3 Oorzaken van depressie
Er is geen eenduidige oorzaak voor een depressie aan te wijzen, wel zijn er factoren te benoemen die bijdragen tot het ontstaan ervan. Onlangs heeft onderzoek van de universiteit van North Carolina bijvoorbeeld uitgewezen dat er een verband is tussen een slechte eerste liefdeservaring en een depressie op later leeftijd. Misschien een reden om slachtoffers van dramatisch eindigende kalverliefdes toch wat meer nazorg te geven. Uiteraard is dat maar een klein voorbeeld, maar het maakt duidelijk dat er nog steeds gezocht wordt naar aanvullende kennis.
Wat we nu zeker weten, is dat er gedeeltelijk sprake is van een erfelijke component. Er zijn families waarin veel depressies voorkomen, een nieuw gezinslid heeft dan een grotere kans om ook depressief te worden. Is een van beide ouders depressief, dan heeft het kind een kans van tien tot vijftien procent om ook depressief te worden. Onderzoek bij eeneiige tweelingen heeft uitgewezen dat wanneer de ene helft van de tweeling depressief is, de andere helft tot zeventig procent kans heeft om dat ook te worden, bij een twee-eiige tweeling is dat maar tot tien procent. Dit geldt overigens ook voor tweelingen die afzonderlijk van elkaar opgroeiden en bij wie de factoren opvoeding en omgeving dus verschillend waren.
Soms zijn er duidelijk lichamelijke factoren aan te wijzen. De ziekte van Parkinson, diabetes, reuma, aids of MS geven bijvoorbeeld een verhoogde kans op depressie (en omgekeerd hebben mensen met een depressie een drie keer zo grote kans om later de ziekte van Parkinson te ontwikkelen). Het kan ook zijn dat de schildklier te langzaam werkt, of dat iemand medicijnen slikt (bètablokkers, medicijnen tegen hoge bloeddruk, slaapmiddelen of preventieve malariapillen bijvoorbeeld) die een depressie uitlokken. Ook na een stevige griep, in combinatie met een allergie, na een ongeval (hersenschudding) of na een operatie kan een depressie volgen.
De aanleiding voor een depressie is vaak een verlies of een ingrijpende gebeurtenis, zoals het overlijden van een dierbare, het kwijtraken van een baan of een scheiding. Er zijn echter ook hele volksstammen die eenzelfde verlies lijden, maar die niet depressief worden. Er moet een soort persoonlijke voorbestemming aanwezig zijn, waardoor de ene persoon met een depressie reageert en de andere niet.
Jay Cleve, directeur van een psychologische kliniek in Wisconsin heeft een zelfhulpboek geschreven over depressie. Hij beschrijft de ‘depressiegevoelige mens’ als iemand met bepaalde eigenschappen die een goede voedingsbodem vormen voor depressie:
• perfectionisme (uitstekend is nog niet voldoende);
• oververantwoordelijkheid (ook verantwoordelijkheid nemen voor dingen die helemaal niet onder jouw verantwoordelijkheid vallen);
• gevoelens van ontoereikendheid (nooit aan eigen eisen kunnen voldoen);
• veel zelfkritiek (erg hard voor jezelf zijn);
• groot schuldbesef (het gevoel alles fout te doen, daardoor schuldig te zijn en straf te verdienen, dit kan uiteindelijk zelfs leiden tot zelfhaat);
• zelfvervreemding (door het onderdrukken van gevoelens of het bovenmatig aanpassen aan de wensen van anderen);
• aangeleerde hulpeloosheid (denken dat je nergens invloed op kunt hebben en alle ellende je overkomt);
• gewend en gehecht zijn aan emotionele ontberingen (daardoor isolement en eenzaamheid opzoeken);
• boosheid (door grote kwetsbaarheid voor afwijzing snel aangebrand zijn);
• geneigd zijn zeer negatief te denken en vervolgens te wanhopen.
In zijn boek De tranen voorbij geeft Cleve allerlei richtlijnen hoe je jezelf kunt heropvoeden tot een persoonlijkheid die er niet om vraagt depressief te worden, maar die aardig en zorgzaam voor zichzelf is.
Zoals eerder vermeld, kunnen bepaalde stressfactoren een aanleiding vormen voor het ontstaan van een depressie. Vaak zie je een eerste depressie bijvoorbeeld ontstaan na een sterfgeval of een verlies van baan of relatie. Onderstaande lijst met ‘life events’, die ik vond op internet, geeft in cijfers aan wat de emotionele zwaarte is van gebeurtenissen die je in je leven kunnen overkomen:
• Dood van een levenspartner of kind – 100
• Scheiding – 73
• Gevangenisstraf – 63
• Dood van een nabij familielid – 63
• Belangrijke verwonding of ziekte – 53
• Huwelijk – 50
• Ontslag – 47
• Pensionering – 45
• Belangrijke wijziging in de gezondheid of het gedrag van familielid – 44
• Zwangerschap van de partner – 40
• Seksuele problemen – 39
• Krijgen van een nieuw familielid door geboorte of adoptie – 39
• Reorganisatie op het werk, financiële verandering positief of negatief – 38
• Dood van een nabije vriend – 37
• Het krijgen van andersoortig werk – 36
• Verandering in de relatie (veel meer of minder ruzie) – 35
• Een schuld of groot voorschot krijgen – 31
• Belangrijke verandering in verantwoordelijkheden (promotie, demotie) – 30
• Zoon of dochter gaat het huis uit – 30
• Problemen met de wet – 29
• Partner begint of stopt met werk buitenshuis – 26
• Beginnen of stoppen met studie – 26
• Belangrijke verandering in levensstijl (renovatie, verandering van kleding, manieren) – 26
• Problemen met de baas – 23
• Verandering van woonplaats, huis, school, verandering van gewoonten ten aanzien van de ontspanning, kerkelijke of sociale activiteiten, een kleine lening aangaan – 20
• Belangrijke verandering in slaapgewoonten, ontmoetingen met de familie, eetgewoonten – 16
• Vakantie, Kerstmis of een parkeerboete – 13
Ik weet niet hoe deze cijfers tot stand zijn gekomen en vraag me af of ze enige wetenschappelijke waarde hebben, want hoe zou je dat moeten meten? Toch is het wel een lijst die je aanzet tot nadenken over welke al dan niet heftige stressfactoren je uit balans hebben gebracht. Zo vind ik dat een verhuizing best een hogere notatie verdient. Uit eigen ervaring weet ik dat verhuizen en van leefomgeving – in mijn geval provincie – veranderen zeer ingrijpend kan zijn en dus ook weer een depressie kan uitlokken.