Noten
Proloog
1 De volledige wetstekst staat op www.shpik.info/statya1.html. Geraadpleegd op 14 juli 2010.
2 Marina Katis, ‘Polozhitelny itog: Interview s Deputatom Gosudarstvennoy Dumy, sopredsedatelem federalnoy partii Demokraticheskaya Rossiya Galinoy Starovoitovoy’, Professional, 1 juli 1998. www.starovoitova.ru/rus/main.php?i=5 &s=29. Geraadpleegd op 14 juli 2010.
3 Beslissing van het Constitutionele Hof waarin het decreet wordt aangehaald en de belangrijkste clausules erin worden verworpen. www.panorama.ru/ks/d9209.shtml. Geraadpleegd op 14 juli 2010.
4 Eigenlijk was het verbod op demonstraties een dubbele klap: het kabinet vaardigde een verbod uit, en Gorbatsjov kwam erachteraan met een decreet dat een speciale politie-eenheid in het leven riep om het verbod kracht bij te zetten. Beide werden ongrondwettelijk geacht door de Russische regering, die Gorbatsjov op zijn beurt niet erkende. http://iv.garant.ru/SESSION/PILOT/main.htm. Geraadpleegd op 15 juli 2010.
5 Andrej Tsiganov, ‘Seleznev dobilsya izvineniya za statyu Starovoitovoi’, Kommersant, 14 mei 1999. www.kommersant.ru/doc-rss.aspx?DocsID=218273. Geraadpleegd op 15 juli 2010.
1 President bij toeval
1 Andrei Shleifer en Daniel Treisman, ‘A Normal Country: Russia After Communism’, Journal of Economic Perspectives, dl. 19, nr. 1 (winter 2005), blz. 151-174. www.economics.harvard.edu/faculty/shleifer/files/normal_jep.pdf.
Geraadpleegd op 30 april 2011.
2 David Hoffman, The Oligarchs: Wealth and Power in the New Russia (New York: PublicAffairs, 2002).
3 Interview met Boris Berezovski, juni 2008.
4 Hoffman.
5 Of Berezovski daadwerkelijk vijfentwintig procent van Sibneft bezat en negenenveeertig percent van ORT, het bedrijf van Kanaal 1, is onduidelijk: bij het ter perse gaan van dit boek probeert een gerechtshof in Londen dat precies uit te zoeken. Buiten kijf staat dat hij de enige manager van het televisiebedrijf was en dat hij een aanzienlijk inkomen genoot van de oliemaatschappij.
6 Natalja Gevorkjan, Natalja Timakova en Andrej Kolesnikov, Ot pervogo litsa: Razgovory s Vladimirom Putinym. http://archive.kremlin.ru/articles/bookchapter1.shtml. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
7 Tatjana Joemasjeva (Djachenko)’s blog, bijdrage gedateerd 6 februari 2010. http://tyumasheva.livejournal.com/13320.html#cutid1. Geraadpleegd op 23 april 2011.
2 De verkiezingsoorlog
1 Aantal slachtoffers volgens de uitspraak van de Moskouse rechtbank in de zaak van A.O. Dekoesjev en J.I. Krymsjahalov. http://terror1999.narod.ru/sud/delokd/prigovor.html. Geraadpleegd op 5 mei 2011.
2 Speech door Doemalid Sergej Joesjenkov op het Kennan Institute in Washington, D.C., 24 april 2002. http://terror99.ru/commission/kennan.htm. Geraadpleegd op 5 mei 2011.
3 Poetin tijdens tv-uitzending op 24 september 1999. www.youtube.com/watch?v=A_PdYRZSW-I. Geraadpleegd op 5 mei 2011.
4 Ongepubliceerd memo door Berezovski aan mij gelekt in november 1999.
5 Interview met Marina Litvinovitsj, 1 juli 2008.
6 Oproep van Boris Jeltsin, 31 december 1999. Tekst: http://stra.teg.ru/library/national/16/0. Geraadpleegd op 6 mei 2011. Video: www.youtube.com/watch?v=yvSpiFvPUP4&feature=related. Geraadpleegd op 6 mei 2011.
7 Oproep van Vladimir Poetin, 31 december 1999. Tekst: http://stra.teg.ru/library/national/16/2/print. Geraadpleegd op 6 mei 2011. Video: www.youtube.com/watch?v=i4LLxY4RPwk. Geraadpleegd op 6 mei 2011.
8 Interview met Natalja Gevorkjan, juni 2008.
9 Pavel Goetiontov, ‘Zauryadnoye delo’. www.ruj.ru/authors/gut/100303_4.htm. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
10 Transcriptie van NTV-nieuwsuitzending van 9 februari 2000. www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=426&c_id=4539. Geraadpleegd op 7 mei 2011.
11 Andrej Babitski, Na voine, transcripties van opnames in het Russisch van een boek dat werd geredigeerd door een Franse uitgever. http://somnenie.narod.ru/ab/ab6.html. Geraadpleegd op 7 mei 2011.
12 Transcriptie van de persconferentie van Andrej Babitski op 1 maart 2000. http://archive.svoboda.org/archive/hr/2000/ll.030100-3.asp. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
13 Oleg Panfilov, Istoriya Andreia Babitskogo, hoofdstuk 3. www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=426&c_id=4539. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
14 Panfilov, Istoriya Andreia Babitskogo.
15 Broadcasting Board of Governors FAQ. www.bbg.gov/about/faq/#q6. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
16 Verslag Congressional Research Service, ‘Chechnya Conflict: Recent Developments’, geüpdated op 3 mei 2000. www.fas.org/man/crs/RL30389.pdf. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
17 Interview met Natalja Gevorkjan, juni 2008.
18 Voor de chronologie van de gebeurtenissen heb ik me vooral laten leiden door Aleksandr Litvinenko en Joeri Feltsjtinski, FSB vzryvayet Rossiyu, 2de druk. (New York: Liberty Publishing, 2004), blz. 65-108, met daarin een groot aantal persverslagen gecombineerd met oorspronkelijke verslaggeving, en Ryazanski sahar: Nezavisimoye rassledovaniye s Nikolayem Nikolayevym, het tv-programma van NTV dat op 24 maart 2000 werd uitgezonden. http://video.yandex.ru/users/provorot1/view/54/. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
19 ‘13 sentyabrya v Rossii—den’ traura po pogibshim ot vzryvov’, een anoniem nieuwsbericht op Gazeta.ru, 10 september 1999. http://gazeta.lenta.ru/daynews/10-09-1999/10mourn.htm. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
20 ITAR-TASS geciteerd door Litvinenko en Felsjtinski, FSB vzryvayet Rossiyu.
21 Ryazanski sahar.
3 De autobiografie van een schurk
1 Michael Jones, Leningrad: State of Siege (New York: Basic Books, 2008).
2 Ales’ Adamovich en Daniil Granin, Blokadnaya kniga. http://lib.rus.ec/b/ 212340/read. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
3 Harrison Salisbury, The 900 Days: The Siege of Leningrad (New York: Da Capo Press, 2003), blz. VII-VIII.
4 Oleg Blotsky, Vladimir Putin: Istoriya zhizni (Moskou: Mezhdunarodniye Otnosheniya), blz. 24.
5 Gevorkjan et al.
6 Joeri Poljakov, Valentina Zjitomirskaja en Natalja Aralovets, ‘“Demograficheskoye echo” voyny’, verschenen in het onlinetijdschrift Skepsis. http://scepsis.ru/ library/id_1260.html. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
7 Irina Bobrova, ‘Kto pridumal Putinu gruzinskiye korni?’, Moskovski komsomolets, 13 juni 2006. www.compromat.ru/pagina_18786.htm. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
8 Interview met Natalja Gevorkjan, juni 2008.
9 Jeugdvriend Viktor Borisenko, aangehaald in Blotski, Vladimir Putin: Istoriya zhizni, blz. 72, 89.
10 Gevorkjan et al.
11 Jevgeni Poetin, geciteerd in Blotski, blz. 46.
12 Viktor Borisenko, geciteerd in Blotski, blz. 68-69.
13 Viktor Borisenko, geciteerd in Blotski, blz. 68.
14 Viktor Borisenko, geciteerd in Blotski, blz. 67.
15 Gevorkjan et al.
16 Leraar Vera Goerevitjs, geciteerd ibid.
17 Grigori Geilikman, geciteerd in Blotski, blz. 160.
18 Nikolai Alekhov, geciteerd in Blotski, blz. 161.
19 Sergej Roldoegin, geciteerd in Gevorkjan et al.
20 Blotski, blz. 259.
21 ‘S vyslannymi iz SshA razvedchikamivstretilsya Vladimir Putin’, 25 juli 2010. http://lenta.ru/news/2010/07/25/spies/. Geraadpleegd op 25 februari 2011.
22 Blotski, blz. 199.
23 Y. Popov, ‘Diversanty Stalina’, http://militera.lib.ru/h/popov_au2/01.html. Geraadpleegd op 25 februari 2011.
24 Gevorkjan et al.
25 Ibid.
26 Blotski, blz. 199-200.
27 Gevorkjan et al.
28 Blotski, blz. 155.
29 www.ref.by/refs/1/31164/1.html. Mikhail Blinkin, ‘“Avtomobil” v gorode: Osobennosti natsionalnogo puti’, www.intelros.ru/pdf/arc/02_2010/42-45%20Blinkin.pdf. Geraadpleegd op 27 oktober 2011.
30 Gevorkjan et al.
31 Ibid.
32 Gevorkjan et al.; Blotski, blz. 226-227.
33 Gevorkjan et al.
34 Blotski, blz. 287.
35 Ibid., blz. 287-288.
36 Sergej Roldoegin, geciteerd in Gevorkjan et al.
37 Gevorkjan et al.
38 Sergej Zakharov, ‘“Brachnost” v Rossii: Istoriya i sovremennost’, Demoskop Weekly, 6-29 oktober 2006, blz. 261-262. www.demoscope.ru/weekly/2006/ 0261/tema02.php. Geraadpleegd op 27 februari 2011.
39 Gevorkjan et al.
40 Ibid.
41 Ibid.
42 Vadim Bakatin, Izbavleniye ot KGB (Moskou: Novosti, 1992), blz. 45-46.
43 Bakatin, blz. 32-33.
44 Bobkov, KGB i vlast (Moskou: Veteran MP, 1995).
45 Gevorkjan et al.
46 Vladimir Oesol’tsev, Sosluzhivets (Moskou: Eksmo, 2004), blz. 186.
47 Ibid.
48 Bobkov.
49 Gevorkjan et al.
50 Ibid.
51 Ljoedmila Poetina, geciteerd ibid.
52 Gevorkjan et al.
53 Interview met Sergej Bezroekov (voormalig KGB-agent in Berlijn), Düsseldorf, 17 augustus 2011.
54 Oesol’tsev blz. 70-74; interview met Sergej Bezroekov, Düsseldorf, 17 augustus 2011.
55 Oesol’tsev, blz. 36.
56 Ibid., blz. 30.
57 Interview met Sergej Bezroekov, Düsseldorf, 17 augustus 2011.
58 Interview met de betreffende man, Beieren, 18 augustus 2011; hij verzocht zijn naam niet te melden.
59 Oesol’tsev, blz. 62.
60 Oesol’tsev, blz. 105; interview met Sergej Bezroekov, Düsseldorf, 17 augustus 2011.
61 Interview met Sergej Bezroekov, Düsseldorf, 17 augustus 2011.
62 Bobkov.
63 O.N. Ansberg en A.D. Margolis (red.), Obshchestvennaya zhizn’ Leningrada v gody perestroiki, 1985-1991: Sbornik materialov (Sint-Petersburg: Serebryany Vek, 2009), blz. 192.
64 Elizabeth A. Ten Dyke, Dresden and the Paradoxes of Memory in History (New York: Routledge, 2001).
65 Gevorkjan et al.
66 Ljoedmila Poetina, geciteerd ibid.
67 Sergej Roldoegin, geciteerd in Gevorkjan et al.
4 Eens een spion…
1 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 502.
2 Sergej Vasiljev, herinneringen gepubliceerd in de Obvodny Times, dl. 4, nr. 22 (april 2007), blz. 8, geciteerd in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 447.
3 Aleksandr Vinnikov, Tsena svobody, geciteerd in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 449.
4 Jelena Zelinskaja, ‘Vremya ne zhdet,’ Merkuriy, dl. 3 (1987), geciteerd in Obshchestvennaya zhizn, blz. 41-42.
5 Vasiljev, geciteerd in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 447.
6 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 47, 76.
7 Ibid., blz. 51, 52, 54, 74.
8 Ibid., blz. 632.
9 Ibid., blz. 633.
10 Ibid., blz. 112.
11 De eerste bijeenkomst van het Volksfront, gehouden in Leningrad in augustus 1988, werd bijgewoond door vertegenwoordigers van twintig organisaties uit diverse Russische steden en nog twaalf anderen uit andere Sovjetrepublieken. www.agitclub.ru/front/frontdoc/zanarfront1.htm. Geraadpleegd op 13 januari 2011.
12 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 119.
13 Andrej Boltjanski, interview, 2008, ibid., blz. 434.
14 Petr Sjelisj, interview, 2008, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 884 van onlineversie.
15 Thomas de Waal, Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War (New York: New York University Press, 2004).
16 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 115.
17 Aleksandr Vinnikov, herinneringen, ibid., blz. 450.
18 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 126.
19 Artikel 70 Wetboek van Strafrecht van de RSFSR. www.memo.ru/history/diss/links/st70.htm. Geraadpleegd op 17 januari 2011.
20 Obshchestvennaya zhizn’, blz. 127.
21 Natalja Serova, interview, ibid., blz. 621.
22 http://pravo.levonevsky.org/baza/soviet/sssr1440.htm. Geraadpleegd op 17 januari 2011.
23 Een flyer van het comité Verkiezing-89; gepubliceerd in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 139-140.
24 Anatoli Sobtjsak, Zhila-Byla Kommunisticheskaya partiya, blz. 45-48, aangehaald in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 623.
25 Joeri Afanasjev, geïnterviewd door Jevgeni Kiseljov op Echo Moskvy, 2008. www.echo.msk.ru/programs/all/548798-echo/. Geraadpleegd op 18 januari 2011.
26 Aleksandr Nikisjin, ‘Pokhorony akademika A.D. Sakharova’, Znamya, nr. 5 (1990), blz. 178-188.
27 ‘A.D. Sakharov’, Voskreseniye, dl. 33, nr. 65. http://piter.anarhist.org/fevral12.htm. Geraadpleegd op 18 januari 2011.
28 Aleksandr Vinnikov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 453.
29 Marina Salje, interview, 2008, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 615-616.
30 Ibid.
31 Igor Koetsjerenko, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 556.
32 Aleksandr Vinnikov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, alleen online-versie, blz. 568-569.
33 Viktor Voronkov, interview, 2008, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 463.
34 Nikolaj Girenko, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 473.
35 Viktor Veniaminov, herinneringen, Avtobiografi ya Peterburgskogo gorsoveta, blz. 620, aangehaald in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 449.
36 Bella Koerkova, herinneringen, in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 552.
37 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
38 Vladimir Gelman, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 471.
39 Dmitry Goebin, ‘Interview predsedatelya Lenosveta A.A. Sobchaka’, Ogonyok, nr. 28 (1990), aangehaald in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 269.
40 Aleksandr Vinnikov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 453-454.
41 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010; Vinnikov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 453-454.
42 Bakatin, blz. 138.
43 Ibid., blz. 36-37.
44 Gevorkjan et al.
45 Ibid.
46 Anatoli Sobtjsak, interview, Literaturnaya Gazeta, februari 2000, blz. 23-29, aangehaald in Anatoly Sobchak: Kakim on byl (Moskou: Gamma-Press, 2007), blz. 20.
47 Interview met Sergej Bezroekov, Düsseldorf, 17 augustus 2011.
48 Gevorkjan et al.
49 Komitet Konstitutsionnogo Nadzora SSSR, 1989-1991. www.panorama.ru/ks/iz8991.shtml. Geraadpleegd op 8 maart 2011.
50 Bakatin, blz. 135.
51 Ibid.
52 Gevorkjan et al.
53 Ibid.
5 Een coup en een kruistocht
1 ‘Playing the Communal Card: Communal Violence and Human Rights’, Human Rights Watch-rapport. www.hrw.org/legacy/reports/1995/communal. Geraadpleegd op 26 januari 2011.
2 Leningradskaya pravda, 28 november 1990, aangehaald in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 299.
3 Vladimir Monachov, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 574.
4 Joeli Rybakov, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 610.
5 Vladimir Beljakov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 425-426.
6 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
7 Aleksandr Konanychin. www.snob.ru/go-to-comment/305858. Geraadpleegd op 10 maart 2011.
8 ‘Obrashcheniye k sovetskomu narodu’, in J. Kazarin en B. Jakovlev, Smert’ zagovora: Belaya kniga (Moskou: Novosti, 1992), blz. 12-16.
9 Kazarin en Jakovlev, Smert’ zagovora, blz. 7.
10 Igor Artemjev, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 407-408.
11 Aleksandr Vinnikov, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 454-455.
12 Igor Artemjev, memoire, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 408.
13 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
14 Bakatin, blz. 21.
15 A. Golovkin en A. Tsjernov, interview met Anatoli Sobtjsak, Moskovskiye novosti, 26 augustus 1991, geciteerd in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 627.
16 Sobtjsak, herinneringen, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 627.
17 Kazarin en Jakovlev, blz. 131.
18 G. Popov, ‘Zayavleniye mera goroda Moskvy’, in Kazarin en Jakovlev, blz. 68-69.
19 Center Labyrinth, Loezjkov-biografie. www.anticompromat.org/luzhkov/index.html. Geraadpleegd op 13 maart 2011.
20 Joeli Rybakov, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 612.
21 B. Jeltsin, I. Silajev en R. Chasboelatov, ‘K grazhdanam Rossii’, in Kazarin en Jakovlev, blz. 42.
22 Vjatsjeslav Sjtsjerbakov, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 681.
23 Ibid.; interview met Marina Salje, 14 maart 2010; tekst van decreet zoals gedicteerd door Roetskoj en zoals voorgelezen door Sobtsjak, afkomstig van Salje.
24 Jelena Zelinskaja, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 505.
25 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
26 Sjtsjerbakov, in Obshchestvennaya zhizn’, blz. 683.
27 Gevorkjan et al.
28 Interview met Arseni Roginski, Moskou, 20 juni 2008.
29 Brief van Marina Salje aan hoofdrekenmeester van de Russische Federatie Joeri Boldirev, gedateerd 25 maart 1992, ongepubliceerd.
30 Brief van Joeri Boldirev aan Petr Aven, gedateerd 13 maart 1992, document #105-177/n.
31 Interview met Irene Commeaut, Parijs, juni 2010.
32 Ilja Kolmanovski, interview met Aleksandr Margolis, Sint-Petersburg, juni 2008.
33 Marina Jentaltseva, geciteerd in Gevorkjan et al.
34 Gevorkjan et al.
35 Otchet rabochey deputatskoy gruppy Komiteta po mezhdunarodnym i vneshnim svyazyam, postoyannykh komissiy po prodovolstviyu, torgovle i sfere bytovykh uslug Sankt-Peterburgskogo gorodskogo Soveta narodnykh deputatov po voprosu kvotirovaniya i litsenzirovaniya eksporta i importa tovarov na territorii Sankt-Peterburga, met een resolutie van 8 mei 1992, nr. 88; Marina Salje, ‘Putin – prezident korrumpirovannoy oligarkhii!’ verkregen van de Glasnost Foundation in Moskou, 18 maart 2000.
36 Gevorkjan et al.
37 Salje, ‘Putin – prezident’.
38 ‘Analiz normativnykh dokumentov, izdavayemykh merom i vitse-merom S. Peterburga’, gedateerd 15 januari 1992, bevat de resolutie: ‘Op 15 januari 1992 aan B. Jeltsin overhandigd.’
39 Zie bijvoorbeeld ‘Rasporyazheniye mera Sankt-Peterburga o predostavlenii zhiloy ploshchadi Kurkovoy B.A.’, 8 december 1992, nr. 1107-R en ‘Rasporyazheniye mera Sankt-Peterburga o predostavlenii zhiloy ploshchadi Stepashinu S.V.’, 16 december 1992, nr. 1147-R.
40 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
41 Ibid.
42 http://1993.sovnarkom.ru/TEXT/SPRAVCHN/VSOVET/vsovet1.htm. Geraadpleegd op 2 april 2011.
43 Besik Pipia, ‘Lensovetustuknulo 10 let’, Nezavisimaya gazeta, 5 april 2000. www.ng.ru/politics/2000-04-05/3_lensovet.html. Geraadpleegd op 2 april 2011.
44 Interview met Marina Salje, 14 maart 2010.
45 ‘Pokhmelkin, Yushenkov, Gologlev i Rybakov vyshli iz SPS’, anoniem nieuwsbericht, newsru.com. www.newsru.com/russia/14jan2002/sps.html. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
46 ‘V Moskve ubit deputat Gosdumy Sergei Yushenkov’, anoniem nieuwsbericht, newsru.com. www.newsru.com/russia/17apr2003/killed.html. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
47 Masha Gessen, ‘Pamyati Sergeya Yushenkova’, polit.ru, 18 april 2003. www.polit.ru//world/2003/04/18/615774.html. Geraadpleegd op 8 mei 2011.
6 Het einde van een hervormer
1 Gevorkjan et al.
2 Vladimir Tsjoerov, geciteerd ibid.
3 Anatoli Sobtjsak, Dyuzhina nozhey v spinu (Moskou: Vagrius/Petro-News, 1999), blz. 72.
4 Oorspronkelijke artikel Masha Gessen, ‘Printsip Pitera’, Itogi, 5 september 2000.
5 Aleksandr Bogdanov, interview, Obshchestvennaya zhizn’, blz. 431-432.
6 Radio Liberty-interview met Joeri Boldiyrev, 9 maart, 2010. www.svobodanews.ru/articleprintview/1978453.html. Geraadpleegd op 1 december 2011.
7 Ilja Kolmanovski, interview met Anna Sjarogradskaja, 1 juni 2008.
8 Sobtsjak, Dyuzhina, blz. 73-78.
9 Boris Visjnevski, ‘Kto i zachem kanoniziruyet Sobchaka?’ Radio Svoboda, 25 februari 2010. www.svobodanews.ru/content/article/1968322.html. Geraadpleegd op 27 oktober 2011.
10 ‘Lyudi oni horoshiye, no kvartirny vopros ih isportil…’, Na strazhe Rodiny, 14 augustus 1996; Brian Whitmore, ‘Is a Probe of City Graft a Tool of City Hall?’ St. Petersburg Times, 9 april 1998.
11 Gevorkjan et al.
12 Ibid.; Boris Visjnevski, K demokratii i obratno. www.yabloko.ru/Publ/Book/Freedom/freedom_054.html. Geraadpleegd op 10 april 2011.
13 Julie Corwin, ‘Russia: U.S. Academics Charge Putin with Plagiarizing Thesis’, website Radio Free Europe/Radio Liberty, 27 maart 2006. www.rferl.org/content/article/1067113.html. Geraadpleegd op 10 april 2011.
14 Peter Reddaway, ‘Some Notes on the Possible Murder of Sobchak, the Political Career and Persecution of Marina Sal’ye, and Some Related Cases’, ongepubliceerde uitgave.
15 Reddaway.
16 Interview met Natalja Rozjdestvenskaja, maart 2000.
17 Arkady Vaksberg, Le Laboratoire des Poisons: De Lénine à Poutine (Parijs: Buchet Chastel, 2007).
18 Reddaway.
7 De dag dat de media stierven
1 OVSE-rapport over de verkiezingen van 26 maart 26, Russische vertaling. http://hro-uz.narod.ru/vibori.html. Geraadpleegd op 17 mei 2011.
2 Verkiezingsuitslagen 2000. www.electoralgeography.com/ru/countries/r/russia/ 2000-president-elections-russia.html. Geraadpleegd op 17 maart 2011.
3 Andrej Kolesnikov, (Moskou: Eksmo, 2005), blz. 13.
4 Bewegingsspecialist Brenda Connors aangehaald in Paul Starobin, ‘The Accidental Autocrat’, , maart 2005. www.theatlantic.com/magazine/archive/2005/03/the-accidental-autocrat/3725/. Geraadpleegd op 9 mei 2011.
5 Sjamil Idiatoellin en Olga Tatartsjenko, ‘Pora perevodit’ chasy na pravuyu ruku’, , 18 mei 2000. www.kommersant.ru/Doc/148145. Geraadpleegd op 19 mei 2011.
6 ‘Kakiye chasy nosyat prezidenty I oligarkhi’, anoniem verhaal op newsru.com, geplaatst op 17 februari 2005. www.newsru.com/russia/17feb2005/watch.html. Geraadpleegd op 19 mei 2011.
7 Kolesnikov, blz. 16.
8 Vitali Jarosjevski, ‘Operatsiya “Vnedreniye” zavershena’, interview met Olga Krisjtanovskaja, , 30 augustus 2004. www.novayagazeta.ru/data/2004/63/43.html. Geraadpleegd op 19 mei 2011.
9 Interview met Michail Kasjanov, Moskou, 18 mei 2011.
10 Masha Gessen, ‘Lockstep to Putin’s New Military Order’, , 29 februari 2000, blz. 21.
11 Sergej Parchomenko, ‘Besedy na yasnom glazu’, , 11 mei 2000. www.itogi.ru/archive/2000/20/111020.html. Geraadpleegd op 21 mei 2011.
12 Oorspronkelijk verslag voor Masha Gessen, ‘Leningradskoye delo’, , 18 juli 2000.
13 Interview met Nina Leptsjenko, 3 juli 2000.
14 Masha Gessen, ‘Leningradskoye delo’, , 18 juli 2000. www.itogi.ru/archive/2000/29/112897.html. Geraadpleegd op 23 mei 2011.
15 ‘Glava “Russkogo video” Dmitry Rozhdestvensky umer ot serdechnogo pristupa’, anonieme reportage op Lenta.ru. http://lenta.ru/russia/2002/06/06/rusvideo/. Geraadpleegd op 23 mei 2011.
16 Michail Kasjanov, (Moskou: Novaja Gazeta, 2009), blz. 70-73.
17 Dmitri Pinsker, ‘Ulika nomer 6’, , 26 september 2000. www.itogi.ru/archive/2000/39/114667.html. Geraadpleegd op 25 mei 2011.
18 ‘Gusinsky ne budet ispolnyat’ soglasheniya s Gazpromom, potomu shto oni podpisany pod ugrozoy lisheniya svobody. Ugrozhal yemu lichno Lesin’, anoniem bericht op www.polit.ru. http://old.polit.ru/documents/320557.html. Geraadpleegd op 25 mei 2011.
19 ‘Putin schitayet, shto konflikt mezhdu Gazpromom I Media-Mostom – spor khozyaystvuyushchikh subyektov, reshat; kotoryi dolzhen sud’, anoniem bericht op www.polit.ru. http://old.polit.ru/documents/329155.html. Geraadpleegd op 25 mei 2011.
20 ‘Kasyanov snova publichno ontchital Lesina. Na tom delo I konchilos’, anoniem bericht op www.polit.ru.http://old.polit.ru/documents/334896.html. Geraadpleegd op 25 mei 2011.
21 Boris Koeznetsov, ‘ (Moskou: De-Fakto, 2005).
22 ‘Gibel atomnoy podvodnoy lodki “Kursk”. Khronologiya’, anoniem bericht op Ria Novosti. http://ria.ru/society/20050812/41140663.html. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
23 Interview met Marina Litvinovitsj, 1 juli 2008.
24 Kolesnikov, blz. 35.
25 Ibid., blz. 38-39.
26 , uitgezonden op 2 september 2000. http://sergeydorenko.spb.ru/news-1-24.htm. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
27 , ‘Russian President Vladimir Putin Discusses Domestic and Foreign Affairs’, uitgezonden op 8 september 2000. http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0009/08/lkl.00.html. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
28 Aleksandr Volosjin, getuigenis voor London Commercial Court, 14 november 2011.
29 Interview met Berezovski, juni 2008.
30 Jelena Bonner, persconferentie, Moskou, 30 november 2000.
8 De ontmanteling van de democratie
1 ‘A Year of Putin’, rondetafelgesprek in Moskou, 26 december 2000. De deelnemers waren Leonid Ionin, decaan toegepaste politieke wetenschappen aan de Hogeschool voor Economie, Doema-afgevaardigde Vjatsjeslav Igroenov, politiek adviseur Simor Kordonski, filosoof Aleksandr Tsipko en Andrej Rjabov van het Carnegie Center.
2 Marina Koroleva’s interview met Joeli Rybakov, uitgezonden op Echo Moskvy, 17 januari 2001. www.echo.msk.ru/programs/beseda/13380.phtml. Geraadpleegd op 7 juni 2011.
3 Leonid Dratsjevski werkte op Sovjetambassades in Spanje en Polen.
4 Viktor Tsjerkesov en Georgi Poltavtsjenko.
5 Pjotr Latysjev.
6 Viktor Kazantsev en Konstantin Poelikovski.
7 Boris Berezovski, ‘Licniye svobody – glavny zakon demokraticheskogo obchshestva. Otkrytoye pismo prezidentu Rossiyskoy federatsii Vladimiru Putinu’, , 31 mei 2000. www.kommersant.ru/doc/149293/print. Geraadpleegd op 1 mei 2011.
8 OVSE-rapport over de verkiezingen in 2004. www.osce.org/odihr/elections/russia/33101. Geraadpleegd op 8 juni 2011.
9 Uit de kast: een paar jaar na de verdediging van haar dissertatie over dit onderwerp werd Darja mijn levenspartner.
10 Darja Oresjkina, , dissertatie verdedigd op Universiteit van Moskou in 2006.
11 Interview Ilja Kolmanovski met Aleksandr Margolis, Sint-Petersburg, juni 2008.
12 Golos persconferentie, Moskou, 14 maart 2004.
13 Soyuz Zhurnalistov Rossii, ‘Predvaritel’niy otchyot o monitoringe osveshcheniya s SMI vyborov Prezidenta Rossiyskoy Federatsii 14 marta 2004 g.’ www.ruj.ru/news_2004/news_040331_1.html. Geraadpleegd op 3 december 2011.
14 ‘Putin obyavil o perestroike gosudarstva posle tragedii v Beslane’, anoniem bericht op newsru.com, en Poetins volledige toespraak, 13 september 2004. www.newsru.com/russia/13sep2004/putin.html. Geraadpleegd op 9 juni 2011.
9 Schrikbewind
1 ‘Terrible Effects of Poison on Russian Spy Shown in First Pictures’, anoniem bericht, Daily Mail, 21 november 2006. www.dailymail.co.uk/news/article-417248/Terrible-effects-poison-Russianspy-shown-pictures.html. Geraadpleegd op 22 juni 2011.
2 Interview met Marina Litvinenko, Londen, 24 april 2011.
3 Aleksandr Litvinenko en Joeri Felsjtinski, FSB vzryvayet Rossiyu (New York: Liberty Publishing, 2004).
4 Alexander Goldfarb met Marina Litvinenko, Sasha, Volodya, Boris… 2de druk (New York en Londen: AGC/Grani, 2010), blz. 236.
5 L. Burban et al., ‘Nord-Ost. Neokonchennoye rassledovaniye. Sobytiya, fakty, vyvody’, Moskou, 26 april 2006, appendix 6.5, ‘Opisaniye sobytiy poterpevshey Karpovoy T.I’. www.pravdabeslana.ru/nordost/pril6.htm. Geraadpleegd op 23 juni 2011.
6 Burban et al., Khronologiya terakta. www.pravdabeslana.ru/nordost/1-2.htm. Geraadpleegd op 23 juni 2011.
7 Elaine Sciolino, ‘Putin Unleashes His Fury Against Chechen Guerrillas’, New York Times, 12 november 2002. www.nytimes.com/2002/11/12/international/europe/12RUSS.html. Geraadpleegd op 23 juni 2011.
8 Zie bijvoorbeeld www.youtube.com/watch?v=m-6ejE1KG8A. Geraadpleegd op 23 juni 2011.
9 Interview met Ahmed Zakajev, Londen, 6 juni 2011.
10 ‘Litvinenko: FSB ubila Yushenkova za pravdu o Nord-Oste’, anoniem bericht op grani.ru, 25 april 2003. http://grani.ru/Events/Terror/m.30436.html. Geraadpleegd op 24 juni 2011.
11 Anna Politkovskaja, ‘Odin iz gruppy terroristov utselel. My yego nashli’, Novaja Gazeta, 28 april 2003. http://politkovskaya.novaya gazeta.ru/pub/2003/2003-035.shtml. Geraadpleegd op 20 juni 2011.
12 ‘K zaklyuchehiyu kommissionnoy sudebnomeditsinskoy expertizy o pravilnosti lecheniya Shchekochikhina Yuriya Petrovicha, 1950 goda rozhdeniya’, Novaja Gazeta, 1 juli 2004. http://2004.novayagazeta.ru/nomer/2004/46n/n46n-s05.shtml. Geraadpleegd op 20 juli 2011.
13 Interview met Ahmed Zakajev, Londen, 6 juni 2011.
14 Sergej Sokolov en Dmitri Moeratov, ‘Anna Politkovskaya otravlena FSB’, Novaja Gazeta, 4 september 2004. http://tapirr.narod.ru/politkovskaya2005.html#OTpaBeveHa. Geraadpleegd op 20 juni 2011.
15 ‘Pravda Beslana’. www.pravdabeslana.ru/pravda_beslana.pdf. Geraadpleegd op 26 juni 2011.
16 Anna Politkovskaja, ‘Shto delalo MVD do Beslana, vo vremya i posle’, Novaja Gazeta, 28 augustus 2006. http://politkovskaya.novayagazeta.ru/pub/2006/ 2006-77.shtml. Geraadpleegd op 26 juni 2011.
17 Aleksej Tsjadajevs blog, 21 maart 2006. http://kerogazzbatyr.livejournal.com/365459.html?thread=4023699#t4023699. Geraadpleegd op 3 december 2011.
18 Aleksandr Litvinenko, ‘Annu Politkovskuyu ubil Putin’, Chechenpress, 8 oktober 2006. http://alexanderlitvinenko.narod.ru/myweb2/article3.html. Geraadpleegd op 27 juni 2011.
19 ‘V Dresdene Putina nazvali ubiytsey’, anoniem, grani.ru, 10 oktober 2006. http://grani.ru/Society/Media/m.112666.html. Geraadpleegd op 27 juni 2011.
20 Poetin op een persconferentie in Dresden, 10 oktober 2006. www.newstube.ru/Media.aspx?mediaid=511BE4A2-5153-4F4E-BEA2-3086663E96D4. Geraadpleegd op 27 juni 2011.
21 Goldfarb en Litvinenko, blz. 335.
22 Interview met Alexander Goldfarb, Londen, 6 juni 2011; Sasja, Volodja, Boris...
10 Onverzadigbare hebzucht
1 OVSE-verklaring over de voorlopige bevindingen en conclusies van de internationale waarnemingsmissie bij de verkiezingen. www.osce.org/odihr/elections/russia/18284. Geraadpleegd op 14 juni 2011.
2 ‘Russians Inch Toward Democracy’, anoniem hoofdartikel, The New York Times, 8 december 2003. www.nytimes.com/2003/12/08/opinion/russians-inch-toward-democracy.html. Geraadpleegd op 14 juni 2011.
3 David Holley en Kim Murphy, ‘Election Bolsters Putin’s Control’, Los Angeles Times, 8 december 2003. http://articles.latimes.com/2003/dec/08/world/fg-russelect8. Geraadpleegd op 14 juni 2011.
4 ‘Racists, Killers and Criminals Run for Duma’, National Post, 6 december 2003.
5 ‘Putin’s Way’, The Economist, 11 december 2003. www.economist.com/node/2282403. Geraadpleegd op 14 juni 2011.
6 ‘Bush and Putin: Best of Friends’, BBC News, 16 juni 2001. http://news.bbc.co.uk/2/hi/1392791.stm. Geraadpleegd op 11 juli 2011.
7 Robert O. Freeman, ‘Russia, Iran and the Nuclear Question: The Putin Record’, publicatie van het Strategic Studies Institute. www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffi les/pub737.pdf. Geraadpleegd op 11 juli 2011.
8 Zie bijvoorbeeld ‘Russia Signs Arms Deals with Arab States Totaling $12 Billion’, anoniem bericht op pravda.ru. http://english.pravda.ru/russia/economics/22-02-2011/116979-russia_arms_deals-0/. Geraadpleegd op 11 juli 2011.
9 De econoom was German Gref, en de denktank was Tsentr strategicheskih razrabotok (Centrum voor Strategische Initiatieven).
10 Interview met Andrej Illarionov, Moskou, juni 2011; Andrej Illarionov, ‘Slovo i delo’, Kontinent, nr. 134 (2007), blz. 83-147.
11 Interview met William Browder, Londen, 13 mei 2011.
12 Hoffman, The Oligarchs.
13 Michail Chodorkovski en Leonid Nevzlin, Chelovek s rublem. http://lit.lib.ru/n/newzlin_l_b/text_0010.shtml. Geraadpleegd op 16 juli 2011.
14 Ljoedmila Oelitskaja en Michail Chodorkovski, ‘Dialogi’, Znamya, nr. 10 (2009). http://magazines.russ.ru/znamia/2009/10/ul12.html. Geraadpleegd op 16 juli 2011.
15 Ibid.
16 Interview met Pavel Ivlev, New York City, 2 juli 2011.
17 Interview met Charles Krause, New York City, 30 juni 2011.
18 Deze lezing vond plaats in Zvenigorod op 27 oktober 2002.
19 Interview met Marina Litvinovitsj, december 2009.
20 ‘Korruptsiya v Rossii-tormoz ekonomicheskogo rosta’, van het Chodorkovski-perscentrum in Moskou gekregen powerpointpresentatie, juni 2011.
21 Kolesnikov, Ya Putina videl!, blz. 284.
22 Video-opname van deze bijeenkomst: www.youtube.com/watch?v=3KLzF3_-ShU&NR=1. Geraadpleegd op 17 juli 2011.
23 Interview met Michail Kasjanov, Moskou, mei 2011.
24 Interview met Leonid Nevzlin, Greenwich, Conn., 1 juli 2011.
25 Interview met Andrej Illarionov, Moskou, juni 2011.
26 Moscow Times, 21 januari 2004. Volledige tekst: http://hermitagefund.com/newsandmedia/index.php?ELEMENT_ID=312. Geraadpleegd op 17 juli 2011.
27 Getuigenis van Sergej Magnitski, ongepubliceerd document.
28 Transparency International, Global Corruption Report 2003 en Global Corruption Report 2010. www.transparency.org/publications/gcr. Geraadpleegd op 17 juli 2011. De feitelijke plaats op de ranglijst is 86 in 2003 en 154 in 2010, maar vanwege het veranderende aantal landen in de rapporten (133 in 2003 en 178 in 2010), geef ik de cijfers als percentages.
29 Interview met Andrej Illarionov, Moskou, juni 2011.
30 Andrej Illarionov, ‘Drugaya Strana’, oorspronkelijk gepubliceerd in Kommersant, 27 januari 2006. www.liberal.ru/anons/312. Geraadpleegd op 17 juli 2011.
31 ‘Kasyanov, Mikhail’, anoniem Lentapedia-dossier. http://lenta.ru/lib/14159606/ full.htm. Geraadpleegd op 17 juli 2011.
32 Interview met Karina Moskalenko, Straatsburg, 5 juli 2011.
33 ‘Miller, Alexej’, anoniem Lentapedia-dossier. http://lenta.ru/lib/14160384/. Geraadpleegd op 18 juli 2011.
34 Jelena Loebarskaja, ‘“Yuganskneftegaz” utopili v “Baikale”’, lenta.ru, 20 december 2004. http://lenta.ru/articles/2004/12/20/ugansk. Geraadpleegd op 18 juli 2011. Denis Skorobogatjko, Dmitri Boetrin en Nikolaj Kovaljov, ‘“Yugansk” kupili ludi iz “Londona”’, Kommersant, 12 december 2004. http://www.kommersant.ru/doc/534631?isSearch=True. Geraadpleegd op 18 juli 2011. ‘Russia to Hold Yukos Auction Despite US Ruling’, anoniem nieuwsbericht op MSNBC. www.msnbc.msn.com/id/6726341/. Geraadpleegd op 18 juli 2011.
35 ‘“Rosneft” kupila “Baikalfinansgrup”, poluchiv control nad “Yuganskneftegazom”’, anoniem nieuwsbericht, newsru.com. www.newsru.com/finance/ 23dec2004/rosneft.html. Geraadpleegd op 18 juli 2011.
36 Luke Harding, ‘Putin, the Kremlin Power Struggle, and the $40bn Fortune’, The Guardian, 21 december 2007. www.guardian.co.uk/world/2007/dec/21/russia.topstories3. Geraadpleegd op 18 juli 2011.
37 Interview met Sergej Kolesnikov, Helsinki, juni 2011.
38 Roman Anin, ‘Dvortsovaya ploshad 740 tysyach kvadratnykh metrov’, Novaja Gazeta, 14 februari 2011. www.novayagazeta.ru/data/2011/016/00.html#sup. Geraadpleegd op 19 juli 2011. Pavel Korobov en Oleg Kasjin, ‘Vot chego-chego, a kontrollerov u nas khvatayet’, Kommersant, 20 april 2011. www.kommersant.ru/Doc/1625310. Geraadpleegd op 19 juli 2011.
39 Interview met Joeli Doebov, Londen, 6 juni 2011.
40 Jacob Gersjman, ‘Putin Pockets Patriots Ring’, New York Sun, 28 juni 2005. www.nysun.com/foreign/putin-pockets-patriots-ring/16172/. Geraadpleegd op 19 juli 2011. Donovan Slack, ‘For Putin, It’s a Gem of a Cultural Exchange’, Boston Globe, 29 juni 2005. www.boston.com/sports/football/patriots/articles/2005/06/29/for_putin_its_a_gem_of_a_cultural_exchange. Geraadpleegd op 19 juli 2011, ‘Vladimir Putin poluchil persten s 124 brilliantami’,’ anoniem nieuwsbericht, Kommersant, 30 juni 2005. www.kommersant.ru/news/984560. Geraadpleegd op 19 juli 2011. Poetins opmerking dat hij ‘hiermee iemand zou kunnen vermoorden’ kwam van Robert Krafts vrouw, Myra, zie ‘Myra Kraft: Putin Stole Robert’s Ring’, Jewish Russian Telegraph, 18 maart 2007. www.jrtelegraph.com/2007/03/myra_kraft_puti.html. Geraadpleegd op 31 oktober 2011.
41 Kunstconsultant Nic Iljine vermeldt het incident in zijn essay ‘Guggenheim 24/7’, in Laura K. Jones (red.), A Hedonist’s Guide to Art (Londen: Filmer, 2010); zie bijvoorbeeld www.theaustralian.com.au/news/world/book-details-strongman-vladimir-putins-artful-ways/story-e6frg6so-1225978192724.
42 Hier wordt het bijvoorbeeld aangeboden voor 8200 roebel: www.alcoport.ru/katalog/products/vodka/vodka-kalashnikov/vodka-kalashnikov-1l. Geraadpleegd op 19 juli 2011.
43 Interview met Andrej Illarionov, Moskou, juni 2011.
11 Terug naar de USSR
1 Interview met Bruce Eitling en John Kelly, Cambridge, Massachusetts, 7 november 2008.
2 In maart 2011 trok Dozjd, een tv-kanaal op internet, het programma Grazhdanin Poet in vanwege een sketch waarin Medvedev werd gefileerd. Algemeen directeur Natalja Sindejeva gaf in een verklaring aan dat zij Medvedev niet persoonlijk wilde beledigen. http://tvrain.ru/teleshow/poet_and_citizen/. Geraadpleegd op 10 november 2011. Ik had als redacteur van www.snob.rudiverse vergelijkbare ervaringen, als de uitgever mij bijvoorbeeld een verwijzing naar een artikel in een Britse krant liet verwijderen waarin Medvedev ‘Poetins assistent’ werd genoemd.
3 ‘Putin poruchil spetssluzhbam “vykovyryat” terroristov so dna kanalizatsii’, anoniem nieuwsbericht op www.lenta.ru, 30 maart 2010. http://lenta.ru/news/2010/03/30/drainpipe. Geraadpleegd op 10 november 2011.
4 ‘Putin obidelsya na sravneniye Obamy: My ne umeyem stoyat’ “vraskoryachku’’’, anoniem nieuwsbericht op www.newsru.com, 3 juli 2009. www.newsru.com/russia/03jul2009/raskoryachka.html. Geraadpleegd op 10 november 2011.
5 Pjotr Mironenko, Dmitri Boetrin en Jelena Kiseljova, ‘Rvyot i Mechel’, Kommersant, 25 juli 2008. www.kommersant.ru/Doc/915811. Geraadpleegd op 10 november 2011.
6 ‘Putin predrek oppozitsioneram “otovarivaniye dubinkoy”’, anoniem nieuwsbericht op www.lenta.ru, 30 augustus 2010. http://lenta.ru/news/2010/08/30/explain. Geraadpleegd op 10 november 2011.
7 ‘Vladimir Putin Goes Fishing’, photo gallery, The Guardian, 14 augustus 2007. www.guardian.co.uk/news/gallery/2007/aug/14/russia.internationalnews. Geraadpleegd op 10 november 2011.
8 ‘Vladimir Putin, nashedshiy amfory VI veka, stal obyektom dlya nasmeshek rossiyskikh bloggerov I zarubezhnykh SMI’, anoniem bericht op www.newsru.com, 11 augustus 2011. www.newsru.com/russia/11aug2011/putin_amf.html. Geraadpleegd op 10 november 2011.
9 Poetins perschef Dmitri Peskov gaf later toe dat de vazen daar waren neergelegd. Zie Stepan Opalev, ‘Peskov pro Putina: Amfory nashel ne sam’, www.slon.ru, 5 oktober 2011. http://slon.ru/russia/peskov_pro_putina_amfory_nashel_ne_sam-684066.xhtml. Geraadpleegd op 10 november 2011.
10 ‘Medvedev vnyos v Gosdumu zakonoproekt o prodlenii prezidentskikh polnomochiy’, anoniem nieuwsbericht op www.lenta.ru, 11 november 2008. http://lenta.ru/news/2008/11/11/medvedev/. Geraadpleegd op 11 november 2011.
11 Transparency International, Corruption Perceptions Index. www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2010/results. Geraadpleegd op 15 november 2011.
12 Toespraak van Ljoedmila Aleksejeva tijdens de ceremonie rond de Jegor Gaidar Prijs, Moskou, 14 november 2011.
13 ‘Zolotiye chasy dlya upravleniya delami Voronozh skoy oblasti. Prodolzheniye’, Rospil blog, 6 oktober 2011. http://rospil.info/news/p/983. Geraadpleegd op 11 november 2011.
14 ‘Recheniye komissii FAS po zakazu s tsenoy kontrakta boleye chem 11.5 mlrd rubley’, Rospil blog, 11 oktober 2011. http://rospil.info/news/p/999. Geraadpleegd op 11 november 2011.
15 ‘MVD zaplatit 25 millionov rubley za otdelanniye zolotom krovati’, anoniem nieuwsbericht op www.lenta.ru, 19 augustus 2008. http://lenta.ru/news/ 2009/08/19/gold/. Geraadpleegd op 11 november 2011.
16 Anna Katsjoerovskaja, ‘Alexei Navalny: Tol’ko, pozhaluysta, ne nado govorit’: “Navalny sravnil sebya s Obamoy”’, Snob, november 2010.
17 Julia Ioffe, ‘Net Impact: One Man’s Cyber-Crusade Against Russian Corruption’, The New Yorker, 4 april 2011. www.newyorker.com/reporting/2011/04/ 04/110404fa_fact_ioffe. Geraadpleegd op 11 november 2011.
18 ‘Proekt “Rospil” sobral perviy million na “Yandexden’gakh”’, anoniem nieuwsbericht op www.lenta.ru, 3 februari 2011. http://lenta.ru/news/2011/02/03/million. Geraadpleegd op 11 november 2011.
19 ‘Putin vydvigayetsya na prezidentskiye vybory 2012 goda’, anoniem nieuwsbericht op www.gazeta.ru, 24 september 2011. www.gazeta.ru/news/lastnews/ 2011/09/24/n_2022837.shtml. Geraadpleegd op 12 november 2011.
Epiloog: Een week in december
1 Aleksej Zacharov, ‘Rezultaty vyborov na tekh uchastkakh, gde ne byli zafiksirovany narusheniya’, www.slon.ru, 5 december 2011. http://slon.ru/calendar/event/723777/. Geraadpleegd op 11 december 2011.
2 David Herszenhorn en Ellen Barry, ‘Majority for Putin’s Party Narrows in Rebuke From Voters’, , 4 december 2011. www.nytimes.com/2011/12/05/world/europe/russians-vote-governing-party-claims-early-victory.html?n=Top/News/World/Countries%20and%20Territories/Russia?ref=russia. Geraadpleegd op 11 december 2011.
3 ‘Mikhail Gorbachev – Novoy’, , 7 december 2011. www.novayagazeta.ru/politics/49918.html. Geraadpleegd op 12 december 2011.
4 Masha Gessen, ‘When There’s No Going Back’, , 8 december 2011. http://latitude.blogs.nytimes.com/2011/12/08/when-theres-no-going-back/?scp=2&sq=masha%20gessen&st=cse. Geraadpleegd op 12 december 2011.
5 Natalja Rajbman, ‘Surkov: Nuzhno sozdat’ partiyu dlya razdrazhennykh gorozhan’, , 6 december 2011. www.vedomosti.ru/politics/news/ 1444694/surkov_nuzhno_sozdat_partiyu_dlya_razdrazhennyh_gorozhan. Geraadpleegd op 12 december 2011.
6 Olga Korol’, ‘Ex-press-sekretaryu prezidenta Tatarstana Murtazinu dali real’niy srok’, , 26 november 2009. www.kp.ru/online/news//577494/. Geraadpleegd op 12 december 2011.
7 Boris Akoenin blog entry, ‘I Could Not Sit Still’, 9 december 2011. http://borisakunin.livejournal.com/45529.html. Geraadpleegd op 12 december 2011.
8 Konstantin Benjoemov, ‘Vstavay, strana ogromnaya! Mitingi protesta 10 dekabrya proshli v 99 gorodakh Rossii’, onair.ru. www.onair.ru/main/enews/view_msg/NMID_38499/. Geraadpleegd op 13 december 2011.
9 ‘Dmitry Peskov ne kommentiruyet miting na Bolotnoy ploshchadi’, anoniem nieuwsbericht, www.gazeta.ru, 10 december 2011. www.gazeta.ru/news/lenta/ 2011/12/10/n_2130194.shtml. Geraadpleegd op 12 december 2011.