Deel 4

Ze kwamen me uit bed halen om te zeggen dat hij dood was. Twee buitenlanders, Charlie en die Amerikaan. Ik was net wakker geworden doordat Beryl naast me in zijn slaap iets had gemompeld. Ik wilde me juist weer omdraaien toen tot me doordrong dal er op de voordeur werd geklopt.

Charlie en Felix met spierwitte gezichten op de drempel. Ik verdwaasd tegenover ze, mijn ochtendjas inderhaast omgeslagen, mijn haar in de war. Ik weel niet meer wie van de twee hel eerst iels zei. Ik herinner me zelfs niet meer wat er werd gezegd. Een vorm van shock, denk ik.

Maar ik kon daar niet zomaar blijven staan, ik moest natuurlijk wat terugzeggen, ik moest iets doen, en waarschijnlijk moest ik iels voelen, wat dan ook. Opluchting, voor mijn part: ik had hem tenslotte vaak genoeg een ongeluk toegewenst. Of schaamte misschien, vanwege mijn hatelijke gedachten over hem. Maar ik voelde niets.

'Belle?" vroeg Charlie. "Moet ik iets te drinken voor je halen?" Ze beefde van ellende. Met Felix was het al niet veel beter gesteld. Ze leken harder toe aan een borrel dan ik. Wat een boodschap ook, om te moeten overbrengen. Ze zouden er wel om geloot hebben, met z'n allen.

Charlie greep de mouw van mijn peignoir. "Belle? Hoor je me? Gaat het wel?"

Ik knikte. Het ging best. Dal gaf me nu juist zo sterk het gevoel dat ik tekortschoot. De doden verdienen het immers, hoe dan ook, betreurd te worden. Maar misschien kwam dat straks vanzelf. Dit was gewoon niet het moment voor emoties. Ik moest de politie verwittigen. Er zou een hoop rompslomp volgen. Lijkschouwer. Begrafenisondernemer. Verklaringen. Telefoontjes .

"Ik zal direct Julia bellen," zei ik.

Charlie was zichtbaar opgelucht dat ik hel heft in handen nam, maar Felix vroeg, al was hij nog zo van de kaart: "Bellen?"

"Ja, privé hebben we uiteraard wel telefoon."

Ik zag hem denken. Maar de telefoon schoof meteen weer naar de achtergrond en het onsamenhangend gehakkel werd hervat. Niets aangeraakt, alleen de pols gecontroleerd. Radeloos opengesperde ogen, klaaglijke stemmen. Ineens kon ik hun aanwezigheid geen tel langer verdragen en ik werkte ze de deur uit voordal ik iets ongepasts kon zeggen: "Laten we ophouden met dat gehuichel, zeg. Zo erg is het nu ook weer niet."

Met een dubbele cognac ging ik bij de telefoon zitten. De stille in huis deed weldadig aan. Ik liet de situatie even op me inwerken. Julia sliep vast al. Die moest morgen immers weer vroeg op. Zware baan, veeleisende baas. Ik nam een slok cognac, draaide haar nummer en luisterde naar het overgaan van de telefoon.

"Hallo?" zei Julia.

"Hij is dood," zei ik plompverloren.

"Met wie - Belle, ben jij dat?"

"Ja, wie dacht je dan?"

"Wat kan ik voor je doen, Belle?" Altijd even keurig.

"Hij is dood," herhaalde ik.

"Wie?" vroeg ze verbouwereerd.

Ik zweeg even. Wie! Komkom, Julia! Toen zei ik kalm: "Stephen." Ik telde de seconden tot het gejammer zou beginnen.

"O mijn Gód," bracht Julia uit. Daar ging ze.Ik probeerde me voor te stellen hoe de tranen haar over de wangen liepen. Ik wist niet of ik haar benijdde of ver- achtte. Zo dof, alles was zo dof. Ik weet heus wel dat het verlies van een mensenleven je nooit koud mag laten. Misschien zou je nog beter opgetogen over iemands dood kunnen zijn dan er onverschillig onder blijven. Maar ook blijdschap voelde ik niet. Ik zou Stephen hebben moeten haten om nu blij te kunnen zijn, en ik haatte Stephen niet. Haat is een heel intieme emotie.

Na een poosje hoorde ik dat Julia almaar riep: "Maar hoe dan? Hoe dan?"

Ik besefte dat ik niet had geluisterd toen Charlie en Felix me de toedracht vertelden. Had ik dan geen hart? Geen enkel gevoel voor compassie of zelfs maar voor fatsoen? "Wat maakt het uit?" zei ik kortaf. "Hij is dood. Ik verwacht dat je morgen op tijd bent. We hebben een hoop te regelen." Waarna ik ophing.

Ik bleef nog een tijdje aan de keukentafel zitten, verhit en bezwaard omdat ik niets anders scheen te kunnen denken dan: ik ben pas drieëndertig, ik heb mijn hele leven nog voor me. Toen belde ik de politie in Monaghan. De diender die ik aan de lijn kreeg zei dat er binnen een uur iemand op Kerrimagannagh zou zijn. Ik moest me ordentelijk aankleden. En de haard aansteken. En koffie zetten. Maar toen ik met mijn glas in de hand overeind kwam om allereerst iets warms te gaan aantrekken, werd ik vanuit de woonkamer geroepen. Ik deed alsof ik het niet hoorde.

Ik twijfelde tussen mijn blauwe en mijn zwarte pullover. Platte schoenen, dat stond vast. Ik stak een paar kammetjes in mijn haar. Ik deed mijn trouwring af en legde die in de douchecel in het zeepbakje.

Op weg naar de keuken hoorde ik hem weer. "Belle!" riep hij.

"Ja?" riep ik gedempt terug.

"Wat is er allemaal gaande? Is er iets gebeurd?"

Ik opende de deur van de woonkamer op een kier. "Stil," siste ik. "Zo meteen maak je Beryl nog wakker." YValter Hyde kon me zijn hoofd niet toedraaien. Van zijn kin tot aan zijn stuitje zal hij in het gips. Als een aangespoelde walrus lag hij machteloos op mijn bank. Mij vroeg met overslaande stern: "Maar wat is er toch aan de hand?"

Ik hoorde me zeggen: "Stephen is dood", en ik ging naar de keuken waar ik met automatische gebaren een filter in het koffiezetapparaat plaatste, met vlugge schepjes de koffie afmat, efficiënt als altijd. Ik vulde het reservoir met water en toen merkte ik dat ik eindelijk huilde.

Mijn man leefde niet meer. En waarom? Alleen maar omdat hij nooit naar me had willen luisteren. Bestond er een zin lozer dood?

Op een dag, Stephen, ga je te ver, en dan ben je de sigaar. Hoe vaak had ik hem niet gewaarschuwd? Uitentreuren had ik hem voorgehouden dat dit vroeger of later zou gebeuren. En wat was zijn laconieke antwoord altijd geweest? "Hersenschimmen."

Hersenschimmen!

Hij dacht dat ik voortdurend spoken zag, in alle opzichten. En nu mijn gelijk was bewezen, nu kon ik het hem niet eens meer in het gezicht slingeren. "Als je maar weet dat ik je dit heb voorspeld, aangezegd en uitgetekend," zei ik halfluid. Dat had dat scharminkel van hem, Julia, vast nooit gedaan, 'ik heb je gewaarschuwd!" vervolgde ik, en ik wist wat hij zou antwoorden, beheerst en superieur: "Je bent hysterisch, Belle."

Niemand is minder hysterisch dan ik.

Bij God, ik was bereid in eigen persoon naar de hel af te dalen, door zeeën van etter en snot te waden, alles zou ik ervoor geven om hem dit nog te zeggen: "Stephen, je had voor de verandering beter één keer naar me kunnen luisteren. Je beseft toch wel dat je hier zelf om hebt gevraagd?"In eik geval waren er genoeg mensen in huis die hun redenen hadden hem naar de andere wereld te wensen. Laten we daar geen doekjes om winden. Verdachten zat. L)e druk op de ketel was de laatste tijd goed opgevoerd. De enige gast die zonder meer vrijuit gaat, lijkt me, is dal misbaksel Walter Hyde. Die lag immers al een week in het gips toen Stephen - toen Stephen.

Ik moet er nog aan wennen. Dal lijkt me alleen maar menselijk. Het blijft een schok. En helemaal voor Beryl, natuurlijk. Hij spreekt niet meer sinds ik het hem heb verteld. Hij houdt zijn lippen stijf op elkaar geperst. Ik neem aan dat dat een kwestie van tijd is. Maar ik mis zijn gebabbel. Ik bedoel, wist ik maar wal er nu in hein omgaat. Ik heb altijd geprobeerd de dood verre van hem te houden. Zijn pijnlijke operaties, de eindeloze weken in bacterie- vrije cellen, de chemokuren en de bestralingen, die moesten hem alleen maar beter en sterker maken. Een ander oogmerk hadden ze niet. En nu is de dood ineens een tastbare werkelijkheid voor hem geworden.

Stephens schuld.

We gingen samen naar het stoffelijk overschot kijken, ik had geen keuze. Altijd eerlijk zijn tegen je kind, fair zijn. Hij keek maar heel even. Daarna zaten we midden in de nacht in de keuken, allebei met een dikke trui aan. Ik hield zijn hand vast. Ik zei: "1 Iet is alleen papa's lichaam maar, Beryl. Zijn ziel is niet dood. Denk maar aan Bunty. Die is toch ook nog steeds bij ons? Dat moet ons maar een beetje troosten."

Hij antwoordde niet. Zijn kleine hand lag koud en levenloos in de mijne. Ik dacht: had je hem dit dan niet kunnen besparen, Stephen? Je bent zijn verdriet niet eens waard.

Een willekeurige ochtend uit ons leven. Acht uur. Ontbijt. Wentelteefjes voor Beryl. Gekwetter van zijn stem. Barbara dit, Barbara dat, natuurlijk. Wat Barbara had gezegd en hoe Barbara had gekeken. Ik hoorde het aan.Dan kwam Stephen binnen. Beryl ging vlug rechtop zitten. Met een gespannen gezicht verhuisde hij zijn vork en mes naar de juiste hand. Modelkind. Kijk eens naar je modelkind, papa?

Zijn vader zette de radio aan en schonk zichzelf thee in.

Na enkele momenten zei Beryl bedeesd: 'ik heb wentelteefjes."

"Dat zie ik," zei Stephen. Hij blies in zijn hete thee.

"Wil jij er ook een?"

"Nee, merci."

Beryl keek met een zekere berusting naar zijn bord. Hij liet zijn teleurstelling nooit blijken. Hij verzon gewoon iets nieuws. Ik zag zijn lippen geluidloos bewegen: hij probeerde een zin uit die alles goed zou maken. Snel vroeg ik: "Heb je lekker geslapen, Stephen?"

"Geen oog dicht gedaan," zei hij.

We zwegen alledrie.

Er was een oud liedje op de radio. "Dans met mij in de wintertij." Ineens begonnen Beryls wangen te gloeien. "Wil je mijn dinosaurusbouwdoos soms lenen?" vroeg hij aan Stephen, over zijn woorden struikelend. "Dan heb je wat te doen als je 's nachts niet kunt slapen."

Hoop is onuitroeibaar. De menselijke natuur is ermee opgezadeld als met een ziekte.

Stephen vestigde zijn sombere blik op zijn zoon. Op zijn voorhoofd zwol een ader op. Maar om onnaspeurbare redenen zag ik ineens de man van vroeger in hem, de vader die over de wieg gebogen stond, de ogen samengeknepen van de haast ondraaglijke tederheid die je kind in je kan opwekken - en ik verslikte me bij de lang vergeten herinnering.

"Alleen zijn staart moet nog," zei Beryl, zenuwachtig, hunkerend, "maar die is heel lang hoor, pap."Stephen dronk zijn thee. "Een dinosaurus?" zei hij ten slotte, en ik bedacht perplex dat liefde misschien nooit helemaal overgaat, dat er altijd nog een restantje, ergens, in je opgeslagen ligt, klaar om gereanimeerd te worden: Beryl en ik hadden maar een vingerhoedje aanmoediging nodig om weer van hem te houden.

"Zijn rug was het moeilijkste," vervolgde Beryl, nu verzekerd van zijn succes. "Dat waren enorm veel botjes. Maar ik heb ze allemaal goed gekregen."

"Dan lukt die staart je ook wel," zei Stephen kortaf. Hij stond op en schonk opnieuw een kop thee in.

Beryl opende zijn mond en sloot hem weer. Stilletjes schoof hij heen en weer op zijn stoel.

"Kom, drink je melk op," zei ik. Ik lachte hem aanmoedigend toe.

Beryl reikte naar zijn glas en stootte het meteen onhandige beweging om. De melk gutste over de tafel. Oh, de schrik in zijn ogen. Stephen keek de andere kant op.

"Het is niks," suste ik, als een haas in de weer met een vaatdoek. "Zal ik die wentelteefjes even voor je opwarmen, jochie?"

"Nu je toch staat," zei Stephen. "Ik wil wel een paar eieren."

Ik ging er niet om strijden: hoe sneller hij de deur uit was hoe beter. Vlug gooide ik twee eieren in de pan en deed wat brood in de broodrooster. Het was een heldere, zonnige ochtend. Beryl en ik zouden naar buiten kunnen gaan voor een picknick. We waren geweldige picknickers. We hadden zo'n professioneel mandje met gekleurde plastic bekers en bordjes erin.

Ik zette Stephens eieren voor hem neer. Ik zag dat Beryl gauw peper en zout in zijn richting school'. Alsjeblieft, papa.

"Zullen we straks gaan picknicken?" vroeg ik opgewekt. "In onze dikste truien?"

Maar Beryl schudde zijn hoofd. "Ik heb wat anders te doen.""Wat dan?" "Ik heb Barbara beloofd dal ik haar zou helpen met haar poppetjes."

Stephen nam niet eens de moeite zijn vork neer te leggen. "Geen sprake van," zei hij tussen twee happen door.

"Maar ik heb het beloofd!" stamelde Beryl.

"Je laat de gasten met rust," zei Stephen. Het had anders geklonken als hij het kind erbij had aangekeken. Maar hij was een meester in het vermijden van de aanblik van het gezichtje met de grote bloeduitstorting op de slaap. "Wat moeten ze wel niet denken als jij ze telkens komt sloren?"

"Dat vinden ze juist leuk. 'Ze denken niks," zei ik. "Jij bent de enige die iels denkt." Het ontviel me voordat ik er erg in had.

Stephen schoof zijn bord van zich af. "Ik ga maar eens aan de slag," zei hij. "Een beetje tuinieren."

Ik stond op en volgde hem naar buiten. "Zeg het dan," siste ik. "Je bent bang dal ze zullen denken: hoe kan onze heilige Stephen zo'n kind hebben? Is hij dan toch niet zo volmaakt als we dachten? En nog minder machtig ook: kan hij zijn eigen zoon niet eens de hand opleggen?"

Mijn man trok zijn laarzen aan. Hij ritste zijn jack dicht. I lij pakte een schop, een hark, een kruiwagen en zette zich in beweging. Ik greep hem bij de arm. "Zeg het dan!" schreeuwde ik. "Je schaamt je voor je eigen zoon!"

Hij stond stil. Hij keek me aan. Zijn ogen waren koud en hard, en ik zag dat ik gelijk had. "Je wordt met de dag overspannener," zei hij.

"Je hebt hem afgeschreven," zei ik bevend. Ik had niet gedacht dat ik deze woorden ooit zou uitspreken. Ze waren te waar, ze mochten niet hardop gezegd worden.

Stephen bukte zich naar de kruiwagen. "Ik geloof niet," zei hij, "dat jij je ook maar één keer in je leven in mijn gevoelens hebt verdiept. Ik geloof niet. Belle, dat je ine werkelijk kent." Toen liep hij weg."Fijn," riep ik hem na. "Prachtig." Nu kon hij weer tegen Julia zeggen: mijn vrouw begrijpt me niet. Geweldig. Op dat moment had ik een steen kunnen pakken om hem zijn hersens in te slaan.

Maar ik ging naar binnen. Ik liet Beryl zich nog een keer uitkleden. Hij spartelde tegen. "Je hebt vanochtend al gekeken!" riep hij kwaad.

"Nu kijken we nog eens." Ik draaide hem rond in de holte van mijn arm. Geen spoor van nieuwe bloeduitstortingen. Ik nam zijn hoofd in mijn handen. Werktuiglijk opende hij zijn mond. Zijn keel was geruststellend roze, maar zijn huig leek me wat opgezet. "Even gorgelen, schat."

"Nee hoor!"

"Anders krijg je weer een keelontsteking, en je weet wat er dan gebeurt."

"Ik krijg geen keelontsteking."

"Niet als je nu gorgelt. We kunnen geen terugval gebruiken, Beryl." Ik was uitgeput. Ik stond er helemaal in mijn eentje voor. Mijn huwelijk was een farce. Ik was in feite gewoon een vrouw alleen.

In de loop van de dag sloeg het weer om. Er had 's ochtends al een harde wind gestaan die onze winterse picknick bedierf. De servetjes waren alle kanten opgewaaid en op weg naar huis had ik Beryl in de geblokte plaid uil hel mandje moeten wikkelen.

Tegen hel einde van de middag was er een ware storm opgestoken. Er stonden schuimkoppen op het meer, het hagelde en in de verte klonk onweer. Het werd zo'n avond waarvan je zegt: "Wat spookt het buiten." We dronken samen anijsmelk en ik las een hoofdstuk voor uit Alleen op de wereld. Beryl wou meteen een hond. 1 lij drensde. Ik mocht zijn huid niet controleren. Hij wilde niet meer dat ik de douchecel binnenkwam als hij daar was, nooit meer. Hij had een hele lijst eisen, verboden en verlangens. Hij ging ontevreden naar bed.

En die nacht viel Walter Hyde van de trap en brak zijn rug op drie plaatsen.

De consternatie.

Het slachtoffer zelf bleef er als enige opmerkelijk sereen onder. Eenmaal ingegipst en geïnstalleerd op het pluche in de salon, maakte hij eerder de indruk van een groot, tevreden kind dan van iemand die voor hetzelfde geld dood had kunnen zijn. Onder de dunne haarslierten die tegen zijn voorhoofd plakten stonden zijn ogen leeg en haast gelukkig. Ik nam aan dat de dokter hem iets kalmerends had gegeven.

Met de andere gasten was het slechter gesteld. Katie Kerrigan, gewoonlijk zo onverstoorbaar, huilde zelfs. En Charlie Moreno plukte met gebogen hoofd aan haar haren terwijl ze verwensingen in alle talen van de wereld voor zich uit prevelde. Ik sloeg hen in het eerste ochtendlicht gade vanuit de bijkeuken, terwijl ze, in ochtendjassen en pyjama's, met grauwe gezichten aan de koffie zaten.

"Hij heeft zijn onsterfelijkheid in elk geval bewezen," zei Harriet Reilly schouderophalend, maar ze klonk niet zo zelfverzekerd als anders.

Marcus, ineengekrompen tot een stokoude man, zei met dunne stem keer op keer: "Wc hebben hem gewaarschuwd."

"Jawel," zei Helen, "maar we hadden hem moeten tegenhouden."

"Hij wilde het zelf," riep Sarah uit. "Hij wilde het zelf! We hadden hem met geen tien paarden kunnen tegenhouden. Katie, hou op met dat gesnotter. Je werkt ons op onze zenuwen. En dat geldt ook voor jou, Marcus."

"Begin je weer?" vroeg Tom Brooks aan haar.

"Dat maak ik zelf wel uit," zei Sarah.

"O jongens," klaagde Charlie, "o jongens, nou even niet." "Waren dat de cijfers van de Argentijnse jury?" vroeg Sarah. Ze vond het zelf een goede mop. Ze lachte tenminste lang en kakelend. "En wat geven Holland en Amerika voor de situatie?"

"Ik ben niet in de stemming voor geintjes," zei Barbara kortaf.

Felix Hammer, die ongewoon lang had gezwegen, boog zich naar haar toe en fluisterde haar iets in het oor. Barbara keek hem geïrriteerd aan. "Natuurlijk," zei ze, "meteen. Terwijl Charlie en jij nog stonden te klappertanden." Ze maakte een gebaar van oprollen en weggooien.

Tom Brooks onderschepte haar blik en keek weer weg. "O, zeg het maar," riep ze uit. "Zeg het maar gerust. Maar wat had ik dan moeten doen?"

"Hebben onze tortelduifjes ruzie?" informeerde Harriet. "Zijn er problemen, liefjes van me?"

"Nee," zei Tom, met op zijn gezicht die gepijnigde, verbaasde uitdrukking die verraadt dat je je geliefde per ongeluk op iets hebt betrapt. Ik ben mezelf met precies zo'n blik weieens onverhoeds in een spiegel tegengekomen, lang geleden.

Hierna leken de gasten uitgepraat, en een voor een vertrokken ze naar hun kamers. Alleen Helen Ryan bleef verloren zitten, alsof ze nooit meer zou kunnen opstaan. Ik bracht haar een kop verse koffie. Ik mocht haar wel. Ze was zo verrekte goed met sauzen.

"O Belle," zei ze schuldig.

"Zeg maar niks," zei ik.

Niettemin verzuchtte ze: "Dit was de bedoeling nu ook weer niet, met Walter."

"Alleen moeten we nu nog sympathie voor hem opbrengen ook," zei ik.

"Ja."

We wisselden een blik van verslandhouding. Ik vroeg me af of ik haar nu zou durven vertellen dat Jane me had geschreven, Haar brief brandde ai dagen in mijn zak. Ik zou er toch ooit mee voor de draad moeten komen. Elk moment was even beroerd.

"Lieve Belle, wil jij tegen mijn zuster zeggen dal ik niet naar huis ben teruggegaan, maar in Dublin een flat heb gehuurd?" Ze had een baan gevonden, schreef ze, bij K-Shoes, in hel beste filiaal nog wel, O'Connell Street, en interessant dat het was. Ze had in haar hele leven nog nooit zoveel goedgeklede dames gezien. Maar het liefst waren haar de klanten die alleen maar binnenkwamen om even hun gewicht, van de voeten te gooien. Je hoefde slechts één alibi-laarsje om hun opgezwollen enkels te wringen of je kreeg hun hele levensgeschiedenis te horen, terwijl achter de kassa mr Waters dat juist met terminale blikken probeerde te verhinderen.

Ze herkende ze meteen, schreef Jane, aan hun tassen vol prei, aan hun vermoeide ogen, en aan de manier waarop hun jas was dichtgeknoopt. "Kiert het tussen de knopen op de boezem, je weet wel wat ik bedoel", dan moest ze zich beheersen om ze geen koffie aan te bieden. En steek toch lekker een peuk op, meid.

"Ik word nog een hele filosofe," schreef Jane. "Misschien is het leven uiteindelijk niets anders dan een lange wandeling. Het gaal er maar om welke stenen je van liet pad oppakt en welke je laat liggen." Na het werk ging ze soms met haar twee vrijgezelle collegaatjes naar de pub, en dan "lachte ze zich helemaal levend", en ze kon sokken, kousen, gympen, pantoffels, rubber laarzen, schoensmeer, inlegzooltjes, veters en Shoe-Ease-spuitbussen tegen inkoopprijs aanschaffen, ps : Beryl of Stephen iets nodig?

Misschien heb ik wel iets nodig, Jane, dacht ik nijdig. Waarom had ze mij met deze boodschap opgezadeld? Laat Belle het maar opknappen! Belle draait er wel weer een punt aan!

"Eerlijk gezegd, Helen," zei ik voorzichtig, "heb ik nogal vervelend nieuws voor je."

Altijd was ik degene die Stephens puin kon opruimen.

Ik hield mijn man nauwlettend in de gaten, na Walters ongeluk. Ik kookte nog steeds van onmacht en woede. "Ik geloof niet, Belle, dat je me werkelijk kent." Ha, dat had hij gedacht. Laat me eens raden, dacht ik terwijl ik het brooddeeg kneedde, wie het nu gaat ontgelden. Barbara Vrijman, natuurlijk. Eindelijk had Stephen een stok gevonden om deze hond mee te slaan. Het hinderde hem al weken dat zijn investering in Barbara geen enkel rendement had opgeleverd. Als zij haar rol in de natuurlijke processen van Kerrimagannagh naar behoren had vervuld, had hij nooit hoeven uitwijken naar zo'n extremiteit als Walter Hyde, met de bekende catastrofale gevolgen.

En kreeg ik gelijk of niet? Als een bloedhond wierp hij zich op Barbara, onder het voorwendsel dat zij de kroongetuige van hel ongeluk was. De deur van het kantoor ging dicht, en het grillen begon. Eindeloze sessies. Maar ondanks al zijn ira -technieken kwam hij van haar, noch van een van de andere gasten iets te weten waardoor hij een boosdoener kon aanwijzen.

Niettemin vervolgde hij zijn onderzoek. Er was niets dat hem zo kwaad maakte als gebeurtenissen die zich buiten zijn invloed om voltrokken. Hij wierp zich lijfelijk door het gat in Bunty's deur om te zien of het mogelijk was jezelf van die afstand van de trap af te katapulteren. Maar de overloop, het is meer een hal, is daarvoor te breed. En zelfs wie doorholde alsof de duivel hem op de hielen zat, kon onmogelijk van de trap donderen, zo wijd en ondiep zijn de treden, en bovendien bekleed met bijzonder stroef materiaal. Hij liet Barbara door het trapportaal draven totdat ze zowat een insult kreeg, maar van de trap viel ze niet. Iets of iemand, concludeerde Stephen, moest Walter Hyde dus hebben geduwd of pootje gelicht. Hij legde het hele trappehuis zo ongeveer onder een vergrootglas. Hij inspecteerde elke trede, iedere geornamenteerde spijl, en de geringste buts in het hout bracht hem op nieuwe theorieën. Zoals altijd werd het een obsessie.

Gewoontegetrouw probeerde ik olie op de golven te gooien. "Ach Stephen," zei ik, "je beweert zelf toch zo graag tegen de gasten dat Kerrimagannagh een huis met een eigen wil is? Dat het ervan houdt mensen te plagen met gegorgel in de waterleidingbuizen, met onverklaarbaar gekraak en gezucht en gesteun? Volgens mij is het huis ditmaal gewoon een stapje verder gegaan dan anders."

"Ik vertel mijn gasten zoveel," zei Stephen nors.

"Het wilde Walter Hyde kwijt," zei ik.

Stephens ogen verduisterden. "Dat wilden ze allemaal. Daarvoor heb ik hem hierheen gehaald. En nou moet ik zeker geloven dat dit een stom ongeluk was?"

"Als Walter Hyde dat nou zelf ook beweert."

"Hij houdt iets achter."

"Hij is echt niet in staat je om de tuin te leiden. Hij heeft een hersenschudding."

"Hoe lang duurt dat doorgaans? Een week, twee weken? Een maand? Wanneer heeft hij zijn geheugen terug?" Geduld was niet Stephens sterkste kant. Wachten verveelde hem. Van verveling werd hij vals. En als hij vals was, moest Beryl het ontgelden.Vandaar dat ik niet had geprotesteerd toen Walter Hyde niet vervoerd bleek te mogen worden. Zolang hij in huis was, behield Stephen immers de hoop het mysterie alsnog op te lossen. Zonder morren had ik de grote salon ingericht als ziekenkamer. Mij hoorde niemand klagen over het feit dat ik daar nu de hele dag een vuur in de haard gaande moest houden, om nog maar te zwijgen over het onsmakelijke gehannes met beddepannen. Ik hoopte alleen dat de patiënt niet door de sofa van de Donovans zou zakken, met dat enorme lichaam van hem, plus die kilo's gips. Maar echt interesseren deed het me niet. Niets kon mijn aandacht werkelijk vasthouden. Ik dacht slechts aan de dingen die ik nog met Beryl wilde doen, aan alles wat ons leven samen onvergetelijk zou maken, aan gebeurtenissen waarvan hij nu zou genieten en waarvan ik later, veel later, zou denken: dat vond mijn zoon mooi.

Ik rende van de salon terug naar mijn eigen woonkamer, om papier maché te maken of verder te gaan met een partijtje domino. Van margarinedozen bouwden we reusachtige kastelen, we maakten maskers en mutsen, we bakten poppetjes van brooddeeg. Als het weer het toestond, gingen we dik ingepakt naar buiten, met een verrekijker en een thermosfles hete thee. We kenden alle plekken waar de reeën zich overdag schuilhielden en we bespiedden ze vanaf een heuveltop. Wanneer we dat moe werden stond er altijd wel ergens in een weitje een zielige ezel naar een wortel te snakken, of anders vonden we met een beetje geluk een verdwaald schaap dat naar huis gebracht moest worden. Er was genoeg te doen, onder de lage, grijze hemel.

Ik keek, mijn hart vasthoudend, naar mijn zoon wanneer hij aan de waterkant behoedzaam stenen omdraaide in de hoop er hagedissen in hun winterslaap onder aan te treffen, van de kou liep er snot uit zijn neus, hij stootte zachte, lokkende geluidjes uit, en ik verzon operaties om hem permanent aan te sluiten op mijn eigen lichaam. In gedachten opende ik aderen en verbond die met elkaar zodat mijn gezonde bloed hem kon bereiken. Ik zag ons voor altijd aan elkaar gehecht, als een Siamese tweeling. Hij zou als een rugzakje op mijn schouders kunnen zitten. Ik zou voor hem voetballen, en diefje-met-verlos spelen. "Pas je op daar bij het water?" riep ik.

Op zondag, als ik vrij was omdat Doreen dan kookte, reden we samen naar Coothill, waar we in de pub gefrituurde kippepoten aten uit een mandje, met voorverpakte béarnaisesaus erbij. We zaten naast elkaar aan de bar, Beryl met een glas limonade en ik met een halve Guinness, en fantaseerden over de levens van de andere cafébezoekers. Er waren geheim agenten bij, dat zag je aan hun regenjas, en vrouwen die in Hollywood filmster wilden worden en daarom alvast hun haren hadden geblondeerd. Oh, was dit niet de mooiste leeftijd? Mijn kind had het dromen ontdekt, en het rijmen. Het leven wierp hem voortdurend cadeautjes toe. Het sloofde zich uit om hem voor zich te winnen: omhels mij, omhels mij. Ik keek naar zijn blije verwondering, zijn dankbare enthousiasme. Op zulke momenten bevond Kerrimagannagh zich op een andere planeet. En Stephen bestond eenvoudig niet. Alleen het ogenblik telde. Omdat ik me in Beryls bijzijn niet kon veroorloven aan de toekomst te denken, hield ook het verleden op te bestaan. Als ik met hem aan de bar zat, vroeg ik me geen ogenblik af hoe ik op dit punt in mijn leven was beland.

Mijn vader dreef een snoepwinkeltje, vlak bij het busstation van Limerick, in Parnell Streel. Zijn zuurballen en chocoladerepen roken naar dieselolie, en als de bussen voorbij daverden, rammelden de stopflessen en de trommels met gevulde koeken op de toonbank. Je kon de vloer dan voelen trillen, 's Nachts in bed helemaal.

Mijn vader had artritis. Het grootste deel van de dag zat hij in de bedompte achterkamer te roken, onder het portret van mijn moeder, die elk jaar jonger leek, heiliger ook, zoals dat gaat met vrouwen die in het kraambed zijn gestorven. Red het kind, niet de moeder.De winkelbel rinkelde maar sporadisch. Soms kwam er iemand om sigaretten of een rol pepermunt. Mijn vaders spitsuur was het moment waarop de schoolbussen binnenkwamen. Om kwart over vier precies arriveerde de mijne. De portieren waren nog niet zuchtend opengedraaid, of alle meisjes bonkten in een kluwen de treeplank af. de win- kei in, in hun verkreukelde, te krappe blauwe uniformen. Ik was altijd de laatste die uitstapte om niet te hoeven zien Hoe zij, elkaar verdringend bij de toonbank, snel een greep deden in de dozen met kauwgom en zoethout voordat mijn vader van achteren kwam aangeschuifeld.

Het maakte me sprakeloos van woede dat het hem dag in, dag uit, niet lukte op tijd op zijn post te zijn. Ik verdacht hem ervan zich expres te laten bestelen door die spichtige meiden met hun knokige knieën, in de hoop hen gunstig te stemmen: ze waren de hele dag aan volwassenen overgeleverd geweest, en dit was hun uur der wrake, nu konden ze een oude man voor zich laten hollen en draven en tot tien keer toe het gammele laddertje laten beklimmen voor een dropveter op de bovenste plank links of een stuk noga rechts, terwijl zij gniffelden en smiespelden.

Maar hij won hun sympathie niet door een oogje toe te knijpen en gelijkmoedig te blijven wanneer ze dwars door elkaar hun wensen schreeuwden en weigerden met gepast geld te betalen. Ze voelden aan hun water dat hij bang voor hen was, voor hun overmacht, hun schelle, spottende stemmen. Ze wisten dat hij hun armzalige klandizie niet kon missen. Ze minachtten hem openlijk en brutaal, niet omdat hij een snoepwinkeltje dreef zo groot als een schoenendoos waar alles naar dieselolie stonk - want hun eigen vaders waren ook maar dagloners of steuntrekkers, maar die lieten tenminste niet over zich lopen, die konden de vreze Gods in je jagen door alleen maar met hun ogen te knipperen.

Mijn vader was bezweet en verfomfaaid tegen de tijd dat ik de winkel binnenslenterde. Als ik hem aankeek zou ik medelijden met hem krijgen, dan werden mijn knieën week van deernis en mijn maag hol van hulpeloze liefde, en bij dat vooruitzicht werd ik nog tweemaal zo kwaad op hem, want hij moest voor mij zorgen en niet andersom, hij had mijn moeder nooit zwanger mogen maken, niet opzijn leeftijd, al voordat ik werd geboren was hij eeuwen te oud om vader te zijn, ik zou later president worden en speciale wetten op dat gebied uitvaardigen, ik zou, ik zou, ik zou hem. En dan ontmoetten mijn ogen toch de zijne, per ongeluk, en ik snauwde: "Ga jij maar thee zetten," en ik nam zijn plaats achter de toonbank in.

"Bella!" riepen mijn klasgenootjes. "Hij heeft me twee pence te veel laten betalen!" Ik zag ze grabbelen in de dozen, recht onder mijn neus. Grijnzende, tartende gezichten. "Bella, wees niet zo'n krent, hij doet er altijd een extra schepje bij."

"Nee, niet die, Bella, die van daarboven!"

Het hielp niets dat ik elke ochtend in de bus gestolen pepermunt en gomballen uitdeelde. Dat maakte geen enkel verschil. Later, toen we gedurende de lange rit niet meer met z'n allen op de achterste banken samenklitten, maar steeds meer meisjes voorin bij de jongens gingen zitten, hadden mijn gejatte sigaretten al even weinig effect. Ik nam altijd pakjes Players daarvan lagen er het meest op het schap. In de hobbelende bus zwalkte ik ermee langs de banken, ik, die later president zou worden. Ik wist dat het niet klopte, maar ik kon niet anders. Bella van het snoepwinkeltje, Bella met de sigaretten, die als vanzelfsprekend en zonder dank werden aanvaard.

Terwijl mijn klasgenoten stiekem make-up uitprobeerden en hun eerste afspraakjes hadden, liep ik 's avonds schuldig een krantenwijk om het kasverschil bij te passen. Eigenlijk wilde ik niet echt dat de kas zou kloppen, ik wilde dat mijn vader me betrapte. Ik wilde net als de anderen bij gymles met een achteloze blik op een beurse dij kunnen zeggen: "Oh, die ouwe z'n handen zaten weer eens los." Op z'n minst wilde ik dat hij me uitschold. Maar er gebeurde niets. Hij maakte aardappelpuree met worstjes voor me en legde onder de schemerlamp met zijn kromgetrokken handen de zoom van mijn rok uit. Hij wist het. I lij wist liet en hij deed niets: het kon hem niet schelen. Ik had net zo goed niet kunnen bestaan. Voor hetzelfde geld had ik levenslang niet bestaan.

Maar ik werd iemand. Ik werd weliswaar niet de president van Ierland, maar ik werd Belle O'Shaugenessy. Niet langer de getreiterde buitenstaander, maar de spil der dingen, de spreekwoordelijke rots in de branding. Vraag het maar aan Belle. Belle lost het wel op. Ik genoot van mijn rol. Van de complimenten over mijn maaltijden. Eindelijk gerechtigheid. Soms, als ik door de statige gangen van Kerrimagannagh liep, moest ik denken aan die zin uit de sigarettenreclame: "You've come a long way, baby."

Dankzij Stephen, uiteraard. Ik ben realistisch genoeg om dat in te zien. Maar ik vind niet dat ik daarom bij hem in het krijt sta. Het is eerder andersom. Voor ieder ander zou de maat al vol zijn geweest met Julia, laat staan wat ik verder te incasseren kreeg. Om je dood te lachen trouwens, hoe dat mormel elke nieuwe vrouwelijke gast altijd vol argwaan opnam. Wat een bedreiging voor haar, die massa eenzame vrouwen hier kunstenaressen zijn haast per definitie alleen want mannen kunnen niet tegen hun scheppingsdrang, die willen warm eten. Ik zag Julia benauwd naar ze loeren. De stakker. Mij interesseerde het niet dat zelfs die ouwe Ryans een nat kruis kregen van Stephen. Door iemand te begeren geef je hem alleen maar macht over je. Niets maakt zo onvrij, zo slaafs, als hunkeringen en verlangens. Hemel, dat zag ik toch al bij mijn eigen kind, met zijn aanbeden Barbara?

Beryl en Barbara. Het zou me misschien minder hebben verontrust als Barbara niet met die jonge Tom Brooks... bijna twee keer zo oud was ze! Misschien was dat nou die leuke vrije Hollandse seksuele moraal, maar ik maakte me toch zorgen. Zoals ze Beryl inpakte. Zo doortrapt. "Barbara wilde mijn morfinepomp zien. Ze vindt hem te gek."

"Te gek nog wel. Waarom neemt ze er zelf ook niet een?"

"Ze heeft een hele tijd een insulinepomp gehad. Die werkte net zo, mam. Ze zegt dat je er wel aan moet denken de naald elke twee dagen te vervangen, want die kan verstopt raken."

"Volgens het ziekenhuis hoeft dat maar één keer per week."

"Barbara zegt om de dag."

"Insuline is iets anders dan morfine. Bovendien is het zo ver nog niet. Nog lang niet."

"Barbara zegt dat je er zó aan gewend bent. Je kunt alleen niet meer op je buik slapen. Maar op je rug krijg je toch fijnere dromen, zegt ze."

Tureluurs werd ik er soms van al zou ik er op dit moment heel wat voor geven om dat stemmetje weer zo gretig te horen babbelen. Heb ik al verteld dat hij zwijgt sedert... maar dat zal wel een fase zijn. Voordat we het weten is het weer Barbara voor, Barbara na, en zal ik weer mijn uiterste best moeten doen mijn ergernis te bedwingen.

Soms dacht ik erover haar op de vingers te tikken. Beste Barbara, je roestige beitels zijn levensbedreigend speelgoed voor een jongetje zoals hij. Nee, daar sta jij niet zo bij stil, hè? En dan nog wat, Barbara. In het bijzijn van mijn broze kind steek jij doodgemoedereerd naalden in je arm en je vertelt hem akelige verhalen over allerlei lichamelijke defecten. Even prikken, jochie, anders moeten ze m'n been er straks afzagen, maar goed, piraten hebben er ook maar één. En hup, Bervl is meteen een zeerover. Maar wat als hij struikelt, met die lap voor zijn oog? Inwendige bloedingen zie je niet, Barbara. Daarvan kun je hem niet met een viltstift de contouren laten omtrekken, spannend, zeg je, om te kijken hoever ze de volgende dag alweer zijn verdwenen. Oh, bloed, zeg jij vol desinteresse, ach Beryl, liet is rood en nat en er is altijd wat mee. Het bevat te veel van dit of te weinig van dat. En je lacht. Kom op, Beryl, we laten ons niet kisten door dat malle bloed van ons.

Je weigert eenvoudig hem te zien als een doodziek kind. Je laat hem, zonder sjaal, heen en weer rennen om zijn morfïnepomp te halen. Je maakt een glamoureuze bagatel van dat horror-apparaat. Je hebt er een hoesje voor gemaakt van zwart-witte wybertjesstof. Net de maillot van Freddy Mercury, zegt Beryl verrukt. Freddy Mercury is dood, Barbara.

Luister, je bent een redelijke vrouw, net als ik trouwens, dus even goeie vrienden, maar laat hem verder met rust. Je windt hem te veel op. Denk niet dat ik zo'n moeder ben die haar kind met alle geweld onder haar eigen vleugels wil houden. We moeten de juiste proporties alleen niet uit het oog verliezen. Geen koortsig geprevel 's nachts in bed. Geen afmattende toeren om het jou naar de zin te maken. Dit soort adoratie is niet gezond, voor geen van de betrokken partijen. En ik spreek uit ervaring als ik dat zeg. Ik ben ruim tien jaar getrouwd geweest met een man die meer dan zijn deel aan bewondering en verafgoding kreeg. Dat is hem noodlottig geworden.

Dat is tenminste mijn theorie.Ik denk dat Stephens moordenaar... ik denk dat Stephen nooit heeft willen inzien wat er zou gebeuren als een van zijn bewonderaars plotseling zijn hand in de "natuurlijke processen van Kerrimagannagh" herkende. Idolen vallen niet straffeloos door de mand. Bewondering is niet zonder risico. Voor fans is alles bittere ernst. Als je heel diep in je wezen door iemand wordt geraakt, ga je hoge verwachtingen over hem koesteren. En zulke heftige gevoelens hebben een tyrannieke kant: ze zullen en moeten bevredigd worden. Van een afgod worden geen menselijke tekortkomingen getolereerd, laat staan smerige streken. Stel je voor dat je ineens doorziet hoe er met je is gesold door degene die je hoogachtte en op handen droeg. Teleurstelling van een ondraaglijk voltage! Explosief materiaal.

Het zijn heus niet allemaal dwepers die we hier over de vloer krijgen. Meestal zijn het mensen die iets betekenen in hun vak, die soms zelfs een grote reputatie bezitten. Ze hebben in de regel maar één handicap: het zijn hoofdzakelijk vrouwen. Zo clever van Stephen. Vrouwen hebben immers veel sterker dan mannen het vermogen tot bewondering. Om een kleinigheid voelen ze zich al de mindere. En in hun hart hunkeren ze allemaal naar een sterke man, iemand die hun de teugels uit handen neemt, een schouder om op te leunen. Wie het een beetje handig inkleedt, heeft de arme schapen zó in zijn ban.

Stephen was een meester in hel uitbuiten van hun zwakheden. De angst niet aardig gevonden te worden, bij voorbeeld. Universele eigenschap. Een paar afkeurende woorden over ego en geldingsdrang, en ze hadden de boodschap al in hun oren geknoopt. En zo had hij nog een waslijst van kunstjes om ze precies daar te krijgen waar hij ze hebben wilde: onder zijn duim. Maar het is misschien ongepast zo over hem te spreken. De mortuis nil nisi bene, zou hij zelf hebben gezegd.

Hij had een opschrijfboekje waarin hij zulke dingen noteerde. Hij wist precies, dat geef ik hem na, welke gasten hij waarmee kon imponeren. Om Sarah Holaughan op haar nummer te zetten citeerde hij Homerus. Mijn arme tante Mary-Jane, door hem uit het gesticht naar Kerrimagannagh gehaald, nu ja, het was voor haar een uitje, kreeg hij buiten zinnen met een welgekozen Dionysische dithyrambe. Voor buitenlanders had hij meestal wat Yeats paraat. The Celtic Twilight of Cathleen ni Houlihan. Ik kon op m'n vingers natellen wanneer hij Krishnamurti van stal zou halen, madame Blavatski, Sophocles, T.S. Eliot, Sar- tre. Onuitputtelijk was de voorraad niet, maar wel bijzonder breed van opzei, met hier en daar wat obscure Duitsers voor het spectrum. Wenn die Sonne der Kultur niedrig steht, werfen selbst Zwerge lange Schatten. Niet gek voor een conciërge.

O ja, ik heb hem ook bewonderd. Maar het huwelijk is nu eenmaal een langdurige staal van ongewenste intimiteit: je komt veel meer over elkaar te weten dan de bedoeling was. Spijtig, maar zo is het leven. Het heeft geen zin te mekkeren over hel onvermijdelijke. Positief denken, dat is mijn kracht. En niet omzien. Nooit. Waarom zou je je kwellen met herinneringen?

Ik weet nog precies waarom ik hem bewonderde. Hij was zo'n doordouwer. Altijd de eerste om ijzer met handen te breken. Iemand die zich niets in de weg liet leggen. Als kind al niet. Op zijn veertiende moest hij de mijn in, net als zijn vader en zijn grootvader. Hij zegt altijd - hij zei altijd dat hij op zijn eerste werkdag werd wedergeboren, toen hij door de donkere schacht vanuit het binnenste van de aarde weer naar de oppervlakte werd geperst, en in de liftkooi naar de gezichten van de andere mannen keek. Je zag alleen het wit van hun ogen, zei hij. Alleen het wit van hun ogen, Belle. Verder waren ze zwart.

Het was ons eerste afspraakje. Ik droeg een groene jurk waarvoor het eigenlijk te koud was. Mouwloos, met een lage taille. Het was een erg volwassen jurk, uitgekozen om indruk te maken. Stephen was tenslotte twaalf jaar ouder dan ik.

We zaten in een bomvolle pub aan de bar, hij met een Guinness, ik met een limonade, samen aan de bar, en de rest van de wereld bestond eenvoudig niet, de mannen in hun slonzige regenjassen niet, de vrouwen met het gebleekte haar niet. Ik met mijn blote armen. Hij in een zelfgestreken overhemd. Zo fris, zo schoon, wij allebei, samen aan de bar. En die ogen in die kooi, Belle, zei hij, die waren de dofste die ik ooit had gezien.

Ik luisterde geïmponeerd: in die lift werd hij per wilsbesluit een ander, een nieuwe, definitieve versie van zichzelf. En ik wist meteen dat hij degene was die ik wilde hebben. Iemand die zijn eigen plan trok en die niet over zich liet lopen, iemand die de vreze Gods in je kon jagen door slechts met zijn ogen te knipperen.

Hij raakte mijn jurk aan, vlak boven mijn borsten, en bij zei: "Ik houd van groen." Had ik zwart gedragen, wit of rood, was mijn leven dan anders verlopen?

Maar hij hield dus van groen. Hij plantte ligusters voor me op Kerrimagannagh, hagen waarachter we konden vrijen. Hij verplaatste de cipressen, die zelfs op de binnenplaats hun sombere schaduw wierpen, voor mij. Wat je dan interpreteert als "ik hou van jou, ik hou van jou". En waarom ook niet?

Voor Beryl plantte hij een perelaar. Ik zie hem hel kluitje nog ingraven. Als hij tien jaar is, zei hij, als hij boompje wil klimmen, dan heeft hij zijn eigen boom, en jij je jam. Hij klopte op mijn buik. Hij lachte toen nog.

Weet je het nog, Stephen? God, het hele leven leek zo vers als een pasgelegd ei. Je was zo trots. Zo gelukkig. Je ging een stationcar kopen. Dat hoorde bij een gezin. Met op de achterruit van die plastic plakfiguurtjes. Ik geloof dat je eenvoudig nooit hebt willen accepteren dat er zoiets als het noodlot bestaat. Als het leven je onaangename verrassingen presenteerde, negeerde je die zonder een spier te vertrekken. Je draaide ze domweg de rug toe. De gevolgen ervan waren altijd voor mij.

In het geval van Walter Hyde ging het al niet anders. Die kwezel kreeg, in Monica Donovans salon, steeds meer noten op zijn zang.

"Als het niet te veel moeite is," zei hij om de haverklap, "zou ik nog wel een klein boterhammetje lusten. Met kaas. tomaat en komkommer. Maar natuurlijk alleen als je toch net op weg was naar de keuken, Belle. Anders wacht ik wel."

Op een keer, toen ik met de bestelling terugkwam, trof ik Katie aan. Ze zat tegenover Walter Hyde in een fauteuil, verstard als een konijn in het schijnsel van de koplampen van een auto. Alleen haar kaken maalden: ze knarsetandde, of misschien zei ze iri gedachten onuitsprekelijke dingen. Ze leek me nog verwarder dan anders. Alsof ze haar verstand nu finaal had verloren. Ik schrok van haar aanblik en wist haar mee te tronen naar de keuken. "Katie," zei ik, "je bent jezelf niet meer, na dat stomme ongeluk. Luister, al heb je die papzak misschien honderd keer een doodsmak toegewenst, daarom hoef je je nu echt niet schuldig te voelen, hoor."

Er trok een vlaag van woede over haar gezicht. "Wat begrijp jij hier nou van, Belle!" beet ze me toe.

Maar Katie was niet de enige die kennelijk vond dat ze bij Walter Hyde in het krijt stond. De volgende keer dat hij me met zijn belletje optrommelde voor een hapje, bleek Tom Brooks bij hem te zitten met een pol thee. Hij had er mijn beste Wedgwood voor genomen. Melk in een kannetje, schoteltjes onder de kopjes: stel je voor dal Stephen binnen zou komen en iets niet in orde zou treffen. "Ben je soms onder een strooien dak geboren?" zou hij dan vragen.

Een dag later was het Felix. Hij was bezig Walters tinnen soldaatjes op de schouw uit te stallen, niet zus, maar zo, nee andersom, de infanterie achteraan. Het kostte hem de hele ochtend. Ik bleef terug komen om te kijken wanneer hij zijn geduld zou verliezen. Maar telkens begon hij op commando zwijgend weer van voren af aan. Hij had een voetenbankje nodig om bij de schoorsteenmantel te kunnen en terwijl hij dat van links naar rechts sleepte, moest ik denken aan gomballen en dropveters die naar dieselolie stonken, en voelde ik me twee keer zo moe als normaal, op de rand van tranen. Ik wilde dat iemand iets vriendelijks tegen me zou zeggen, hé, Belle, gaat-ie nog, maar ze hadden het allemaal te druk het de patiënt naar de zin te maken.

Zelfs Harriet Reilly was zo gek nog niet of ze voerde hem soep, met haar eigen mond happende bewegingen makend. Er ging iets akelig gewoons van Harriet uit, zoals ze daar op de rand van de sofa zat, verdiept in haar taak. Haast alsof ze er genoegen in schepte de gemorste soep van Walters kin te vegen. De vurigheid die ze altijd uitstraalde, het compromisloze dat haar zo bijzonder maakte, zo flink, een van die vrouwen die nooit gek zullen worden, het was allemaal niet terug te vinden in de rustige, toegewijde gebaren waarmee ze de soep uit de kom lepelde en in dat bodemloze gat goot. Ik zag haar liever in panelen hakken. Wat zal er van de wereld worden, dacht ik, wanneer zelfs iemand als Harriet uit misplaatst schuldgevoel voorrang verleent aan het voeden van de hongerigen? Een hand die geduldig soep voert, kan niet meedogenloos een mes hanteren. "Moet je niet aan het werk?" vroeg ik.

Ze keek op, bijna verstoord. "Straks," zei ze.

Charlie Moreno kwam binnen met de kolenkit. Ze droeg haar haren in een knot, als een boeteling. Ze stortte de kolen in de haard en porde met gebogen schouders het vuur op. Ze zag er tegenwoordig niet meer uit alsof ze nog in hobbits, King Arthur en vampiers geloofde, of in betoverde steden die bij het vallen van de schemering zomaar van de kaart konden verdwijnen, en in al die andere nonsens waarover ze iedereen altijd de oren van het hoofd had gekwebbeld. Op de rug bezien leek ze ineens verbijsterend veel op mijn tante Marv-Jane in een jongere uitvoering.

"Walter," zei ik, "je vraagt te veel van de mensen."

"Oh nee," zei Charlie met neergeslagen ogen, "we doen het graag voor hem."

"Zes weken," zei Walter Hyde nederig, "is een hele tijd om in je eentje plat op je rug te liggen. Vooral de avonden zijn zo lang, als iedereen gezellig in de keuken zit te kletsen."

"Ik zal Stephen zeggen dat hij vanavond een partijtje met je komt schaken," bedacht ik vol wraakzucht.

Walter Hyde lachte beschaamd. "Ik ben niet zo'n intellectueel, Belle. Waar ik vandaan kom, leerden ze je niet schaken."

"We kunnen een spelletje Trivial Pursuit doen," zei Helen, die net binnenkwam met een glas warme melk. Hemel, was Monica Donovans salon soms ineens een magnetisch centrum geworden? Helen hoorde thuis in haar abattoir. Nieuwe inspiratie genoeg, dunkt me, zo'n gebroken rug. Ik zag beenderen voor me die in vlijmende flarden waren afgebroken, zenuwbanen en spieren bedreigend met hun punten. "Heien," begon ik.

Ze ontweek mijn blik. Ja natuurlijk, het was mijn schuld dat Jane in Dublin pantoffels en inleg zooltjes verkocht. Ze waren allemaal bezig gek te worden, als je het mij vroeg.

"Trivial Pursuit?" herhaalde Walter Hyde. Zijn blik lichtte op. "Ja," zei Helen, "dat is niet zo moeilijk, hoor."

Walter Hyde probeerde zich onder het gips te krabben. Hij was zo opgewonden dat het zweet hem aan alle kanten uitbrak. "En dan laten we Marcus winnen," pruttelde hij. "Goed, jongens? Zonder dat hij het merkt, natuurlijk." Hij knipoogde.Een van die weldoeners zou beter zijn haren eens kunnen wassen, dacht ik geërgerd. Mijn goede slopen. Kennelijk was ik de enige die nog steeds afkeer voor Walter Hyde voelde. Maar hoe kon ik geen hekel aan hem hebben? Hij was de belichaming van het wezen dat in ons allemaal schuilt: de verschoppeling. Zo iemand is geboren om gehaat te worden. Punt voor Stephen. Beschaamd verliet ik de salon. Gewoon een goed mens te zijn, dat is toch wat je nastreeft. Gek, dat doe je automatisch. Maar waarom zou uitgerekend ik eigenlijk altijd maar redelijk zijn? Hel leven was ook niet bepaald redelijk jegens mij. Het bleef hardvochtig en wreed, hoe ik het ook tegemoet trad. Bella met haar gomballen. Hoe vaak had ik ze God niet voorgehouden, een hele zak: kies zelf maar, allemaal mag ook. Ik ben bereid alles te geven wat ik bezit, alles. Sla mij met zeven nieuwe plagen, zevenhonderd desnoods, maar verlos mij van deze ene. Ik wil elk offer brengen, behalve dit. Maak Beryl gezond.

De ontelbare novenen die ik heb gebeden.

Maar je kunt net zo goed een slecht mens zijn. Dat blijkt niet uit te maken voor God, noch voor het noodlot.

Mijn Beryl in zijn grijze sweatshirt met capuchon, zijn spijkerbroek met omgeslagen pijpen. Aan zijn kleren was niet te zien dal hij de laatste tijd was gegroeid, maar toch leek het alsof hij meer massa had gekregen, meer volume, er was eenvoudig meer Beryl, sinds de valpartij van Walter Hyde. Ik ben gewend de tijd te markeren aan de hand van zulke ijkpunten, aangezien je van uur tot uur geen verschil ziet, je moet vergelijkingen trekken tussen verder uiteen gelegen momenten, en o ja, hel was onmiskenbaar: hij was er beter aan toe dan een week geleden. Hij stond steviger op zijn benen. Zijn kleurpotloden schoten niet meer oncontroleerbaar uit. Er lag een glans over hem die ik lang niet had gezien. I lij zag eruit als iemand die een groot en moeilijk karwei had volbracht, hij was een ridder die zojuist een draak had verslagen om een jonkvrouw te redden. Het is tenslotte niet niks om een remissie te bevechten, een periode van uitstel, van oponthoud aan echte verbetering mocht ik niet denken. Maar elke dag zonder pijn, zonder ongemak, zonder verdere achteruitgang telde.

'"Het gaal wel lekker met jou, hè?" vroeg ik.

"Ja hoor, mama," zei hij korzelig: altijd dat gezanik aan zijn hoofd. Ze zeggen dat kinderen pas vanaf hun derde jaar herinneringen hebben, of althans, pas dan zou het zenuwstelsel in staat zijn hel geheugen te laten functioneren. Beryl was tweeëneenhalf toen hij voor het eerst in het ziekenhuis belandde omdat hij steeds spontaan blauwe plekken kreeg. In zijn eigen beleving moet hij dus altijd een ziek kind zijn geweest. 1 Iet ongewone is voor hem gewoon, zoals het dat nooit voor een ander zal zijn. Soms is het moeilijk dat niet le ervaren als een afstand tussen ons beiden.

Ik keek naar hem terwijl hij moeiteloos deed wat hij maar wilde, zich wentelend in zijn tijdelijke kracht: dingen optillen, ze verplaatsen, ermee heen en weer rennen. Hij bouwde iels. Het zoveelste kasteel, waarschijnlijk. Hij pufte niet eens. Zelfvoldaan, de handen in de zij, bestudeerde hij het werkstuk in wording. Met een schok trof me de gelijkenis met Stephen, zo met de ogen half dichtgeknepen, het hoofd net even schuin. De machtige koning van een zelf gecreëerd rijk.

Maar hij overschatte zichzelf en lag 's nachts te trappen en te woelen in bed; kermend werd hij soms wakker, met wilde ogen, alsof hij in zijn dromen op iets was betrapt. Ik hield hem in mijn armen totdat hij bedaarde en weer insliep, en daarna staarde ik lange lijd door de kier van de deur naar het half voltooide kasteel in de schemering, Beryls luchtkasteel.

En intussen ging het huishouden gewoon door en rinkelde Walter Hyde voortdurend met zijn belletje. Ik vergat de wasserij te bellen, ik vergal tijdig gelatine te maken voor de trifle. Soms stond ik in de keuken zonder te weten waarom en wenste dat de wereld even zou stoppen met draaien, een uurtje maar, zodat ik mijn achterstand kon inlopen. Was het woensdag? Dan moest ik het linnengoed voor Maureen uittellen. Of had ik dat al gedaan?

Ik sleurde me weer overeind om naar de linnenkamer te gaan. In de gang werd ik bijna omver gelopen door Sarah, die met zwiepende kettingen kwam aangestormd. Ik nam niet eens de moeite haar te groeten. Maar ze hield me staande, buiten adem, haar gezicht een slagveld van uitgelopen make-up. "Jou moet ik net hebben."

Ik vermande me. "Wat is er, Sarah?"

"Ik heb zulk geweldig nieuws!" Ze hapte naar lucht.

Heb je weer eens aan deuren geluisterd, dacht ik zuur. Ik had mijn Sarahs in de loop der tijd wel leren kennen, wezens van wie je je afvraagt of ze nog enig ander bestaansrecht hebben dan het feit dat ze Stephen altijd zo goed uitkomen, met hun hang naar gekonkel en gekuip.

"Zulk fantastisch nieuws!"

Ik zette een beleefde glimlach op.

"Sister Nancy komt naar Kerrimagannagh. Voor haar televisieprogramma. Ze wil een uitzending maken over Stephen," riep Sarah uit. "En over ons, natuurlijk. Stel je voor, Belle!"

Ik staarde haar stompzinnig aan. "Wanneer?"

"Aanstaande vrijdag."

"Maar dat is al over een paar dagen!"

Sarah hief haar handen. "Ja, zo werkt ze nu eenmaal, zegt Julia. Anders gaat iedereen z'n atelier opruimen en stofzuigen, terwijl zij juist de natuurlijke situatie wil laten zien. Wat zal ik aantrekken, Belle? Geef me eens advies."

Ik zweeg. Wat moest ik Sister Nancy in vredesnaam te eten geven? We kwamen om in de koolraap, Stephen had te veel gezaaid. Koolraap gestoofd in de room, koolraap gegratineerd, koolraap geraspt over de sla, koolraap tout court - ik kon niets nieuws meer bedenken. Er zou een zondags stuk vlees bij moeten. Rosbief? Kalkoen? Rollade? In elk geval niet iets wat ik uren zou moeten bedruipen. Ik zou er toefjes aardappelpuree bij kunnen geven. Fruitsalade, taart en kaas toe. Ik herademde. Maar het voorgerecht? Soep was zo alledaags. Gevulde flensjes. Een quiche. Pasteitjes. Allemaal even bewerkelijk. Doreen zou me moeten helpen.

"Dan hebben we een hoop te doen, de komende dagen," zei ik kortaf tegen Sarah.

"Zeg dat wel," antwoordde ze. Ze seinde met haar ogen richting salon en rammelde met haar oorhangers. Het klonk alsof ze op een tamboerijn sloeg. "Dat probleem moet ook nog even opgelost worden."

"Wat bedoel je?"

Sarah dempte haar stem. "Zo'n gebroken rug is natuurlijk geen beste reclame voor Kerrimagannagh. Julia dacht dus dat we hem maar heel voorzichtig moesten overbrengen naar jullie zitkamer."

"O nee," zei ik overdonderd. "Daar komt niets van in. Ik bedoel, hij mag niet eens verplaatst worden."

"Maar bij jou in huis zullen ze tenminste niet filmen, zegt Julia. Wat hebben ze daar nou te zoeken, zegt ze. Denk nou eens na, Belle. De trap krijgen we hem nooit op, dus we kunnen hem ook niet in z'n eigen kamer leggen. Jouw appartement is gewoon de enige plek."

"Ik zal er eerst eens met Stephen over praten," zei ik. Er waren grenzen aan wat men van mij kon verlangen. Zelfs Stephen zou dat inzien. Ik zou zijn' kantoor binnenwandelen en redelijk, rustig, zeggen: "Hier komt niets van in."

"Hij is boven, Belle," riep Sarah, de alles wetende, me na. "Hij zet meteen een nieuwe deur in Bunty's kamer."

De deur hing al in z'n scharnieren. Alleen paste hij kennelijk niet helemaal, want Stephen lag op zijn knieën de drempel bij te schaven. Hij merkte niet eens dat ik over hem heen stapte, zo verbeten was hij aan het werk. Die energie van die man. Maar hij bouwde dan ook aan zijn eigen monument.

De luiken van Bunty's kamer waren gesloten en er viel maar weinig licht vanuit het trapportaal naar binnen. Ik struikelde over dekens, over een thermosfles. In liet duister blonk iets op de grond, en ik bukte me. Een zaklantaarn. Wezenloos klikte ik hem een paarmaal aan en uit. De batterijen waren op. Ik ging in de vensterbank zitten en meteen eiste mijn vermoeidheid zijn tol: mijn gedachten dwaalden af, traag en landerig gingen ze hun eigen gang. Waarom hadden we deze kamer eigenlijk altijd afgesloten gehouden? Ik schraapte mijn keel en vroeg: "Geloven wij in Bunty?"

Op de drempel hief Stephen zijn hoofd. "Ben jij dat? Waar zit je?"

"Hier, in het donker," zei ik. Het was me niet eerder opgevallen dat zijn haar grijs begon te worden.

Hij kwam overeind, maar bleef in de deuropening staan. "Met een huis als Kerrimagannagh weet je het maar nooit. Dus het doet er niet toe wat jij of ik geloven."

Maar wat deed er nog wel toe? Hoe zouden wij ooit samen oud kunnen worden? Er zou een moment komen waarop... het zweet brak me uit en mijn hoofd werd leeg, zoals altijd wanneer mijn gedachten te ver vooruit sprongen. Ik moest me tot het heden beperken. Mijn afgematte brein herinnerde zich weer waarom ik hier was. Vertel me het goede nieuws dan, Stephen, dacht ik. Vertel dan aan je vrouwtje dat er een televisieprogramma over je gemaakt wordt.

"Hij blijft klemmen," zei Stephen afwezig. "Ik zal hem er weer uit moeten halen en vanonderen afmoeten schaven."

"Waarom?" vroeg ik.

"Omdat hij anders niet dicht gaat." Hij bewoog de deur even heen en weer.

Onnozel doen kon ik ook. "Maar waarom ineens een nieuwe deur?"

"De oude was stuk."

"Werkelijk?"Hij keek me even fronsend aan, en toen kon ik me niet meer inhouden. "Als Sister Nancy maarniet te weten komt dat jij je gasten zo tegen elkaar ophitst dat er hier ongeluk ken gebeuren."

Hij negeerde me. Hij tilde de deur uil z'n hengsels, zette hem op z'n kant en begon te schaven. Ik zag zijn spieren onder zijn overhemd bewegen. "Geef antwoord," zei ik.

"Sinds wanneer breek jij je het hoofd over zulke dingen?" vroeg hij zonder van zijn werk op te kijken. Hou jij je maar bij je pannen. Belle. Ga soep opzetten. Bemoei je met je eigen zaken. Bemoei je in elk geval niet met de mijne.

En waarom zou ik ook? Wat bezielde me? Ik was zijn handlangster niet. Die positie werd al heel adequaat door Julia vervuld. Ik was Belle met de Schone Handen. Nel als in het sprookje van Tristan en lsolde. Ik had part noch deel aan wat zich in huis afspeelde, en dat wenste ik zo te houden. Ik schilde liever aardappels. Voor al dat geschrijf en geschilder waren massa's energie vereist. Zonder mij zou er hier weinig scheppend werk .worden verricht. Laat het maar aan Belle over iedereen in vorm te houden. Voor mijn geestesoog doemde een eindeloze processie gezichtsloze lichamen op die ik met koolraap en voedzame stoofschotels in stand had gehouden terwijl Stephen intussen greep op hun ziel probeerde te krijgen. Ik snakte naar adem terwijl de waarheid over mijn leven zich in minder dan een seconde ontvouwde: ik was geen haar beter dan een louche arts die zich over een gefolterde op de pijnbank boog om hem net genoeg op te kalefateren opdat het martelen kon worden herval.

Ik was erin geluisd.

Dat zou ik hem betaald zetten.

Hij zei: "Ben je van plan de rest van de dag daar te blijven zitten?"

"Ja. Ik dacht: ik ga Stephen eens op z'n vingers zitten kijken.""Met welk doel?" "Je beter te leren kennen. Schat. Ik vind het zo naar datje je niet door mij begrepen voelt. En we hebben ook een paar dingetjes te bespreken."

"Zoals?"

"Het zal nog een heel karwei worden om Walter Hyde buiten beeld te houden als Sister Nancy hier rondloopt met haar camera's."

"Welnee," zei Stephen zo doodgemoedereerd alsof we de hele kwestie allang uit en te na hadden doorgenomen. "Die leggen we in het appartement."

"Juist," zei ik. "En leggen we Beryl dan naast hem? Ik neem aan dat die ook verdonkeremaand zal moeten worden."

Stephen hield op met schaven. Zijn handen trilden. Ik had midden in de roos geschoten. Leer mij Stephen O'Shaugenessy kennen.

Ik sprong van de vensterbank. "Als je maar weet dat ik die walgelijke klont niet in huis neem," snauwde ik. "Hij is jouw probleem, niet het mijne. Je lost het zelf maar op." Ik wilde de kamer uitrennen, maar op de drempel greep mijn man me bij mijn schouders. "Er staan nogal wat belangen op het spel."

"Ja, de jouwe."

Toonloos zei hij: "Een vrouw uil duizenden. Altijd kan ik op je onvoorwaardelijke steun rekenen."

"Denk maar niet dal ik bang voor je ben," siste ik. "Ik ben zelfs niet van je onder de indruk. Ik kijk dwars door je heen."

"En? Wat zie je zoal?"

Vreemd. Als ik niet beter wist, zou ik denken dat ik een hunkering in zijn stem hoorde. Een krankzinnige gedachte welde in me op: wilde hij soms dal ik hem alles voor de voeten wierp, net zoals ik vroeger had gehoopt dat mijn vader me betrapte? Maar hij moest zijn geweten maar elders ontlasten. "Ik zie leegte, Stephen," zei ik koel. "Niets dan lucht." Hij liet me los. "Bestaat er eigenlijk nog een manier om met jou een normaal gesprek te voeren?"

Waar haalde ik zo gauw nieuwe schimpscheuten, nieuwe aantijgingen, nieuwe verwijlen vandaan? Hoe kreeg ik hem zo kwaad dat hij me lijfelijk tegen de muur zou nagelen, zijn lichaam tegen het mijne gedrukt? Ik trok de kraag van mijn blouse recht.

Stephen steunde met zijn elleboog tegen de deurpost. Zijn gezicht was vlak bij het mijne. Als hij zijn hoofd een fractie boog, zou zijn wang tegen mijn kruin rusten. Ik voelde zijn adem langs mijn wang strijken toen hij zei: "Wat is er toch mis met ons? Belle?"

Hij leunde tegen me aan. Zijn arm gleed om mijn middel. "Kunnen we niet weer gewoon samenwerken, net als vroeger?"

Ik deed een stap opzij. "Dus daar is het je om te doen."

"Wat is daar op tegen?"

Ik wilde zeggen: ik ben je vrouw, maar in gedachten zag ik voor me hoe hij Julia kuste en ik duwde hem opzij. "Laat me erdoor."

Hij versperde me de weg. "Gaat Kerrimagannagh je dan helemaal niet ter harte?" vroeg hij.

"Als je ook maar één procent van de energie die je in Kerrimagannagh steekt, aan Beryl zou spenderen, dan zou je al een..."

"O, niet weer!"

"Dan zou je al een goede vader zijn."

Getergd streek hij met beide handen door zijn haar. "Ik kan niet overal tegelijk zijn."

"Nee, maar op de enige plaats waar je werkelijk onmisbaar bent, laat je verstek gaan. Wal is er nou belangrijker? Je eigen onsterfelijkheid of..."

"In Godsnaam, Belle! Spreek in normale termen.""Jij denkt maar één ding: als ik niet zal voortleven in mijn nageslacht, laat me dan tenminste voortbestaan in Kerrimagannagh." "Het succes van Kerrimagannagh is ook jouw werk."

"Wat mankeert je? Ben je bang voor hem? Denk je dat hij besmettelijk is, of zo?"

Er viel een stilte. Stephen streek met zijn duim langs het blad van de schaaf. Uiteindelijk zei hij met vlakke stem: "Misschien heb je gelijk."

Van schrik begon ik aan een knoop van mijn vest te trekken. Ik verplaatste mijn gewicht van het ene been naar het andere.

"Misschien ben ik bang voor hem," zei Stephen. "Jij je zin. Zo goed?"

Hij bukte zich en schaafde met woeste halen aan de deur.

"Hou daarmee op!" schreeuwde ik. "Praat met me!"

Hijgend kwam hij overeind. Zijn gezicht was vertrokken. "Niet nu, Belle! Niet nu!"

"Nee, nou gaat Sister Nancy zeker weer voor!"

Hij gooide de schaaf op de grond. "En begrijp je ook waarom? Omdat we hier tien jaar voor hebben gewerkt. Tien jaar."

"En in die tien jaar is Kerrimagannagh heus al beroemd genoeg geworden en jij ook."

Stephen nam me op alsof hij me voor het eerst van zijn leven zag. "Mens, weet je wel waar je het over hebt?"

"Over een lullige televisiedocumentaire."

"Over Sister Nancy."

Ik was ineens zo moe. Ik wilde de rest van mijn leven slapen.

"Je wilt niet door Beryl aan je eigen sterfelijkheid herinnerd worden."

Hij liet zijn armen slap langs zijn lichaam vallen. "Ja Belle. Goed Belle. En nu we het hier zo grondig over eens zijn wil je misschien zo vriendelijk zijn me verder te laten gaan met mijn werk.""Sister Nancy," zei ik bevend van woede, zoekend naar iels om hem mee Ie vermorzelen, "zal hel wel interessant vinden Barbara Vrijman hier aan te treffen. Ze prijst je vast enorm om je onderscheidingsvermogen."

Die zat. Ik zag zijn pupillen samentrekken. "Je hebt nog heel wat te doen, jongen. Die Vrijman zal uiteraard zo snel mogelijk de deur uitgewerkt moeten worden. Maar je verzint vast wel een goede reden."

Ik draaide ine om en verliet Bunty's kamer.

Op de overloop stond Felix, met de sleutel van zijn kamer in zijn hand. "Ha Belle, Stephen," zei hij.

Het bloed begon te bonzen in mijn slapen. Felix had gehoord wat ik zei. Nu was ik straks de kwade genius. Het was Stephen eindelijk gelukt me openlijk tot zijn medeplichtige te maken.

Beryl was niet thuis. Automatisch ruimde ik zijn speelgoed op, totdat ik bedacht dat ik nog lang genoeg in een huis zonder rommel zou wonen, en de paniek me weer de deur uitdreef. Ik stak de binnenplaats over zonder te weten wat ik zou gaan doen. Er lag genoeg werk op ine te wachten, maar ik kon niets beters verzinnen dan naar Stephens kantoor te gaan en achter zijn bureau plaats te nemen, gewoon om Julia te ergeren. Maar in haar nis bleef ze onverstoorbaar over haar werk gebogen zitten, met pas geknipt haar, een nieuwe coupe, heel wat hupser, goeie kapper en met het gevoel dat ik op niemand meer enige vat had, verlegde ik stapels papier van links naar rechts. Ik las een van Stephens brieven, aan een Duitse textiele vormgeefster. "Het is me een genoegen u te berichten dat het bestuur van Kerrimagannagh u hierbij gaarne zou uitnodigen voor een verblijf van een paar maanden in Ierland." Ons bestuur. Drie oude dames uit Dublin en een gepensioneerde notaris met rode bakkebaarden, die met z'n allen twee keer per jaar sherry kwamen drinken. Stephen had immers geen toezicht nodig. Die had zijn sporen ruimschoots verdiend. Kerrimagannagh kon blindelings aan hem worden overgelaten. Ik keek op toen er op de deur werd geklopt.

"Is Stephen er niet?" vroeg Katie Kerrigan gejaagd. Ze had mijn kind bij de hand.

"Beryl!" riep ik uit. "Was je op Katies atelier? Heb je iets moois voor me gemaakt?"

Mijn zoontje keek naar zijn voeten. Katie herhaalde haar vraag, alsof ze zelf niet kon zien dat Stephen afwezig was. Op de een of andere manier leek ze zichzelf niet, en pas na enkele ogenblikken drong tot me door wat er zo vreemd aan haar was: er was iets ongewoon doelbewusts aan haar, een vastberadenheid die compleet contrasteerde met haar gebuikelijke vage manier van doen. Zelfs de wijze waarop ze Beryl vasthield had iets uitgesprokens: zo hield op tv de veldwachter een verdachte vast.

"Wat is er aan de hand?" vroeg ik, van haar naar mijn zoon kijkend. "Beryl? Is er wat gebeurd?"

"We hebben Stephen iets te vertellen," zei Katie ontwijkend.

"Hij is boven," zei Julia in haar hoekje. "In Bunty's kamer."

"Bedankt," antwoordde Katie. Ze draaide zich om, Beryl meetrekkend. Hij hield zijn hoofd gebogen, alsof hij ter slachtbank werd gevoerd.

"Zeg, wacht eens even," riep ik uit. Ik sprak in het luchtledige: ze waren al verdwenen. Even bleef ik verwezen zitten. Toen vloog ik overeind en ging ze achterna.

Ze waren al boven. "Stephen?" hoorde ik Katie roepen. "Stephen, waar zit je?" De bocht in hel trappehuis onttrok haar aan mijn gezicht en ik wilde er juist nog tweemaal zoveel vaart in zetten toen er op de overloop een deur openging. "Hij is net weg," klonk Felix' stem.

Onwillekeurig stond ik stil.

Boven me zei Katie iets onverstaanbaars.

"Wat?" riep Felix woedend uit.

Nieuw gemompel van Katie.

"Ben je gek geworden?" brulde Felix.

Katie jammerde iets over haar geweten, maar Felix kapte haar af: "Dat kun je dat kind niet aandoen!" Er klonk wat gestommel en toen het slaan van zijn deur: hij had Katie en Beryl naar binnen gehaald.

Nieuwe angsten vlogen me naar de keel. Wat wilde die zotte meid mijn zoon aandoen? Als een haas sloop ik naar boven, maar net toen ik mijn oor tegen Felix' deur drukte, werd achter me Barbara's kamer geopend. Maureen kwam naar buiten, met een wasmand vol gebruikte lakens op haar heup. "Hé, Belle!" zei ze verbaasd.

Ik boog me voorover, brandend van schaamte, "ik ben, ik ben een oorbel kwijt. Ik loop het hele huis uit te kammen."

"Ach jee," zei ze begaan, haar goedige gezicht in zorgelijke rimpels trekkend. "Ik zal er op letten met stofzuigen. Misschien hoor ik iets rinkelen."

"Graag," zei ik. Nu zou ik ergens in huis een oorbel moeten planten, alles moest immers kloppen, ik had alleen niet veel oorbellen, ik zou een van de gouden klavertjes moeten nemen die Stephen me had gegeven toen ik zwanger was.

"Mooie deur," zei Maureen waarderend, met een knikje naar Bunty's kamer. "Hoeven we tenminste niet meer tegen dat naargeestige gat aan te gluren." Toen hees ze het wasgoed hoger op haar heup en ging naar beneden. Ik hoorde haar zachtjes zingen op de trap, het onbevangen zingen van iemand met een brandschoon geweten. "Dans met mij in de wintertij," zong Maureen, die veel te jong was voor zulke oude liedjes, maar niet voor zulke eeuwige verlangens.

Ik kreeg geen woord uit Beryl. Aan de keukentafel vouwde hij vliegtuigjes en hield zich doof voor mijn vragen: wat was dal nou, jochie, vanochtend, mei Katie? Wat gingen jullie papa vertellen? Wat was er aan de hand?"Hel ging gewoon over een spelletje, mama," zei hij onwillig, Maar ik zag dat hij loog, en ik was ontdaan omdat Hij me niet in vertrouwen nam.

Maar is het nu opgelost?" vroeg ik. "Laten we het er maar op houden dat dat het allerbelangrijkste is."

"Ja hoor," zei hij.

Ik keek naar zijn vingers die vouwblaadjes omsloegen, heel secuur, parelmoeren nageltje over de vouw, netjes, precies. Hij maakte vier vliegtuigjes, vijf, zes, zonder één keer op te kijken. En weer pakte hij een nieuw blaadje.

"Hoeveel ga je er maken?" vroeg ik.

"Voor iedereen één," zei hij.

"En vliegen we dan met z'n allen weg?"

"Ja," zei hij, "alle kanten op."

"Willen we dan niet bij elkaar blijven?"

"Nee."

"Waarom niet?"

"Dat snap jij toch niet, mama," zei hij nors.

Ik stond op en dronk een glas water. "Chocomel?" vroeg ik.

Hij schudde zijn hoofd.

"En waarom snap ik dat niet, Beryl? Heeft het soms iets te maken met vanochtend?" Stop, dacht ik. Niet opnieuw beginnen.

Mijn zoon vouwde zwijgend de vleugels van een vuurrood vliegtuigje om en trok de staart recht. Hij begon er letters op te tekenen, met zijn viltstiften, klm . Barbara's vliegtuig. "En Beryl? Krijg ik nog antwoord?"

"Oh," zei hij, met ronde ogen opkijkend, "maar ik zei toch al dal ik geen chocomel hoef?"

Ik ging naast hem zitten en trok zijn stoel een kwartslag naar me toe. "Dat bedoel ik niet. Wat betekent al die geheimzinnigheid?"

Hij keek langs me heen naar zijn vouwblaadjes.

"Waar heeft het mee te maken?"

Met zichtbare tegenzin gaf hij een millimeter prijs: "Met

iets dat Katie en ik hadden bedacht. Maar dat was heel lang geleden."

"Een soort verrassing?" raadde ik.

Hij staarde nukkig voor zich uit.

"Voor wie?"

Hij schokschouderde.

"En is die verrassing soms mislukt, of zo? Waarom wil je het me niet vertellen? Jullie waren toch ook van plan het aan papa te vertellen?"

"Maar dat hebben we niet gedaan."

"En waarom niet? Was je soms bang dat papa boos zou worden? Kijk me eens aan?"

Hij hield zijn blik op het oneindige gevestigd.

"Juist in dal geval," zei ik overredend, "zou je er met mij over moeten praten. Je weet best dat ik nooit boos op je word. Daarvoor hou ik veel te veel van je." O ja, dit was veel beter. Ik moest er niet zo'n kruisverhoor van maken. Ik zei: "Een geheim is heel zwaar als je het helemaal alleen moet dragen, Beryl. Zelfs als je al volwassen bent. Dat zie je aan Katie. Waar of niet? Beryl? Dus wat moet iemand van acht jaar dan met een geheim? Zeg? Zou je me dat eens willen vertellen?"

Stilte. Nieuw vliegtuigje. Blauw.

"Denk je niet dat dal een beetje le veel voor je is? Want reken maar dat het steeds groter en zwaarder wordt, zo'n geheim. En dan?"

Hij kneep zijn lippen op elkaar.

"O kijk," zei ik hoofdschuddend. "Daar heb je hel al! Straks durf je nooit meer een woord te zeggen omdat je bang bent dat je je per ongeluk zuil verspreken! En als de mensen je zien, dan wijzen ze je met z'n allen na: 'Dat is het jongetje dat zo stiekem is dat hij niet meer kan praten.' Lijkt dat je soms leuk? Vooruit, kijk me aan. Lijkt dat je leuk?"

Hij kreeg rode ogen. Nog even en hij ging huilen. Houd nu op, zei ik tegen mezelf. Houd nu onmiddellijk op. "En weet je wat er dan gebeurt? Dan vragen die mensen aan elkaar: 'Heeft dat jongetje soms geen moeder die hem heeft verteld dat geheimen gevaarlijk zijn? Heeft dat kind geen lieve moeder die voor hem zorgt?' En dan antwoordt iemand: 'Jawel, hij heeft best een moeder. Ze heet Belle O'Shaugenessy.' Dus dan krijg ik de schuld, Beryl. Dan word ik er op aangekeken dat jij zo'n stiekemerd bent. Wil je dat?"

Hij trok zijn benen op, plantte zijn hielen op de rand van zijn stoel, omvatte zijn knieën met zijn armen en verborg zijn hoofd. Zijn schouders begonnen te schokken.