTSS) en verslaving is daar een voorbeeld van. Voor deze groep patiënten is zowel diagnostisch als therapeutisch nog te weinig aandacht. In de verslavingszorg wordt onvoldoende gescreend op PTSS en binnen de algemene GGZ wordt bij patiënten met PTSS vaak niet voldoende gescreend op verslaving. Als er na screening wel sprake blijkt te zijn van het samen voorkomen van PTSS en verslaving, is het moeizaam een passende behandeling te bieden of zelfs te vinden.
Bij een combinatie van beide stoornissen wordt nog dikwijls gedacht dat de patiënt zich eerst moet laten behandelen voor zijn verslaving voordat de behandeling van PTSS kan starten. Gedacht wordt dat de behandeling van PTSS angst en negatieve gevoelens oproept, waardoor een terugval in middelengebruik optreedt en de behandeling wordt afgebroken. Onderzoek laat echter zien dat een geïntegreerde en gelijktijdige behandeling gericht op PTSS en verslaving juist effectiever is dan het achtereenvolgens behandelen van de beide stoornissen.
Het Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA) heeft het thema ‘trauma en verslaving’ tot een van zijn speerpunten gemaakt. De eerste stap was het identificeren van een behandelmethode die goed aansluit bij het gedachtegoed dat patiënten met een dubbele diagnose gebaat zijn bij een geïntegreerde aanpak. De behandelmethode Seeking Safety blijkt hieraan te voldoen. Er zijn goede resultaten behaald met deze methode, zowel wat betreft de uitkomsten voor verslaving als voor PTSS. De behandeling kan worden gebruikt voor patiënten met de dubbele diagnose PTSS en verslaving, maar ook voor patiënten met alleen een verslavingsprobleem of een (partiële) PTSS.
Vervolgens hebben we samenwerking gezocht en gevonden met prof. dr. Lisa Najavits, verbonden aan de Harvard University in Boston, Amerika. Een aantal jaar geleden heeft zij medewerkers van diverse verslavingszorginstellingen in Nederland laten kennismaken met de door haar ontwikkelde behandelmethode. In aansluiting hierop heeft Margreet van der Meer een jaar lang intensief samengewerkt met Lisa Najavits in Boston. Ze heeft hierbij geparticipeerd in de Seeking Safety-behandeling, zowel binnen een veteraneninstituut als binnen de reguliere geestelijke gezondheidszorg.
Seeking Safety is gericht op het terugwinnen van veiligheid, zowel in het kader van PTSS als in het kader van de verslavingsproblematiek. Seeking Safety is geschikt om flexibel ingezet te worden zowel voor een individuele behandeling als voor groepsbehandeling. De belangrijkste uitgangspunten van de behandelmethode zijn:
- verwerven van veiligheid als het overkoepelende doel
(veiligheid binnen relaties, denken, gedrag en gevoel);
- bieden van een geïntegreerde behandeling (tegelijkertijd werken
aan de posttraumatische stressstoornis en aan de
verslavingsproblematiek);
- ontwikkelen van nieuwe doelen en verwachtingen in het leven om
het verlies ervan door de PTSS en verslaving te
compenseren;
- veranderingen realiseren op vier inhoudsgebieden: cognitief,
gedragsmatig, interpersoonlijk en casemanagement;
- aandacht bieden aan het proces dat de hulpverlener ondergaat
tijdens de behandeling.
In dit boek worden 25 behandelingsonderwerpen besproken. Bij alle onderwerpen wordt de link gelegd tussen PTSS en verslaving. De behandeling is gericht op het hier en nu, en gaat niet in op het traumaverleden of de traumaverwerking.
Door de goede resultaten van de behandelmethode en de behoefte aan een geïntegreerde aanpak voor patiënten met verslaving en PTSS, hebben we besloten het Engelstalige boek Seeking Safety in het Nederlands te vertalen en waar nodig aan te passen.
In het boek wordt vaak verwezen naar de AA (Anonieme Alcoholisten). Dat komt doordat in de verslavingszorg in Amerika veel gebruikgemaakt wordt van het twaalfstappenmodel en de AA. De inbedding van zelfhulp en de AA neemt in Nederland steeds meer toe. De gegeven adviezen uit de behandelmethode over de AA zijn daarom ook goed toepasbaar in de Nederlandse situatie.
De behandelmethode is geschreven voor hulpverleners die werken binnen de verslavingszorg en de algemene GGZ. Naar onze mening kan de behandelmethode in klinische en ambulante voorzieningen van de verslavingszorg en de algemene GGZ worden toegepast bij verschillende doelgroepen. We denken dat de methode toegevoegde waarde heeft bij de behandeling van patiënten met de dubbele diagnose PTSS en verslaving, maar ook bij patiënten met een verslavingsprobleem die een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt.
We hopen dat Seeking Safety in Nederland een plaats krijgt binnen het scala van evidence-based behandelmethoden voor patiënten met verslaving en PTSS.
Margreet van der Meer-Jansma
Hein de Haan
Cor de Jong