Waarom dit boek?

Zijn gezicht kleurt rood en er verschijnen rode vlekken in zijn hals. Hij is gaan staan om zijn woorden kracht bij te zetten. Een vinger priemt in mijn richting wanneer hij zegt: ‘Als we onze medewerkers maar hun gang laten gaan met al die onzin, zoals Twitter, Facebook en Wiki’s, dan komen ze helemaal niet meer aan hun werk toe.’ Om, nog een octaaf hoger, te vervolgen: ‘En als we het dan toch zouden toestaan, dan gaan we uiteindelijk als bedrijf ten onder omdat ze van alles gaan schrijven over onze bedrijfsgeheimen, terwijl onze concurrent natuurlijk ook meeleest.’
Het was me duidelijk dat mijn betoog om zijn medewerkers actief aan de slag te laten gaan met sociale media niet direct aansloeg bij deze manager. Zoals in veel van de bijeenkomsten over de inzet van nieuwe technologie waren ook hier de emoties voel- en hoorbaar. Zelden heeft een ontwikkeling zo veel teweeggebracht, zowel in positieve als in negatieve zin. En dat vind ik fascinerend!

De wereld valt uiteen in mensen die sociale media beschouwen als de beste uitvinding sinds gesneden brood en zij (een grote meerderheid) die op zijn minst afwachtend zijn. In een aantal gevallen roepen de nieuwe technologieën zelfs emotioneel en agressief gedrag op. Blijkbaar gaat het om meer dan alleen een nieuw communicatiemiddel. Ik kan me tenminste niet herinneren dat de komst van de fax zo veel heftige reacties opriep.
Sociale media zijn dan ook meer dan een nieuw communicatiemiddel. ‘Simpele’ online toepassingen van sociale media als Twitter, Facebook en Wiki’s zijn slechts het topje van de ijsberg, het zichtbare deel van een grotere onderliggende ontwikkeling. In 2010 schreef ik over die ontwikkeling in het boek Connect! De impact van sociale netwerken op organisaties en leiderschap: ‘Sociale netwerken worden steeds belangrijker. Massaal zijn we via die netwerken virtueel met elkaar verbonden. Hierdoor ontstaat een open en onbegrensde wereld van samenwerking, creativiteit, communicatie over en weer en businesskansen: de ConnectedWereld. Doordat consumenten en medewerkers zich wereldwijd heel gemakkelijk kunnen groeperen, worden zij machtiger. Deze toenemende macht vraagt een aanpassing van organisaties.’ En om die toenemende macht gaat het – managers vrezen (niet per se onterecht, zullen we zien) voor hun positie in de ‘oude’ hiërarchische structuren.

Hoewel het besef van een nieuwe wereld langzaam groeit, bedienen heel veel bedrijven zich nog steeds van de oude structuren en management- en leiderschapsstijlen. Daardoor blijft een grote omwenteling vooralsnog achterwege. We zijn de 21ste eeuw ingegaan met organisatiestructuren uit de 20ste eeuw en management- en leiderschapsstijlen die zelfs uit de 19de eeuw stammen.
Door deze steeds meer achterhaalde structuren wordt binnen en buiten organisaties heel veel talent, passie en creativiteit structureel onderbenut, tot de stijgende frustratie van werknemers en consumenten. Steeds meer mensen zijn, onder andere door gebruik van sociale media, steeds beter in staat om zelf hun werk te organiseren. Maar ze zijn vooral steeds beter uitgerust om hun eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling vorm te geven. Daar blijken ze lang niet altijd een organisatie of een manager voor nodig te hebben. Van speelbal worden ze het centrum. Vandaar de titel van dit boek: Iedereen CEO.

Beweer ik dat we per direct afscheid kunnen nemen van alle CEO’s, directeuren, managing directors, directeuren-generaal en alle andere mensen aan de top, en dat iedere werknemer naar believen kan meesturen in een organisatie? Nee, dat bedoel ik niet. Leiders moeten echter beseffen dat er een machtsverschuiving plaatsvindt, die samengaat met de groeiende adoptie van sociale media. En die fundamentele verandering is nu gaande. Het is mijn stellige overtuiging dat de meeste bedrijven het met de huidige organisatievormen en wijze van managen en leidinggeven niet gaan redden. Leiders moeten zich gaan afvragen: wat is de meerwaarde van mijn organisatie voor werknemers en consumenten?
Ik maak vaak mee dat bedrijven die wél met sociale media aan de slag gaan, blijven steken op een praktisch en uitvoerend niveau. Ze komen bijvoorbeeld met vragen en opmerkingen als: ‘Hoe stellen we richtlijnen op over hoe medewerkers Twitter moeten gebruiken?’, ‘Onze concurrent heeft een community, die moeten wij ook zo snel mogelijk opzetten!’ en ‘Kunnen we ook een leuke personeelswervingsactie doen via Hyves?’
Versta mij niet verkeerd; dit kunnen buitengewoon zinvolle initiatieven zijn, maar als het daartoe beperkt blijft, doet dat geen recht aan de fundamentele verandering die gaande is.
De benodigde verandering vraagt om meer dan alleen ‘iets’ doen met sociale media. In de ConnectedWereld staan zaken als transparantie, wederkerigheid, publieke verantwoording, toegankelijkheid en verbondenheid centraal. Niet geheel toevallig zijn dit ook de belangrijkste aspecten van sociale media. Deze online netwerken zijn een manifestatie van een nieuwe structuur, een nieuw tijdperk. We hebben een nieuwe houding nodig om ons los te maken van het industriële tijdperk. Er zullen andere organisatievormen moeten ontstaan, maar ook onze kijk op leiderschap zal radicaal moeten veranderen. Leiderschap wordt in deze eeuw steeds minder een positie ‘boven’ in de organisatie, maar komt juist midden in de organisatie te liggen. Bovendien zal in de ConnectedWereld veel vaker collectief leiderschap ontstaan.

Voor wie is dit boek?

Met dit boek wil ik een lans breken voor nieuwe organisatie- en leiderschapsprincipes, die aansluiten bij de ConnectedWereld. Ik wil laten zien hoe het gebruik van sociale media kan leiden tot een nieuwe vorm van persoonlijk leiderschap. Iedereen kan de CEO zijn over zijn eigen leven en werk: de techniek maakt dit mogelijk. Er zijn nog maar weinig belemmeringen om het heft in eigen handen te nemen. Het tonen van leiderschap door het gebruik van sociale media is niet langer gebonden aan functie, positie, leeftijd of geslacht. Iedere professional die zijn of haar talent op de juiste manier kenbaar kan maken en die erin slaagt om zijn of haar netwerk effectief in te zetten, kan macht naar zich toe trekken. Dit boek biedt hun handvatten om hun kennis en kunde met gebruik van sociale media beter over het voetlicht te brengen en toont daarnaast welke (extra) verantwoordelijkheid een transparante en platte organisatie van ze vraagt. Maar de veranderingen in de ConnectedWereld vragen met name van leidinggevenden een andere houding. Daarom geeft dit boek managers inzicht in hoe ze hun rol opnieuw invulling kunnen geven. En CEO’s zullen merken dat ze niet overbodig worden, maar dat een aantal van hun onderontwikkelde talenten in de toekomst veel belangrijker gaat worden.

Wat kun je verwachten?

In dit boek zal ik aan de hand van diverse voorbeelden laten zien dat de hiërarchische en op het geheimhouden van kennis gebaseerde macht in rap tempo afbrokkelt. We verkennen de nieuwe renaissance, waarin medewerkers en consumenten in een plat en oneindig verbonden netwerk hun eigen weg zoeken. Aan de hand van ervaringen van een aantal succesvolle online leiders krijgen we een beeld van hoe organisaties in de 21ste eeuw een nieuwe vorm kunnen krijgen.
Ik meen niet de absolute wijsheid in pacht te hebben. Pas over een aantal decennia zullen we zien waar alle ontwikkelingen op uitdraaien. Ik wil je vooral inspireren en aansporen om een stap verder te kijken dan de hype die nu lijkt te zijn ontstaan rondom sociale media.
Hopelijk vind je als manager of professional aanknopingspunten in de cases die ik behandel. Verwacht echter geen concreet handboek; hoewel we daar vaak naar verlangen, is de werkelijkheid te complex om in eenvoudige stappenplannen te vatten.

De opzet van dit boek

Voel je vrij om dit boek te lezen zoals het je het best dunkt. Hoewel ik een bepaalde lijn volg door de hoofdstukken heen, nodig ik je van harte uit om erdoorheen te zappen.
Iedereen CEO bestaat uit tien hoofdstukken. In hoofdstuk 1 beschrijf ik hoe en waarom steeds meer werknemers zich afkeren van bestaande organisaties; hoe ze zich beperkt voelen in hun passie, creativiteit en vooral ook in hun productiviteit. Verbonden we ons voorheen aan organisaties om een inkomen veilig te stellen, nu realiseren we ons steeds meer dat we dat zonder deze organisaties net zo goed of zelfs beter kunnen en dat we dus andere voorwaarden stellen aan een werkgever.
Er bestaat geen verandering zonder weerstand. Dat is het thema van hoofdstuk 2. Aan de hand van historische voorbeelden laat ik zien dat mensen van nature tegensputteren bij vernieuwingen in de maatschappij of binnen hun organisatie. Men kan blijkbaar moeilijk zien wat er aankomt, of, zoals Belasco en Stayer het formuleren in hun boek Flight of the Buffalo (1994): ‘Verandering is moeilijk, omdat mensen de waarde van wat ze nu hebben overschatten en de waarde van wat ze zouden kunnen krijgen door het oude op te geven onderschatten.’
In hoofdstuk 3 staat de collectieve denkkracht centraal die ontstaat door het samenvloeien van technologie, communicatie en onze menselijke behoefte om ons aan elkaar te verbinden.
De ConnectedOrganisatie komt in hoofdstuk 4 aan bod. Alleen door de buitenwereld te spiegelen kunnen organisaties hun toegevoegde waarde bevestigen of hervinden. Zo ontstaat een economisch model dat vooral gedragen wordt door individuen in plaats van door bedrijven. Je leest hier onder andere over micromultinationals, virtuele bedrijven, de organisatie als platte pannenkoek en over bedrijven waar managementtaken ‘corvee’ zijn.
In hoofdstuk 5 vertellen managers en leiders over wat het actief werken met sociale media hun heeft opgeleverd.
In de hoofdstukken 6 tot en met 10 zal ik per hoofdstuk een van de aspecten van de ConnectedWereld verder uitdiepen: transparantie, vertrouwen, bereikbaarheid, authenticiteit en vakmanschap, en samen leren.

Totstandkoming

Dit boek is ontstaan aan de hand van mijn eigen visie op hoe organisaties en leiderschap zich onder invloed van een ConnectedWereld gaan ontwikkelen. Om deze visie te voeden heb ik tientallen gesprekken gevoerd en interviews gehouden met uiteenlopende mensen. Zonder uitzondering waren zij een bron van inspiratie. Daarnaast hebben talloze boeken, artikelen, blogbijdragen, podcasts en tweets me geholpen bij het bijslijpen van mijn gedachten. Waar de bron evident is, heb ik deze in een voetnoot genoemd. Aan eenieder die op welke manier dan ook heeft bijgedragen, mijn hartelijke dank.

Ik hoop dat dit boek je verleidt om als professional je eigen stappen te zetten op het pad naar meesterschap over je eigen werk en leven, en dat het je als manager aanspoort om met andere ogen naar je organisatie te kijken en naar de manier waarop je daar leiding aan geeft. Bedenk dat ieder nieuw tijdperk nieuwe kansen biedt. Grijp ze!

Ik wens je veel leesplezier!