[Tweede deel]

Eerste boek Allegro ma non troppo

1

‘Hè, ga toch rustig zitten, Daphne... je maakt ons allemaal dol met je voorstelling van Zuster Anna aan het venster! Toe nou, schat.’ Daphne schrok van haar moeders stem in de stille kamer. Zij draaide zich om en sloeg diep zuchtend haar ogen ten hemel. Al enige tijd stond zij in de erker uit te kijken naar een zwarte Citroën. De drie rustig lezende mensen maakten haar nog zenuwachtiger dan zij al was. Liesbeth zat met geluidloos prevelende lippen aan de tafel over een studieboek gebogen. Odette lag op de bank en las een Franse roman. Louis zat in een fauteuil met een weekblad in zijn handen; hij droeg een forse uilenbril, die halverwege zijn neus stond. Zo nu en dan fronste hij zijn wenkbrauwen en schraapte zijn keel.

Daphne keek op de huiskamerklok. Zes minuten over drieën. Zij draaide zich weer om en keek naar rechts de straat af, die glom van een pas gevallen regenbui. Er liepen enige vrouwen en kinderen met boodschappentassen. Het was zaterdagmiddag. Grauwe regenwolken joegen langs de hemel.

‘Zelfs het eenzame hondje en de natte krant op het trottoir ontbreken niet in de trieste straat...,’ mompelde zij.
‘Quoi?’ vroeg Odette.
Daphne vertaalde de zin in het Frans. Liesbeth keek op en vroeg aan Odette, of zij de thee moest inschenken. Odette antwoordde bevestigend en zei toen in het Frans tegen Daphne, dat oom Nol waarschijnlijk ergens was opgehouden.
‘Voor mij niet,’ zei Daphne met dramatisch-afwerende gebaren tegen Liesbeth, die opstond. ‘Jullie lieve, doch onbewogen gezichten doen elke minuut tien maal zo lang lijken.’
Louis sloeg een blad om, vouwde de krant op de halve grootte en keek over zijn bril naar Daphne.
‘Dat was een fraaie volzin...,’ zei hij. Zijn goedige bruine ogen bekeken haar aandachtig. Daphne maakte een grimas naar hem, verschikte de kraag van haar witte bloesje en streek met beide handen over haar lilakleurige overgooier. ‘Moeten we clan allemaal bij het raam gaan handenwringen en zuchten?’ vroeg Louis.
‘Dat zou tenminste kameraadschap zijn,’ zei Daphne na een snelle blik in de straat geworpen te hebben. ‘Tien minuten over tijd al. De boekdrukkunst hadden ze nooit moeten uitvinden. Kan iemand daar eens een lezing met lichtbeelden over houden? De wrange verhaaltjes van ene meneer Gide boeien mama veel meer dan de wurgende spanningen waaraan haar bloedeigen dochter ten prooi staat te staan. Hè, Liesbeth, laat eens een kopje vallen. Het oudste met die barst. Die mascara staat je mieters, zei ik dat al? Ja, geef me toch maar een halfje zonder suiker. Zit m'n haar nog goed? Ik ben toch niet vervelend of zo, mam? Je fronst zo smartelijk, of doet Gide dat? Ik wil graag een goede indruk bij jullie achterlaten.’
‘Je bent afgrijselijk vervelend,’ zei Odette, met haar ogen op het boek gericht. ‘Je haar zit precies zo keurig-wild als je zelf wilde en Gide is helemaal niet wrang.’
‘Gide niet? En Iwan zei, dat Gide heel ongezonde lectuur is voor mensen boven de vijftien jaar, zo deprimerend... honderd bladzijden tobben over één zoen. Je neus glimt.’
‘Nee toch!’ Odette legde verschrikt het boek naast zich tegen een kussen en zocht naar haar handtas.
Daphne maakte naar Louis, die hoofdschuddend grinnikte, een triomfantelijk gebaar en zei: ‘Ik ga boven uit het venster blikken. Dan verstoor ik de gewijde stilte niet met mijn gesnap. Is dat geen mieters woord, oom Louis, gesnap...? Echt om heel hoog met een pruimemondje te zeggen. Het vrolijk gesnap der jonge meisjes. Iets voor een pleidooi! Meneer de president, mijn cliënt heeft werkelijk niet het veurnemen gekoesterd eiser te beledigen; hij stond slechts vrolijk te snappen... Als er boven allerlei dingen omvallen, dan is het zover.’ Zij dronk haar thee in één teug uit.
‘Tjassus, hij glimt helemaal niet!’ zei Odette verontwaardigd en klapte haar poederdoos dicht.
‘Nee maar... Oom Louis, zegt u nou zelf. Oom Nol zal dadelijk niet weten wat hij ziet!’ Daphne keek nogmaals uit het raam en liep daarna met dansende pasjes naar de deur. Odette nam hoofdschuddend haar boek weer op.
‘Hè, ik heb zin om een ontzettend woeste jazz-plaat te draaien.’ ‘Nee, doe dat maar als je terug bent,’ zei oom Louis klagend. ‘Ja, dan zal ik je de nieuwste boogie-woogie snufjes leren, Liesbeth.’ Zij opende langzaam de deur. Liesbeth glimlachte vaag naar Daphne, keek een ogenblik erg treurig en boog zich dan weer resoluut over haar boek.
‘Vaarwel dan, onwillige schare boekenwurmen. Laat mij één avond in de plassen blinken, daarna mag ik verdampen als een wolk, zoals Hendrik zei. En een andere dichter...’
Voor het huis klonk het lawaai van een claxon. Daphne liep met verende pasjes op haar tenen terug naar het raam en fluisterde: ‘Niet de roep van de trouwe Citroën. Ei ziet, een durige sportauto met spaken in de wielen stopte voor de nederige woning van de grote pleiter.’
Plotseling slaakte zij een doordringende jubelkreet, zwaaide met beide armen, lachte luid en riep: ‘Hij is in een andere auto gekomen. Een donkerrode. Dat is natuurlijk die Bugatti...’
Zij stormde terug naar de open kamerdeur, struikelde bijna over haar koffer in de gang, rukte wild de voordeur open en viel halverwege het pad in het voortuintje de grote, hartelijk lachende man om zijn hals en zoende hem tweemaal op beide wangen. Hij kuste haar terug, pakte haar hij haar schouders, hield het opgewonden meisje een eindje van zich af en keek vertederd in haar stralende, donkere ogen.
‘Oom Nol...,’ zei ze met een zucht en haar half-open lippen trokken naar beneden, of zij een snik onderdrukte. Er vielen een paar regendruppels op haar omhooggeheven gezicht.
‘Lang gewacht?’ vroeg hij.
Daphne lachte nerveus en schudde haar lange haar over haar schouders.
‘Het leek erg lang,’ zei ze zacht.
Hij monsterde haar, glimlachte, zei: ‘Mes hommages’ en richtte toen zijn blik op de deuropening, waarin Odette en Louis verschenen. Er volgde een hartelijke begroeting. Terwijl ze naar de huiskamer liepen verklaarde Nol, dat hij maar één minuut binnen kwam; hij was opgehouden door een kibbelpartij met ambtenaren, vertelde hij, en voerde het gezelschap naar de erker om naar de
auto te kijken, die jarenlang gedemonteerd in zijn fabriek verstopt had gezeten en sinds kort weer in elkaar gezet en opgeknapt was. In diezelfde auto had hij in 1939 een grote tocht met Bob gemaakt, zei hij, en bracht de groeten van zijn zoon over. Toen ontdekte hij Liesbeth, die verlegen bloosde terwijl hij haar de hand schudde en opmerkzaam aankeek. Nol dronk staande een kop thee, terwijl Daphne rusteloos heen en weer liep, maakte een schertsende opmerking over zoveel fraaie blondgelokte hoofden in één huis en maande Daphne aan, alvast met afscheidnemen te beginnen.
Even later snelden ze samen in de stromende regen naar de auto, Nol met de koffer en Daphne in een los omgeslagen regenmantel. ‘Wat heerlijk warm,’ zei Daphne, zodra zij zat en het portier had dichtgetrokken. Ze zwaaiden naar het wuivende drietal dat onder het luifeltje bij de voordeur stond.
‘Ja, die regenjas kan wel op de achterbank,’ antwoordde Nol. Hij startte de motor en draaide het portierraampje open. Er werden nog enige wensen en raadgevingen geroepen, terwijl de motor vervaarlijk begon te brommen.
Daphne ging behaaglijk zuchtend onderuit zitten, zodra de auto reed en het raampje dicht was. Zij wuifde nonchalant nog wat boven haar hoofd. Door de beregende achterruit was weinig te zien.
‘Wat rijdt ie meesterlijk! Eerst was ik een beetje teleurgesteld, dat het niet het dierbare zwartje was...’
‘Wees maar blij. De wegen zijn nog slecht en deze Bugatti veert beter. Slecht geslapen?’
‘Vreselijk slecht, oom Nol.’ Zij keek belangstellend naar de verrichtingen van zijn handen en voet.
‘Dat zag ik. Je ziet er een beetje lijdend uit. Vroeger gold dat als deftig. Ik vind je alweer groter geworden in die zes weken; ik bedoel niet langer, maar vrouwelijker.’
‘Mag ik dat als een compliment opvatten?’ Haar ogen straalden ondeugend. Hij keek snel even naar haar gezicht en richtte dan zijn blik weer op de weg.
‘Maar natuurlijk!’
‘Ik zal het mams direct schrijven... De arme schat is sinds Pinksteren dag en nacht in touw geweest om een elegante dame
van me te maken. Het nieuwste is, dat we een ballettraining doen iedere dag. Liesbeth doet ook mee. We hebben een barre en een grote spiegel. Spieren losmaken en elegant bewegen. In Parijs moet ik voor zestien doorgaan, vindt Bob, wist u dat al? Dat is gemakkelijker. Ik heb zelfs een lipstick bij me, daar mag ik een vleugje van opdoen, erg hè!... Wat ontzettend knus, zo door de regen rijden. O, als u zich voelde zoals ik me voel, dan... dan zon u met uw hoofd door het dak vliegen!’
Ze lachten beiden luid.
‘We hebben ook aldoor zoveel mogelijk Frans gepraat, aan tafel en zo. Mams is een heel strenge lerares, voor Liesbeth helemaal, maar die vindt dat heerlijk.’
Zij keek naar de bewegende ruitenwissers, die met regelmatige, enigszins stokkerige bewegingen de regendruppels glad streken. Voor het eerst sinds het vertrek dacht zij niet hardop. Zij vouwde haar beweeglijke handen ineen op het tasje van donkerrood leer in haar schoot en herinnerde zich Bobs strelende hand over haar rug, die heen en weer en heen en weer ging, terwijl zij met veel tranen snikte over bange voorgevoelens.
‘... jaloers op Liesbeth?’
Daphne ging wat rechter zitten, schudde glimlachend haar hoofd en zei: ‘Dat is gelukkig voorbij. Zij stoft iedere dag de foto van Bob en mij af. Dat heeft mijn hart gebroken. En ze kijkt zo hoog tegen mij op! Al was het alleen maar omdat ik nu over ben naar de vierde en zij pas naar de tweede. Maar nu gaat ze over naar een dag-stoomcursus en doet het tweede en derde jaar zowat tegelijk. Ze werkt ontzettend hard om mij in te halen. Liesbeth is zo'n schat, daar heeft u geen idee van.’
‘O, dacht je? En, is ze nog verliefd op Bob, als ik zo indiscreet mag zijn?’
‘Ja, dat wel.’ Daphne maakte het tasje open. ‘Ik kan haar niet genoeg over Bob vertellen. Dat is juist zo geweldig! Een ander zou 't gaan vervelen, maar Liesbeth nooit. We hebben ontdekt, dat we beter met elkaar kunnen opschieten dan de meeste bloedeigen zusters. Ik heb veel meer aan haar dan aan de meisjes uit mijn klas. Zij heeft nogal wat meegemaakt, geloof ik, maar daar komt ze nog niet over los.’ ‘Ze is nu nog wat schuw en bevangen, maar dat gaat wel over. Je zult eens zien hoe snel zij zich ontwikkelt tot een zelfbewuste jongevrouw, die zeker niet onopgemerkt zal blijven.’ Hij staarde glimlachend voor zich uit over de weg.
Daphne keek opzij. ‘Ze praat graag over vrijen en trouwen en al die dingen, maar wat haar betreft liefst in het algemeen. Ze geneert zich over haar verleden en ze doet net of ze bang is van jongens, hoewel... Nu ja, ik ben het wel met Bob eens, dat het goed voor haar is, dat ze rustig studeert zonder liefdesproblemen aan haar hoofd, maar...’
Nol lachte luid. Hij minderde zelfs vaart om beter te kunnen lachen. ‘De nieuwe vader en moeder van Liesbeth! En jullie zijn al net zo hypocriet als de meeste vaders en moeders. Zelf ervan genieten en het je kinderen ernstig afraden, jaja.’
Hij schudde lachend zijn hoofd en drukte het gaspedaal weer in. Daphne keek verontwaardigd, maar lachte toch mee.
‘Ik plaag je maar. Jullie geval is anders, omdat je elkaar alleen in de vakanties ziet, terwijl een eventuele aanbidder van Liesbeth... Maar grappig is het wel. De moderne Juliet.’
Hij sprak de naam met bijzondere nadruk uit. Daphne bloosde en keek in verwarring naar Nols gezicht.
‘Heeft Bob nu al...’
Nol knikte en zei: ‘Maar de dag is nog véél te jong, om nu al met zulke zware problemen aan te komen. Vertel me eens, hoe staat het met tekenen en schilderen? Heb je daar nog tijd voor?’
‘Soms wel, oom Nol. Ik heb een paar moderne dingetjes gemaakt, non-figuratief. Twee hangen er bij Sjef. Laatst was er bijna één van verkocht, hoe vindt u dat?! Een paar schilders willen, dat ik wat instuur voor de najaarstentoonstelling van de Onafhankelijken. Ik weet niet... er is al geklodder genoeg in de wereld.’
‘Doen! Insturen! Ik heb werk van je gezien bij Bob. Je weet, hij houdt niet van Kunst met een grote Pa en evenmin met een grote schoonpapa, dus ik mag beslist geen hand uitsteken. Het zou een kleine moeite voor me zijn, je een build-up te geven, compleet met persconferentie en rijk geïllustreerde artikelen. De Franse en Amerikaanse damesbladen zouden er van smullen. En je bent nog in hoge mate fotogeniek ook. Maar ga door, kindje, en pieker niet te veel. Doen, niet piekeren...’
‘Ja, dat zegt iedereen.’ Haar handen speelden rusteloos met het tasje. Het onderwerp pakte haar zo, dat haar stem het zingende en bouderende verloor en enigszins vinnig van klank werd. ‘Iedereen zegt: literaire schilders zijn zwakke schilders. Niet ce-re-braal worden. U hoort het, ik ken alle woorden al! Maar ik heb hersens, verbeeld ik me. Van Gogh las veel. Het meeste schilder ik in bed, met mijn ogen dicht. Maar zodra ik echt met verf aan de gang ga, denk ik: aha, Dufy ziet een meisje met een rood jurkje vliegen, Cézanne wordt bedankt, dag Picasso, ben je echt niet zo origineel als het lijkt, maar alleen maar handig, zoals boze tongen beweren?...’ Zij maakte fladderende en afwerende bewegingen met haar handen en zuchtte diep.
‘Ik neem aan, dat je de rest ook al weet?’ zei Nol onverstoorbaar.
‘Dat alle schilders sinds Rembrandt eerst altijd gedacht hebben dat alles er al was... dat iedereen heeft moeten worstelen om een eigen stijl te vinden... dat Van Gogh eerst stijf en stuntelig tekende en er half gek van werd?’
‘En dat ie verdraaid goed tekende, weldra. Krachtig. En dat alle jonge schilders die weinig of niks kunnen, altijd uitroepen: maar Van Gogh... Van Gogh hebben ze óók miskend! Ze schuiven alles maar op Van Gogh. Ja, maar dat is het allemaal niet. Oom Nol, zo langzamerhand is alles er. Wat moet ik dan nog? Er zijn al lang Amsterdamse joffers ook! Lach me niet uit.’
‘Ik zou niet durven. De laatste man op deze wereld, die ooit... Maar één ding, jonge dame. Slechts dit ene: je leeftijd. Mijn hemel! Veertien jaar! En dan nog dit: je meent dit allemaal maar half. De andere helft is, dat je met groot plezier kwast en mes hanteert, dat ziet de vakman aan je produkten.’
Zij lachte vereerd. ‘Mams vreest wel eens, dat ik kunstmatig gevoed moet worden als ik eenmaal bezig ben. Het is zo opwindend. Het is vechten. Als ik er eenmaal doorheen ben...’
‘Dan meen je het niet meer half. Overigens kán het wel amsuant zijn, dingen half menen. Wat is het leven zonder plezier? De wereld is veel dank verschuldigd aan genieën, maar het is wel rustig, dat er maar zo weinig zijn. De genieën die ik ooit ontmoette zijn weinig plezierig, heus. Niet plezierig voor zichzelf en niet plezierig voor hun omgeving. Let wel dat ik niet zeg: leve de middelmatigheid. Ergens tussen het geniale en middelmatige, met wat ruimte voor gewone gezonde humor en gewone menselijkheid, daar is het 't prettigst op de hele wereld. Met strijd, met heen en weer geslingerd worden, met vertwijfeling, met wanhoop, met nederlagen, met overwinningen, met alles wat dit leven zo boeiend en rijk maakt.’
Nol zette de ruitenwissers stil. Het regende al een poosje niet meer. Bij een kruispunt stonden enige jongelui met rugzakken en koffers. Ze zwaaiden met hun armen en wezen met opgerichte duimen in zuidwaartse richting. Nol gebaarde met zijn duim neerwaarts.
‘Dat is jokken met uw duim. Maar anders kunnen we over niets anders meer praten als over het weer hè,’ zei Daphne verontschuldigend. ‘U heeft me helemaal stil gemaakt.’
‘Soms moet de naastenliefde wijken voor andere belangen. Stil gemaakt? Je plaagt me. Wat voor zwaar probleem zit er nu weer in de lucht? Of jij wel aan de goede kant van de middelmatigheid bent? Moet ijdeltuit dat nog horen? Kijk, blauw aan de lucht.’
‘Ja. Vroeger heeft u deze dingen natuurlijk ook met mijn vader besproken hè? Is hij ook aan de goede kant van de middelmatigheid. Eerlijk zeggen!’ Zij keek heel ernstig naar Nols gezicht.
‘Och... In zijn jonge jaren heeft hij dingen gemaakt die zeer beslist ver boven de middelmatigheid uitkomen. Hij is nog niet oud. Er kan nog veel gebeuren.’
‘Ik maak mij ernstige zorgen over hem. Als hij Sjef niet had was hij helemaal alleen op de wereld. Met vrouw en kind helemaal alleen. Hij is erg ongelukkig en eenzaam. Hij heeft me alweer beloofd naar Frankrijk te zullen gaan... Toen hij jong was, was hij zeker heel anders hè, oom Nol?’
‘Ja, veel tieriger, vooral in de jaren dat hij in Parijs woonde. Toen was hij heel gelukkig met je moeder.’
‘Dat weet ik. Wat zou ik dát graag eens gezien hebben. Alle grote kinderen zouden op de een of andere manier hun ouders jong moeten kunnen zien. Met een geluidsfilm zou je een eind komen.’
‘Ja. Maar het omgekeerde is ook erg nuttig, maar dat gaat niet: dat de ouders jong hun kinderen groot zien. Foei, wat zijn we zwaar op de hand. Wil je een sigaret voor mij aansteken? Ze liggen in het kastje rechts.’
Toen zij de sigaret had aangestoken, nam zij een lange trek en stopte hem daarna tussen Nols lippen.
‘Vroeger rookte u toch bijna nooit?’
‘Sinds het eind van de oorlog rook ik wat meer dan vroeger. Ijdelheid weerhoudt mij van veel roken: je tanden worden er geel van.’
‘Dat is vast niet de reden. Nee, omdat iedereen het doet, vindt u het maar een domme gewoonte, waar u zich niet toe wilt verlagen...’
‘Mes hommages, mademoiselle. Maar om te bewijzen, dat ik niet fanatiek ben, zal ik je straks na het diner een sigaret presenteren. De hemel beware ons voor alle fanatisme, nu en in het uur van onze dood. Twee wereldoorlogen lijken mij genoeg om de mensheid op het idee te brengen, dat verdraagzaamheid een deugd is.’
‘Vindt tante Bettina dat ook?’
‘In theorie... ja. In de praktijk ben ik fanatiek verdraagzaam en fanatiek anti-fanatiek, dus fanatiek. Mijn vrouw is een voorbeeld van fluwelen onverdraagzaamheid: naar buiten lief en verdraagzaam, in alle oprechtheid, begrijp me goed, maar van binnen vol diep, geduldig gedragen medelijden met alle stakkers die niet zo denken als zij. Werkelijke verdraagzaamheid is erg moeilijk... Vertel eens wat leuks, Daphne, als je wilt.’
‘Hè... we praatten juist zo fijn diepzinnig. U kunt veel beter preken dan oom Louis, die er dol op is. Je hoeft maar heel zachtjes een probleem te fluisteren of hij veert helemaal op. Maar u, die net doet of u zware problemen en preken vreselijk vindt... Het grappige is natuurlijk, dat u ook alles maar half meent. Van binnen bent u één bonk zware ernst.’
‘En jij één bonk ondeugd. Foei! Een grijsaard zo te sarren. En dan, jonge meisjes moeten niet aldoor zo diepzinnig doen, daar krijgen ze rimpels van. Je mag wel diepzinnig doen, maar dan over bloemen en sterren en meer van zulke poëtische zaken.’
‘Ach, u bent helemaal niet zo ouderwets, integendeel.’
‘Merci, chérie. Zal ik wat langzamer rijden?’
‘Nee, dank u, het gaat best.’ Zij had een kleine blocnote en een stompje potlood uit haar tas gehaald, en schreef vlug een paar regels neer. Toen zij het schrijfgereedschap had opgeborgen zei Nol: ‘Het verbaast me, mijn zoon kennende, dat je je notities niet met een gouden potlood in een kostbaar ingebonden boekje schrijft. O, maar jij wilde dat misschien niet.’
‘Nee, zo is 't net gewichtig genoeg.’ Zij rekte zich uit en maakte behaaglijk schurkende bewegingen.
‘Heb je al honger of dorst?’
‘Nee, oom Nol. Ik voel me alleen maar gelukkig.’ Zij boog haar hoofd en armen ver achterover, sloot haar ogen en glimlachte. Nol keek even opzij. Er scheen een waterig zonnetje, dat Daphnes profiel scherp omlijnde.
‘En vond u echt al een spoortje van iets dat in de verte op een eigen stijl wijst, in de dingen die u van me gezien heeft?’ Zij opende haar ogen en keek rond naar alle kanten.
‘Zeer zeker. En dat zeg ik niet omdat ik je zo'n lief meisje vind. Je weet zelf drommels goed, dat er in het werk van aankomende kunstenaars altijd duidelijke invloeden aan te wijzen zijn. Dus is er geen enkele reden tot wanhoop of verontwaardiging als de gouaches en olieverven van een veertienjarige duidelijk onder invloed staan van Dufy, integendeel!’
Zij lachte opgelucht en hield haar ogen gesloten. ‘En vindt u ook, dat ik na de H.B.S. meteen naar Parijs moet gaan?’
‘Maar natuurlijk! Waar anders heen? Nooit tijd verliezen. Grondig het vak leren, maar zonder de ballast van een trage Academie.’
‘Over twee jaar dus. Zelf wat doen is wél veel opwindender dan stukjes schrijven over het werk van anderen, of oergeleerde boeken in dat aanstellerige stijltje. In 1650 zou hij naar Amsterdam gaan... als bedoeld wordt, dat ie in 1650 naar Amsterdam ging In 1930 zou hij overlijden... als bedoeld wordt, dat hij in 1930 de laatste adem heeft uitgeblazen.’ Zij babbelde nog een poo3 door over deze onderwerpen. Nol maakte haar attent op een zakje bonbons in het dashboardkastje.
Toen zij een bonbon had genomen, bleef het een poosje stil.
Plotseling zei Daphne: ‘Iwan doet de laatste tijd z'n best een huisvriend te worden. Hij is mijn literatuur-leraar. Maar hij komt niet alleen voor mij, maar ook voor Liesbeth. Kijken. Dat wordt een drama. Lies wil heus alleen maar hard blokken en van alles aan- en afleren... ze kan echt geen man gebruiken en wil niet. Maar zodra die twee samen in een kamer zijn, is het of de lucht elektrisch geladen wordt. Ze zeggen niets, ze kijken nauwelijks naar elkaar, althans Liesbeth kijkt weinig, maar je voelt het broeden. O, oom Nol, niets tegen Bob zeggen hoor, anders maakt hij zich maar ongerust. Ik zeg er ook niets over. Er is trouwens nog niks gebeurd. Dat komt pas na de vakantie, als 't voor die tijd niet over is bij Iwan.’
‘Lief vind ik dat van je.’
‘Iwan mag niet weten, dat Liesbeth over een paar dagen naar Ameland gaat. Hij is gek genoeg om er ook heen te gaan. Zij blijft er tot september, op de kinderen van de broer van oom Louis passen. Ze neemt stapels boeken mee.’
‘Ik sprak onlangs je moeder nog... Heeft zij ook oog voor het naderend drama?’
‘Welnee. Het zou echt niet leuk zijn, als ze zó bijdehand was.’
Nol beheerste zich met moeite. Toen hij zijn gezicht weer in de plooi had vroeg hij: ‘Maar Iwan had toch een meisje... hoe heet ze ook weer?’
‘Gladys. Dat is weer voorbij. Zo is Iwan. Oooo, eindelijk begint het te glooien!’ Daphne keek kinderlijk opgetogen rond.
‘Ja, we zijn niet ver van de grens. Hou je niet van polders?’
‘Sinds de hongerwinter helemaal niet meer. Maanden en maanden op een boerderijtje midden in het platte land! En ik ben maar heel zelden uit de platte klei weg geweest. De Veluwe heb ik nog nooit gezien en de Moerdijkbrug ben ik niet over geweest... nu we hem nodig hebben is ie nog kapot ook. En het Gooi...’
‘Heb je klachten over het Gooi?’
‘Boekdelen. Het is er rommelig en versnipperd. Als je denkt: hier begint het mooi te worden, rijdt er drie bomen verder een trein voorbij, of je stuit op een verkeersweg met loeiende autobussen, of op een wasserij of een vuilnishoop. Het hele Gooi zit vol spoorlijnen, wegen, wasserijen, fabrieken, puinhopen van vliegvelden en afgrijselijk droefgeestige huizen. En het is er bijna nergens echt
stil. Pappa zegt, dat timmerlieden en metselaars al die in-droevige huisjes en villa's hebben ontworpen en gebouwd. Soest! Heeft u dat wel eens gezien? Nee heus, ik meen bet! Telkens als je denkt: hè ja, nu wordt het mooi, stuit je op iets afschuwelijks, krotten, renteniershuisjes, resten van afgebroken buizen, zo maar hopen kapotte stenen, afval... Laren! Daar had ik over horen praten of het een droom-dorp was. In het aardrijkskundeboek staat: het Gooi is een prachtig gedeelte van ons land... in Laren wonen veel schilders, die de schoonheden van het Gooi op het doek brengen... Bedoeld wordt niet de meisjes, maar de schilderachtige landschappen en zo. Er zijn best een paar aardige plekjes, maar dan moet je er altijd iets bij wegdenken. Het ia er niet leuk rommelig, maar gewoon zielig rommelig. En achter elke mooie villa, aan de buitenkant van die dorpjes, staat weer zo'n timmermannenmonument. Nee, dan Amsterdam! Het oude gedeelte is zó groot. Daar hoef je geen wasserijen en miezerige woninkjes weg te denkeu. Achter een mooie gracht ligt weer een volgende mooie.’
‘Juist. Dan kun je in Parijs je hartje ophalen, baron Hausmann ten spijt. Maar eh... de onvolprezen natuur, hoe zit het daar mee? Als je zo van gedichten en andere fraaie zaken houdt...’
‘Nu ja, tussen de spoorlijnen van het Gooi zijn wel snoeperige plekjes, maar zo klein. En echte natuur is er nergens meer. Alle bomen zijn door mensenhanden geplant en gesnoeid. Van de wilde hei is niet veel meer over dan wat plekjes tussen sportvelden. En de kuststrook was jaren door de moffen verboden en zit vol landmijnen.’
‘Ja, enige van je jeugdjaren waren wel abnormaal beperkt. Ik moet je wel waarschuwen, dat veel Franse dorpen ook door timmerlieden en metselaars zijn ontworpen, stel je er niet te veel van voor.’
‘Maar die zijn tenminste op heuvels en in dalen gebouwd, als ik De Vlaminck mag geloven. Ik wil zo dolgraag hellende straatjes zien, na veertien jaar plattigheid.’
‘Je mag De Vlaminck geloven, al was hij een grappenmaker. Maar in Amsterdam heb je ook steilten... bruggetjes. Ik heb meer dan eens een melkboer of een man met een bandwagen helpen duwen. Ik ben er trouwens zelf een dag melkboer geweest. Een wedden
schap in mijn studententijd. Ik had succes. De omzet steeg.’
‘Wat zou ik dat graag gezien hebben! U houdt ook veel van de stad hè? Hoe heeft u 't altijd op De Beukenhorst uitgehouden...’
‘Wie zegt, dat ik 't daar heb uitgehouden?’
Ze lachten beiden.
‘De dichters en schilders, waarover je leest dat ze in Lutjebroek of Bergen aan Zee in de stilte wonen, zie je meer op het Leidseplein lopen dan de Amsterdammers... die gaan veel naar buiten en zo.’
‘C'est la vie... Zo, even laden.’ Nol stopte bij de laatste benzinepomp op vaderlandse bodem. Het regende weer.
‘Dus jij bent geen kind van de stille natuur,’ zei Nol, nadat bij de man bij de pomp benzinebonnen had gegeven.
‘Nee. Voor een enkele keer is het wel indrukwekkend. Om je er helemaal thuis te voelen, moet je een vogel zijn, of een boom. Je wordt er zo droevig. Daarom schreeuwen en zingen de meeste mensen zo, denk ik, zodra ze wat bomen of een paar nog niet uitgestoken hei-plaggen zien.’
‘Tussen twee spoorlijnen en drie wasserijen. Maar in de grote stad tussen mensenmassa's kun je nog eenzamer zijn.’ Nol betaalde en wisselde enige opmerkingen met de man van de benzinepomp.
Terwijl bij startte zei Daphne: ‘Wij boren al lang niet meer bij de vrije natuur... we zijn er misplaatst. Trouwens, Stendhal zegt...’ De motor loeide een ogenblik hard, zonder dat de auto wegreed. ‘Stendhal?’ riep Nol luid. Hij Het de motor zachter snorren en riep klagend: ‘Stendhal!’ Toen zij hem geschrokken aankeek, legde hij zijn arm om haar schouders, schudde haar zacht en keek met zijn liefste blik in haar ogen.
‘Stendhal...,’ zei hij hoofdschuddend. ‘Ik hoop in elk geval zó oud te worden, dat ik je niet alleen nog hoor praten als je twintig bent, maar bijvoorbeeld ook als je dertig bent. Daar ben ik erg benieuwd naar.’ Hij knikte enige malen plechtig. ‘Zeer benieuwd. Zo, en wat schreef Stendhal?’
‘Dat alleen het menselijk hart hem boeide; al het andere verveelde hem. Ik las laatst een stuk over hem, waar dat in stond. Is het gek, als ik over zulke dingen praat?’ Zij keek hem onderzoekend aan. Hij bracht zijn rechterhand weer aan het stuur, maar de auto stond nog steeds stil.
‘Dat weet je wel beter,’ antwoordde hij en lachte zacht.
Ze zuchtte diep en vlijde haar hoofd tegen zijn bovenarm. ‘Waarom bent u mijn vader niet?’
‘Ik ben je toeziend voogd, dat is net genoeg. En wie weet je toekomstige schoonvader. Ruim voldoende. Zo blijft het voor alle partijen plezierig. Als ik je vader was, moest ik heel streng doen en opletten of je je aardrijkskunde en geschiedenis niet verwaarloosde, en preken houden, en misschien konden we elkaar dan weldra niet meer zien. Of ik zou je zó schandelijk verwennen, dat er geen land met je te bezeilen was. Zeg, zullen we dit land van mist en mest eens verlaten?’
‘Nog eventjes...’ Zij wreef haar hoofd langs zijn bovenarm.
‘Juliet Capulet vreedzaam in de auto met Montague.’
‘Ik hoop in even vreedzame omstandigheden jouw vader nog eens te horen uitroepen: O brother Montague, give me thy hand... Maar voorlopig denkt hij nog: For never was a story of more woe, than this of Juliet and her Romeo!’
Ze lachten beiden.
‘Hij is al minder verbitterd.’
‘Maar 't is niet deze passage van Romeo and Juliet, die je zo heeft opgewonden. Ik vrees, dat het meer dat ene zinnetje is: She 's not fourteen uit de mond van mama Capulet en de mededeling, dat zij op deze zelfde leeftijd al de moeder van Juliet was en dat het tijd wordt, dat Juliet zelf ook eens... etcetera. De huidige Lady Capulet heeft minder haast, gelukkig. Vanavond, kleintje, na het diner, mag je me met de allerzwaarste problemen bestormen. Goed?’
Daphne knikte glimlachend.
Terwijl ze door de stromende regen langzaam naar de douanepost reden, hield ze haar hoofd tegen zijn schouder gedrukt, maar toen de auto stilstond ging ze weer rechtop zitten.
Nol zei: ‘Dank zij de regen zullen ze 't ons niet moeilijk maken. Als je dikwijls over de grens gaat, worden ze achterdochtig.’
‘C'est la vie.’
‘Schoffie... Neem nog een bonbon.’

2

Na het afscheid van de Belgische douaniers reden ze geruime tijd zwijgend voort. Daphne was ver onderuit gaan zitten. Zij had zichtbaar moeite, haar ogen open te houden, maar deed toch. ijverig haar best, alles wat er te zien was in zich op te nemen. Soms, als er een mooi landhuis of een vergezicht op glooiende akkers was, veerde zij overeind. Nol moest enige malen vinnig naar rechts zwenken, om aansnellende Belgische auto's te ontwijken, die zorgeloos links reden.

‘Aardig volkje, maar als ze in auto's zitten wel wat nonchalant,’ mopperde hij. ‘Moe?’
‘Een beetje. Ik zit zo maar stil gelukkig te zijn. De wereld begint al te veranderen.’
‘Ontcijfer vooral niet alle reclameborden en opschriften... dat is erg vermoeiend, als je voor 't eerst in een ander land bent.’
Daphne glimlachte en stak vragend het pakje sigaretten omhoog. ‘Het is lief bedacht, maar ik wacht nog even. We gaan ons dadelijk even vertreden in een huis, waar de geur van onversneden koffie ons tegemoet zal stromen. Nog een paar kilometer.’
Daphne schrok op, toen de auto met een scherpe draai de korte oprijlaan opzwenkte van een witte villa, die als hotel en restaurant in gebruik was. Zij rekte zich uit en geeuwde verstolen. Het regende nog steeds, maar tegelijk scheen de zon, die een vreemd, geel licht over het huis en de bosrijke omgeving wierp.
‘Ik was even in dromenland. Het lijkt, of ik nog steeds droom,’ zei ze, naar alle kanten kijkend.
‘Volgens sommige wijsgeren doe je dat inderdaad.’ Nol manoeuvreerde tussen twee geparkeerde auto's door zo dicht mogelijk naar het bordes. ‘Maar een waterig zonlicht vormt ook een aannemelijke verklaring.’
Hij keek hoofdschuddend naar de verregende tuin, waarin enige witte tafels en stoelen stonden, die glommen van het water. Toen hij de motor afzette en het contactsleuteltje in zijn zak stak, hoorden ze het ruisen van de regen. ‘De dunne stern van de regen...,’ zei Daphne. ‘Zal ik mijn regenjas pakken?’
‘Welnee. Met drie sprongen ben je binnen. Daar gaan we!’
Toen ze in liet café stonden zei Daphne: ‘Ik dacht ineens: als Bob hier nu eens zat.’
‘De hemel beware ons!’ Nol keek zoekend rond en streek met beide handen over zijn haar, dat bij het bespringen van de stoep door een windvlaag naar voren was gewaaid. ‘Wat vind je van daar achteraan?’
‘Ja leuk. Gezellig is het hier. En deftig. Een beetje kitsch hier en daar.’
‘Het vertrouwde interieur van respectabele koffiehuizen. Zijn we het eens over koffie? Vervult de gedachte, dat het thans nog niet eens een jaar geleden is, dat ik jou als enigszins haveloos schoffie het terras van een soortgelijk respectabel koffiehuis op voerde, jou ook met een lichte verbazing?’
‘Gos, ja. Hoe is 't mogelijk.’
‘En ik mag zeggen, dat je verschijning ook thans de aandacht trekt.’
‘Mag dat? Mijn moeder zou zeggen, dat ik al verwaand genoeg ben en dat het helemaal niet nodig is... enzovoort. Typisch, soms lijkt u jonger dan Bob.’
‘Dank je, kind, dat is lief van je. Als 't waar is, lijkt me dit een eerlijke speling van de natuur. Per slot van rekening ben ik maar een gewone koopman, en Bob is een rijkelijk bedeeld genie. Wil je iets eten of snoepen bij de koffie?’
Hij knikte de kelner toe, die naar hun tafel kwam. Daphne bedankte glimlachend en keek met stralende blikken rond. Toen Nol twee filters had besteld, schoof zij wat dichter naar hem toe en zei: ‘Wat een schattige kinderen... en zo zoet.’
Hij volgde de richting van haar blik. In een hoek bij het raam zat een groepje volwassenen, waartussen twee kinderen bijna schuil gingen. Het oudste kind, een meisje van ongeveer acht jaar, had merkwaardige korte blonde schapenkrulletjes rond een fijngevormd, al wat levenswijs snoetje. Het jongetje leek een jaar of vijf en had een parmantig borstelkuifje boven zijn blozende gezicht De kinderen amuseerden zich op een bescheiden, welhaast onkinderlijk rustige wijze. ‘Zo zijn de kinderen, hier en in Frankrijk,’ zei Nol. ‘Of 't voor hen leuk is, dat is een andere zaak, maar ze zijn vrijwel allemaal welopgevoed, en in het bijzijn van volwassenen heel goed gedresseerd. Noteer het in je opschrijfboekje. Ze zijn ook meestal heel zorgvuldig gekleed en gekapt en dragen zomers handschoentjes. Stampen, schreeuwen, gillen en iedereen hinderen is er niet hij.’
‘Mamma had het me wel gezegd, maar dingen die je al weet te zien, is reuze opwindend.’
Daphne krabbelde snel enkele regels en keek toen weer naar de kinderen. Nol stak een sigaret op. Het kleine meisje was opgestaan en liep achter de anderen langs naar de andere kant van de tafel. Zij droeg een wijd uitstaand, zeer kort rokje en had mooie lange benen.
‘Is ze niet schattig?’ croonde Daphne. Zij schreef nog enige regels.
‘Ja. Maar hier en daar een vuile veeg is ook wel leuk. Is je slaap verdwenen?’
Daphne knikte lachend en speelde met haar blocnote.
‘Heeft u dat ook wel eens,’ zei ze plotseling geanimeerd, ‘dat u een halve nacht wakker ligt en denkbeeldige gesprekken houdt?’
‘Nee, niet dat ik weet. Heel vroeger misschien wel eens. Als je niet kunt slapen lijkt het me een geestvolle bezigheid, maar om er voor wakker te blijven... Je kunt de antwoorden wel fantaseren, maar je weet toch niet zeker, wat Bob zou antwoorden.’
‘Wie zegt, dat ik alleen met Bob denkbeeldige gesprekken heb gevoerd?’
‘Ga verder. Wacht niet op mijn antwoord.’
‘Ik heb zelfs een lijstje gemaakt van dingen, waar ik met u over wilde praten...’
Nol tilde de filter een eindje op en schudde plagend-bedenkelijk zijn hoofd.
‘Zou het mogelijk zijn, dat u ook zo'n lijstje heeft... in uw hoofd of agenda?’ Zij keek hem ondeugend aan en neuriede een wijsje mee, dat uit een voor hen onzichtbaar radiotoestel zacht door het café klonk.
‘Onmogelijk is dat niet.’ Zijn gezicht was vriendelijk maar ondoorgrondelijk. ‘De dag is nog steeds jong. Vanavond na het diner zal ik mijn agenda en hart openen.’ ‘Het opwindende van die denkbeeldige gesprekken is, dat je dan allerlei dingen zegt, die je in werkelijkheid nooit zegt.’
Ik kan ook plagen, zeiden haar ogen. Zij tilde het deksel van haar filter op en zag, dat het water geheel was doorgelopen.
‘Dat klinkt nogal triest... Je zou die dingen ter afwisseling eigenlijk maar eens wél moeten zeggen!’
‘De mijne is helemaal doorgelopen.’ Zij zette de filter op het dekseltje en deed suiker en melk in haar koffie.
‘De mijne is nog maar op de helft,’ zei Nol klagend. ‘Maar wacht niet op mij. Zelfs in het koffiedik is jouw levenstempo anders dan het mijne.’
Daphne lachte aanstekelijk en ging daarna onverstoorbaar verder. ‘Bob schreef mij eens, dat het juist uw stokpaardje is, dat zelfs de beste vrienden elkaar niet alles zeggen.’
‘Dat is ook zo. Maar soms komt een mens in opstand tegen zijn eigen stokpaarden. Overigens is dit mijn stokpaard, niet het jouwe. Laat je door mijn zwijgzaamheid niet weerhouden. Vergeet ook niet, dat dit tevens met de leeftijd verband kan houden. Als jij over vijftig jaar wellicht eindelijk een beetje grijs begint te worden, vertel je ook niet alles meer, hoop ik.’ Hij morrelde ongeduldig in de koffiefilter.
‘Wat schattig,’ zei Daphne plagend, ‘dat uw geduld niet volmaakt is. En dit was nog wel zo'n schitterende kans voor een preekje. Elke leraar zou hiervan watertanden.’
‘Dat was nu juist mijn fout!’ Nol lachte luid. ‘Mijn liefde voor de koffie won het van mijn opvoedkundige aspiraties. Maar ga verder... en drink eerst wat.’
‘Beste jongens en meisjes,’ bromde zij, ‘zo zien jullie, hoe het geduld wordt beloond. Wacht rustig jullie tijd af, en doet geen voorbarige dingen, die de koffie des levens toch maar bederven.’
‘Maar je bent subliem, een geboren jeugdleidster! Luid applaus!’
‘Van de banken der bangebroeken. Maar ergens zou een Daphne opstaan en zeggen: Ja maar... vaak is de koffie slap, als je wacht tot al het water is doorgelopen. En juist die eerste beetjes zijn zo sterk en geurig... Als je die opsnoept heb je in elk geval het beste gehad, gesteld dat de rest waterig is. Notre vie c'est maintenant, aldus de existentialisten, aldus een verschrikkelijk opwindend
gedicht van een zekere Prévert, die dat twee kinderen van vijftien jaar laat zeggen, die zitten te knuffelen op een trap. Maar daar horen de beste jongelui pas over 50 jaar meer van. O, oom Nol, is het leven van veel mensen niet net oudbakken koffie met veel te veel water? Wat zou u daar op antwoorden, als het nu eens vanavond na het diner was?’
Hij deed vergeefse pogingen, zijn gezicht in de plooi te houden, en schudde van het lachen.
‘Heel veel mensen houden van slappe koffie met veel water, mijn lieve kind. Zij vinden sterke koffie... vies. En als het nu vanavond na het diner was, zou ik zeggen, dat mijn persoonlijk plezier wel enigszins getemperd zou worden als ik, genietend, zeker wist, dat dit ten koste zou gaan van mijn koffie van straks, of dat ik, na het snel opdrinken van de krachtige eerste slokken, straks de tamme rest niet meer zou lusten, vooral als ik wist, dat het alles was wat ik kreeg. Maar hier begint, natuurlijk, de overigens snedige vergelijking last van mankheid te krijgen. Maar toch, als ik het wist... dat voorschotten later de spoeling dun zouden maken... En dan, dat notre vie c'est maintenant zou ook een uitvlucht voor gebrek aan zelfbeheersing kunnen zijn. Maar dat de zaak zo eenvoudig niet is, dat ben ik met je verontwaardigde kijkers eens. Moet je dit niet opschrijven?’
‘Dit werd reeds opgeschreven,’ zei Daphne met een buiging.
‘Corresponderen jullie veel over deze ernstige zaken?’
‘Bij vlagen heel veel. Soms zit ik halve nachten te schrijven en Bob ook. Wat u daarnet zei: de tamme rest niet sol lusten, dat kwam helemaal uit het puntje van uw hart hè?’
Zij dronk haar koffiekop leeg en keek hem ondertussen onderzoekend aan, haar wenkbrauwen hoog opgetrokken.
Nol knikte en glimlachte ernstig.
‘Ik zal het noteren voor vanavond,’ zei ze.
De beide kinderen waren, terwijl Nol en Daphne praatten, hand in hand voorbij gekomen en kwamen nu weer te voorschijn uit een zijdeur. Ze trippelden met ernstige gezichtjes voorbij. Daphne ving de blik van het kleine meisje en wisselde een glimlach met haar.
Nol vroeg, of hij nog wensen kon vervullen. ‘Dan op naar Brussel,’ zei hij, toen Daphne bedankte. ‘Daar zie je heel veel van zulke lieve kindertjes.’
Toen ze Brussel naderden hield het eindelijk op met regenen. Daphne was verrukt over de omgeving en Nol maakte met opzet een omweg, om haar te laten genieten van het uitzicht op het hoog gelegen stadsgedeelte met het Paleis van Justitie,
‘Zolang je Parijs niet hebt gezien, is 't hier een paradijs,’ zei hij.
‘Dit is pas een plek om een stad te bouwen,’ verzuchtte Daphne.
‘Wil je aan de rand van de stad in bosrijke omgeving slapen of in de stad?’
‘In de stad! Met zoveel mogelijk lawaai en overal lichtjes. Ik heb gehoord dat hier alles weer brandt. Bij ons is het nog steeds om de honderd meter een lantaarn en alle etalages zijn donker. Ik was acht, toen ik de laatste keer een normale winkelstraat bij avond zag.’
‘Ik begrijp het. Als je geen al te grote honger hebt, rijden we om, de hoogte in.’
‘Heerlijk! Daar wil ik graag een week voor vasten. O, zo maar huizen die boven elkaar staan... straten die steil oplopen!’
Nol keek telkens snel opzij naar haar opgetogen gezicht, met de enthousiaste donkere ogen, die alles gretig verslonden.
‘In mijn studententijd,’ vertelde hij, terwijl ze door een vlak stuk reden, ‘was het een tijdlang een rage om beschrijvingen te geven van de Hemel, zoals men die zich het plezierigst voorstelde. De jouwe zou denk ik uit een drukke, schilderachtige stad bestaan, die net als Rome op zeven heuvels was gebouwd.’
‘Ja. En iedereen liep dag en nacht door de straten, die 's avonds mooi verlicht waren. Het regende nooit, behalve kort voor zonsopgang een enkel buitje, en het was er nooit te warm en nimmer koud. Iedereen was luchtig en flatteus gekleed; lelijke, grauwe mensen bestonden niet meer.’
‘In het Paradijs liepen de mensen bloot.’
‘Dat is zo 't zelfde. Mode is zóóó opwindend. Nu goed, op zondag lopen alle mensen in hun stemmige blootje naar de kerk en de schouwburg, het hemelse voetballen, de concerten, maar op gewone dagen is iedereen leuk gekleed.’
‘Is iedereen even oud?’
‘Welnee! Niemand is jonger dan vier of ouder dan veertig. Wie veertig is wordt negenendertig in hetzelfde tempo en zo weer vier, en als ie vier is gewoon langzamerhand weer veertig, en zo maar door. Zodoende worden de ouders de kinderen van hun kinderen, en de kinderen worden de ouders van hun ouders. Zo blijft het allemaal spannend.’
‘Is iedereen getrouwd?’
‘Iedereen is getrouwd, ook de kinderen van vier hebben een vriendje of vriendinnetje. Niemand is eenzaam. Maar de mensen spelen ook met anderen, net als bij dansen en schaatsen en tennissen en zo. Er is geen beperking, geen schaamtegevoel en niemand doet stiekem. Als je vier bent, moet je allerlei dingen opnieuw leren, ook minnekozen. Dat kijk je van de anderen af en je krijgt les van grote kinderen, van je ooms en je ouders.’
‘Worden er geen kinderen meer geboren?’
‘Nee, die zijn er genoeg. Pijn en ziekte zijn afgeschaft.’
‘Het grootste wonder zou zijn, dat niemand zich ooit verveelde of blasé werd.’
‘Welnee. Angst, bange voorgevoelens en piekeren over later zijn er dan ook niet meer. Daar zou ik u wel van genezen, als ik tante Daphne en u neefje Nol was.’
‘En dan, op zekere dag, zouden we allebei even oud zijn. Vervolgens werd ik drieëntwintig en jij eenentwintig en Bob? Zeventien? Zou dat dan een driehoeksdrama worden of zo?’
‘Ach nee, dan was Bob voor een jaar of wat onze zoon en speelden wij vadertje en moedertje en amuseerden ons geweldig. Al die combinaties zouden zo spannend zijn, dat niemand zich ooit verveelde. Denk u eens in: het zou nooit voor altijd zijn! Er kwam ook weer een tijd, dat Bob veertig was en ik zesendertig en u en tante Bettina kleuters. En een tijd, dat ik ouder was dan Bob en toch zijn vrouw, allemaal afwisselend...’
Zij veerde enige malen enthousiast op en neer, meegesleept door haar eigen fantasieën, wat haar niet belette ondertussen naar alle kanten te kijken. ‘Op die manier hoeft niemand iets waardevols of leuks te missen, zoals nu. Je moet nu aldoor kiezen. En wat je niet kiest, lijkt later dikwijls ineens heel erg de moeite waard! Bob vindt dat ook zo'n ramp. Hij vindt het leven zo beperkt en
eenzijdig. Hij zou zo graag een poos echt clochard zijn, of helemaal niet muzikaal, of helemaal niet verliefd maar juist heel stijf en bangelijk en dan alles opsparen, bijvoorbeeld tot je dertigste. Of tramconducteur of piloot... In mijn hemel mist niemand iets. Wat je niet koos, komt desgewenst later aan de beurt. Wie oud wordt zegt: het is heerlijk veertig te worden. Wie jonger aan het worden is zegt: ik voel mij elke dag jonger worden, wat een genot... binnenkort ga ik weer touwtje springen en wat heerlijk, dat ik toen mijn vlieger heb bewaard en mijn knikkers. Wordt u er helemaal weemoedig van, oom Nol?’
‘Verschrikkelijk. Mag ik ook een paar voorstellen doen? Als je dan toch alles krijgt, wat je niet heb gekozen of niet was, dan stel ik voor, dat je na zo'n serie, als je weer vier jaar bent, ook van sekse verandert. In de nacht dat je het jongst bent, verander jij in een jongetje en de jongens veranderen in meisjes. Dat is pas afwisseling! En er is nog meer. Wie blank was wordt een negertje, en in de volgende serie een Chinees. En Hitler wordt wakker als een Joods meisje en Mussolini als een Abessijns krullekopje en alle Zuidafrikaanders worden Bosjesmannetjes en Zoeloevrouwtjes en alle Amerikanen en Engelsen worden eerst negers en daarna Roodhuiden. Zendelingen worden Balinese danseresjes. Stalin ontwaakt als het lieftallige dochtertje van een multimiljonair.’
‘Maakt u van mijn Hemel geen strafkamp?’
‘Welnee... iedereen wordt met het grootste plezier anders. Dacht je, dat Stalin diep in het puntje van zijn hart niet dolgraag dat lieftallige dochtertje zou willen zijn? Denk je, dat de mensen met zwarte kousen eigenlijk niet veel liever haasja! riepen dan foei! en Sur le pont d'Avignon on y danse zongen dan... nu ja, wat ze nu in hun kerkjes zingen. Vooral, als de Apostelen het voorbeeld gaven. Ken je dat vers uit die symfonie van Mahler? Neen? Hè, eindelijk! Vraag er Bob maar eens naar. Ik meen, dat het aan des Knaben Wunderhorn ontleend is. ‘Kein weltlich Getümmel / Hört man im Himmel / Wir führen ein englischen Leben / Sind dennoch ganz lustig daneben. / Wir tanzen und springen / wir hüpfen und singen! / Sanct Peter im Himmel sieht zu.’ En zo maar voort. Mahler werd vijf jaar niet gespeeld. Goebbels wordt dirigent van
een hemels orkest, dat aldoor Mahler speelt, en ontaarde muziek van Hindemith...’
‘In een zaal met decoraties van Mondriaan, Klee en Kandinsky. U een hemelse bonbon?’
Terwijl ze verder fantaseerden aten ze de rest van de bonbons op, waarbij Daphne Nol voerde en telkens naar alle kanten keek om niets te missen. Ze veegde zijn mond af met een geparfumeerd zakdoekje en zei, dat neefje Nol een flink jochie was en babbelde opgewekt verder over haar Hemel.
Maar op het grote plein voor het stadhuis, waar ze uitstapten om de sprookjesachtige huizen en gebouwen beter te kunnen zien, verstomde Daphnes opgewekt gebabbel. Haar mond ging wijd open van verrukte verbazing, terwijl zij eerst snel en daarna steeds langzamer in de rondte draaide.
‘Het is allemaal veel mooier dan op de plaatjes,’ zei ze halfluid. In het westen begon de lucht al rossig te worden. De grauwe regenwolken waren verdwenen. Het was stil op het plein, dit uur van de dag. Er woei een zachte oostenwind.
‘Een feestwind,’ zei Daphne, nadat Nol haar nog enige bijzonderheden had gewezen. ‘Ik voel me zo gek gelukkig.’ Zij strekte haar blote armen naar de lichte avondhemel.
‘Ik ook,’ antwoordde Nol, ‘doch tevens zeer hongerig. Ga je mee?’

3

‘Je moeder is buitengewoon opgefleurd.’ Het was de eerste tot conversatie prikkelende opmerking, sinds ze een half uur tevoren hongerig en moegepraat dit restaurant betraden. Daphne had dit eethuis zonder aarzelen uit een aantal door Nol gekarakteriseerde gelegenheden gekozen, omdat het groot, druk en chic was, en omdat er een beroemde band speelde. Eetlust en vermoeidheid ten spijt beperkte Daphnes aandacht zich niet tot het feestelijke maal op hun tafel bij het raam aan de boulevard. Nol had er behalve eten en drinken genoeg aan, naar haar gretige ogen te kijken. ‘Ja, enorm, oom Nol. Hoe meer drukte hoe liever. Ons huis lijkt soms wel een dépendance van het theater. Dat is vrij naar Toontje heeft een paard getekend. Kent u dat enige stuk? Oom Louis, de ziel, wordt er helemaal een heetje stil van. Er komen aldoor mensen lunchen en theedrinken en opgewonden doen, enig! Allerlei lui van haar troep en de regisseur niet te vergeten... En ze gaan zo leuk vlot met elkaar om. O, in het verlengde van deze diagonaal van onze tafel, een heetje rechts van uw rechterschouder is een beeldschone dame gaan zitten, vergezeld van een officier met zo'n brandweerpet. Zij heeft zwart haar en als ik zeg, dat ze u met haar smachtende, amandelvormige ogen opeet, is dat heel slapjes uitgedrukt.’

‘Plaag jij je grijze oom maar. Als ik dit hapje naar binnen heb, zal ik wel eens discreet kijken, om je niet teleur te stellen, begrijp je?’
‘Ik begrijp het heel goed. De brandweerman heeft zojuist jaloers naar u gekeken. Hij wil zijn besnorde hoofd met onderkinnen voor het uwe ruilen. U kunt al zijn ridderorden erbij cadeau krijgen.’
‘Een mooi aanbod. De manier waarop je dat zei, van die leukvlotte omgang in de dépendance doet mij vermoeden, dat jij daar niet geheel buiten staat?’
Ze keken elkaar glimlachend aan.
‘Een fijn-ironische opmerking,’ zei Daphne met een docerende stem, ‘waarmee, beste jongelui, de schrijver wilde doen uitkomen, dat het meisje beslist niet zo enthousiast zou zijn geweest, als haar eigen ikje... enzovoort. De regisseur heeft een oogje op mij, nu ja, een regisseursoogje. En er is een toneelschrijver, die een paar maal speciaal voor mij is geweest, naar bij heeft onthuld. Zo koddig! Hij werkt aan een stuk waarin, zoals hij 't noemt, een pril bakvisje voor komt. Nu wilde hij mij bestuderen en wat typerende bakvisteksten aan mij ontlenen. Maar het ging niet door. Ik praat helemaal niet als een pril bakvisje, volgens die man.’
Nol lachte. Hij tipte met zijn servet aan zijn lippen en ging achterover zitten.
‘Als wat dan wel?’ vroeg hij.
Zij trok een dwaas gezicht en zei: ‘Rijper. De regisseur was 't er
niet mee eens; hij heeft een dochter van zestien, die eerst door de wanhopige schrijver beluisterd is. Die praatte nog rijper dan zijn eigen moeder, zei de schrijver, en hij had zijn moeder altijd voor bijdehand-gebekt gehouden. Mama zei, dat hij een ouderwetse schrijver was... te dinges, te na-tu-ra-listisch. Ze raadde hem aan, Romeo and Juliet te herlezen.’
Daphne wipte opgewonden op en neer.
‘Zal ik nu even kijken?’ vroeg Nol.
‘Nog even wachten als u wilt. O, oom Nol! Romeo and Juliet... Zo is het dus gegaan. Ik ben gauw in mams boekenkast gaan snuffelen en vond een oud uitgaafje van een Nederlandse vertaling. Zo vreselijk opwindend! Nu ja, in het begin heb ik me gek gelachen. Juliet is veertien en ze praat als een dichteres van zeventig jaar die een beetje getikt is, maar toch... het verhaal. Ik heb het verslonden. En het begin! Net zoals U al zei: de moeder van Juliet zegt tegen haar: je bent nu al bijna veertien en het wordt hoog tijd dat je gauw gaat trouwen. Allerlei meisjes van jouw leeftijd zijn al lang getrouwd en hebben kinderen... Weet u, Piévert kent geen hond, maar Romeo en Julia wordt al eeuwen door miljoenen mensen gezien en gehoord, gewone, bekrompen, deftige dames en heren die een avondje uit zijn! Ik heb het origineel erbij gehaald en nauwkeurig vergeleken of die vertaler de boel niet vervalst heeft, maar niks hoor. Nee, dank u, ik heb geschranst als een dijkwerker. Het was verrukkelijk allemaal.’
Zij keek verheugd toen Nol uit de bestofte wijnfles in het mandje nog een scheutje in haar glas en een grote scheut in het zijne deed.
‘Het is niet moeilijk te raden, wat je moeder zei.’
‘U plaagt me. Wat denkt u dat ze zei?’
‘Wat het theater betreft: als iets maar oud genoeg en ingeburgerd is, ergert niemand zich aan de onzedelijke leeftijd van een hoofdpersoontje. Bovendien loopt het erg zielig af, dat is heel belangrijk. En wat jon betreft zal ze gezegd hebben, dat dat nu juist een van de zegeningen van de voortgeschreden beschaving is, dat moeders thans niet meer hun veertienjarige dochters aansporen om spoedig te trouwen en kinderen te krijgen.’
‘Precies. En oom Louis, die soms reuze vlot uit de hoek kan komen snelde mij te hulp met de opmerking, dat het geen zegen maar eerder een vloek kan zijn, als de beschaving aldoor kinderen met bad wateren weggooit. In heel mooie, vage woorden zei hij, dat als je zoveel eeuwen geleden als veertienjarige al rijp was om te trouwen, je zoveel eeuwen later toch wel als veertienjarige een beetje mocht vrijen als je daar aan toe was, zonder dat dit als iets schandelijks beschouwd behoorde te worden. Geestig hè, van oom Louis! Mamma is iemand, die vaak bij nader inzien over sommige dingen gaat tobben, bijvoorbeeld over Bob en mij, begrijpt u? O ja, een paar dagen geleden was de schrijver nog even bij ons en was diep wanhopig, want hij had net in een geleerd boek, dat een geleerde vriend hem onder zijn neus had geduwd gelezen, dat de meisjes in de laatste vijftig of honderd jaar geleidelijk twee jaar eerder volwassen zijn geworden. Juliet van Romeo zou dus vandaag twaalf jaar oud zijn, en moest zo nodig gaan trouwen van haar moeder! Opwindend hè? Dit grijpt u ook aan... Om hem te troosten heb ik de schrijver aangeraden, zijn figuur een paar jaar ouder te maken. De stakker heeft het er zo moeilijk mee. ‘Van Shakespeare nemen de mensen alles, maar van mij niet,’ klaagde hij. ‘Wie gelooft nu, dat een meisje van ongeveer vijftien praat zoals jij... geen sterveling! En er moet toch verschil zijn tussen de woordkeus van een moeder en een dochter. Wat er gezegd wordt, moet de spreekster typeren!’ Hij kan natuurlijk wel kwistig met mieters, walgelijk goed, levensgroot, en meer zulke woorden strooien, maar dat vindt meneer te goedkoop. Diep geschokt was hij ook door het beluisteren, in een tram van twaalf uur 's middags, van de conversatie van schoolkinderen. Volstrekt ongeloofwaardige woordenschat en levenswijsheid, vond hij. Als zoiets over het voetlicht komt, hoest en lacht de hele zaal als één man...’
Nol had een zakagenda uit zijn binnenzak gehaald en noteerde een paar woorden.
‘Je hebt er geen idee van, hoe dat geleerde boek heet?’
‘Nee, maar ik kan het informeren bij onze schrijver. Hij zei, dat de feiten, hoe heet dat... vaststonden.’
‘Statistisch? Zo zo. En dáár heb je Bob direct over geschreven?’
‘Ja. En u wist dat al? Maar dat kan toch niet?!’
Een kelner bracht hen het dessert: twee schijven ananas. Hij werd gevolgd door de chef, die een fles Kirsch in zijn hand had. Nol wisselde een paar woorden met hem. Daphne keek ademloos toe, hoe de deftige man een scheutje op haar schijven deed en een wat groter scheutje op die van Nol.
‘Proef dat eens,’ zei Nol. ‘Ideaal voor mensen die niet al te dik willen worden. Als je die torens met slagroom op de belendende tafels hebt gezien begrijp je, waarom zoveel Belgen mollig zijn.’
Daphne knikte instemmend en proefde van de ananas. ‘Het zondagse dessert uit mijn Hemel! Maar, oom Nol, u dwaalde af...’
‘O ja? Nu goed. Bob belde me gisteravond laat nog op. De telefoon was onduidelijk en Bob erg opgewonden.’ Hij schudde zijn hoofd.
‘Die wanhoop van jouw toneelschrijver kan ik goed begrijpen... meisjes van veertien, die expresbrieven naar Parijs schrijven en opgewonden internationale telefoongesprekken veroorzaken over onderwerpen, waar ik met mijn beste vrienden en mede-grijskoppen slechts schoorvoetend enige algemeenheden over durf wisselen...’
‘Daar hoest de hele zaal bij hè. Veertien-en-een-half, om juist te zijn. Nu heeft u nog steeds niet naar die smachtende amandelvormige ogen gekeken. Leuk, die tango-muziek.’ Zij neuriede mee, pakte haar tasje, haalde er de kleine blocnote uit en legde die, na een schalkse blik naar Nol, naast zich op tafel. Nol beantwoordde haar blik met een grimas en vroeg: ‘Horen die amandelvormige ogen bij een rechte neus en een opvallend blanke huid? Ja? Dan is het Lucia.’
‘U keek zo lief, toen u die naam zei. Lucia. O, sorry, dat is natuurlijk niet discreet om zoiets te zeggen.’
Hij lachte hartelijk, boog zich wat naar voren omdat de muziek luider werd en zei: ‘Je hoeft niet zo'n vies gezicht te trekken bij dat discreet. Jij beschouwt mij als De Profeet van Discreet. Mag ik daar een preekje over houden? Maar laat ik eerst Lucia begroetten.’
Nol leunde achterover in zijn stoel en keek, discreet, eerst naar de verkeerde kant het restaurant rond en daarna naar de goede kant. De jonge vrouw met de amandelvormige ogen keek bijna onmiddellijk op. Zij bloosde een beetje en haar donkere ogen schitterden, toen haar mooie, felrode lippen zich tot een lieve, weemoedige glimlach plooiden. Nol boog en zond haar, snel en kwajongensachtig, een kushand, vóór de man in uniform opkeek. Daarna boog hij waardig naar de officier, die stijfjes terugknikte.
‘Subliem spel,’ zei Daphne. ‘Kan zó over het voetlicht. Wat een nijdas hè, die brandweerman. Het liefst sleurde hij haar aan haar mooie zwarte haren naar huis, weg van alle verleidelijke mannen. Wat een gewaagd décolleté hè? Je ziet hier ontzettend veel woest geverfde dames met nogal opzichtige kleren en van die strenge gezichten. Ze zien er uit zoals bij ons de dames die, zoals oom Louis het noemt, van hun charmes leven. Maar dat doen ze toch niet, oom Nol?’
Hij lachte. ‘Niet in die zin. Ze leven meer vóór hun charmes, die ik doorgaans niet erg bewonder.’
‘Lucia is anders. Heel apart. Ze is verliefd op u.’
Daphne keek hem heel ernstig en doordringend aan. Er gleed een vage glimlach over zijn gezicht. Zijn ogen keken ook ernstig toen hij antwoordde: ‘Dat heb ik ook wel eens gedacht.’
‘Maar u houdt niet van haar?’
‘Ik zou veel vanhaar kunnen houden, in de zin zoals jij die bedoelt.’
‘Is dat haar man?’ Haar ogen stonden heel donker en zeiden: eerlijk antwoorden.
‘Bijna. Ze gaan binnenkort trouwen.’.
‘Ja. Ze dragen rechtse ringen. Zijn ze rooms?’
‘Min of meer. Niet naar Lucia kijken nu.’
‘Ze kijkt ook veel naar mij. Haar ogen vertellen allerlei dingen. Ze probeert van haar bruidegom te houden en heel hef voor hem te zijn, maar als u één keertje met uw hoofd wenkt...’
Daphne bloosde en lepelde het laatste sap van haar bord. Toen keek ze Nol weer vorsend aan. Hij glimlachte vertederd en zei: ‘Je overdrijft. En dan, ik wenk niet met mijn hoofd. Wij zijn daar heel typisch in, Bob en ik. Lucia is een soortgelijk geval als Liesbeth. Ik heb haar een beetje geholpen, toen ze het moeilijk had... een goed baantje, relaties, een nieuw leven. Ze is dankbaar. Je begrijpt, zo'n vrouw blijft niet onopgemerkt. Het vervelende en toch ook wel beschamende is, dat heel veel mannen waar zo'n lieftallige jongevrouw mee in aanraking komt, allemaal hetzelfde willen.’ Zijn ogen vroegen; is dit niet te cru? Daphnes ogen moedigden hem aan. ‘Alleen al daarom is het origineel als je, zoals in mijn geval, geen toenadering in die richting zoekt. Bovendien zou het van bijzonder slechte smaak getuigen, als je een vrouw uit de modder hielp en dan dat soort beloning eiste. Kun je dat begrijpen?’
Zij knikte en keek ademloos bewonderend.
‘U... u heeft haar tranen wel eens gedroogd? Haar hoofd heeft wel eens tegen uw schouder gerust?’ Daphnes stem was schor van emotie.
Nol knikte ernstig.
‘U... u bent trots hè? Karakter! Maar als u haar nu eens een verschrikkelijk, ontzettend groot plezier deed met... nu ja, wat liever voor haar te zijn dan gewoon maar vaderlijk?’
‘Dat is een verschrikkelijk ontzettend ondeugende opmerking. Maar wel raak. Weet je, er zijn duizend redenen om dan toch neutraal-vaderlijk te blijven, maar dat is natuurlijk zeer persoonlijk. Ik bedoel, in mijn geval, begrijp je? De wereld gonst van vluchtige avonturen. Oprechte vriendschap ruilen voor een vluchtig avontuur is vaak een slechte ruil. Er zijn honderden aardige en onaardige mannen die heel graag een beetje lief voor Lucia willen zijn, maar er zijn er maar heel weinig, die als vriend een rots in de branding zijn zonder bijbedoelingen. Ik beweer niet, dat ik altijd zo rots-in-de-branding-achtig ben. Een mens is maar een mens. Maar als 't mij niet al te moeilijk wordt gemaakt.., Tevreden?’ ‘Ik moet er over nadenken,’ zei Daphne ernstig. ‘In elk geval vind ik het geweldig, dat u dit opgebiecht heeft. Bob heeft toch gelijk gekregen. U vertelt zelf ook wel eens wat.’ Zij keek nu weer olijk. Nol lachte en vroeg, of zij een kopje mokka wilde. Daphne knikte enthousiast. Toen hij de kelner had gewenkt en de bestelling had gezegd zei hij ‘Verduidelijkend preekje over mijn levensfilosofie... Wil je plezierig leven, vermijd dan alle uitersten. C'est tout! Alles wat extreem is verveelt. Een extreme drinkebroer verveelt even snel als een extreme droogpruim. Een vrouw met overdreven veel temperament lijkt onervaren jongemannen wellicht een hemel op aarde, maar het betekent nog gauwer een hel als een overdreven koele vrouw. Overdreven discretie maakt het leven steriel, beter gezegd: stom vervelend. Goede vrienden moeten onder elkaar discreet, dat wil zeggen met goede smaak, óók plezierig kunnen roddelen en openhartig kunnen zijn. Overdreven openhartigheid leidt tot vervelende smakeloosheden, ruzies en verwijdering. Het voortdurend zoeken naar plezierige middenwegen is één van de dingen, die het leven boeiend maken. Want dit alles is niet zo eenvoudig als het klinkt! Indien mogelijk wil ik nergens de slaaf van zijn, niet van mijn zaken, niet van mijn geld, niet van mijn genotzucht, niet van de degelijke burgerjongen in mij, niet van de rusteloze genotzoeker in mij, niet van mijn zwerfzucht, niet van mijn gemakzucht, niet van eten, niet van drinken, niet van de seks, niet van preutsheid en niet van losbandigheid, maar vooral ook niet van bekrompenheid en angstige, kleinburgerlijke vreugdeIoosheid, al of niet vermomd als deftige verstandigheid. Dat alles tezamen wil alleen maar zeggen, dat ik zo vrij mogelijk vil zijn. Ik heb gezegd.’
Daphne stak haar hand uit en aaide snel even over de zijne. Daarna pakte ze het kopje mokka, snoof en sloeg haar ogen ten hemel. Nol presenteerde haar een sigaret.
‘Het grootste ogenblik van de dag,’ verzuchtte zij, na een dankbare blik.
‘Misschien...’
‘Oom Nol, ben ik erg overdreven?’ Haar olijke blik werd ernstig. Zij rookte als een jongen, zonder het haastig puffende wegblazen van de rook, dat onervaren rooksters kenmerkt. ‘Eerlijk antwoorden,’ zei ze, toen hij lachte en de zaal rondkeek.
‘Tegen dat erg moet ik ernstig protesteren... Een zekere mate van overdrijving ligt in je aard, in je leeftijd, in je onervarenheid. Maar dat is nauwelijks als critiek en zeker niet als verwijt bedoeld.’ Hij leunde met beide ellebogen op de tafel en boog zich wat naar voren. Daphne volgde zijn voorbeeld en keek hem gespannen aan. Ze bliezen de rook van hun sigaretten elk een kant op. Toen ze zijn ernstige ogen zag, trilden haar lippen. Hij sprak langzaam en nadrukkelijk: ‘Het zou overdreven zijn van een Deen te zeggen, dat hij te blond is, of van een neger, dat hij te zwart is. Een goed veulen is dartel. Ik vind jou een bijzonder goed geslaagd veulentje, een raspaard in de dop. Geen zinnig mens kan een veulen haar dartelheid verwijten. Maar geen zinnig mens zal een veulen als trekpaard gebruiken, ben je het daar mee eens? Iedereen die van
Kinderen en paarden houdt vindt het leuk, als jonkies spelen dat ze groot zijn. Je kunt er binnenpret over hebben, als ze zich verbeelden reeds volwassen te zijn. Dat spelen is een belangrijk middel om het volwassen-worden te bereiken. Maar, het moet spel blijven. Men spant een veulen niet blijvend voor een zware wagen en men belast een jong mensenkind niet met loodzware verantwoordelijkheid als dat niet bitter nodig is, want dan is het met dat leuke dartelen spoedig, al te spoedig gedaan... Bob en jij zijn nog kinderen. Daaronder versta ik in dit geval tevens iets anders dan duizenden, miljoenen kortzichtige mensen, die de wijze waarop jullie met elkaar omgaan afkeuren, verafschuwen zelfs, en nog niet eens zouden goedkeuren als jullie tien jaar ouder zou zijn! Ik gun jullie je dartele geluk van harte. Ik gun het jullie, dat je complete kinderen bent, zo compleet en onverminkt als in deze samenleving met wat moed en voorzichtigheid maar mogelijk is... Mijn enige zorg in dit verband is, dat jullie zo opgewekt en gelukkig blijft als je nu met elkaar bent. Natuurlijk kan ik geen teleurstellingen of meningsverschillen voorkomen. Jullie moeten je eigen leven leven en je eigen ervaringen opdoen. Maar voorlopig draag ik een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid en daarom heb ik ook meer recht om eisen te stellen dan ouders die slechts verstoppertje spelen, of die alleen verbieden zonder een oplossing te geven. Jij bent nog te dartel en te kinderlijk voor een volledige Juliet-rol, Daphne. Ik bedoel dat als een compliment. Dartel nog maar een jaartje of wat onbezorgd... Duidelijk?’
Zij knikte en glimlachte ernstig.
‘Nu heb ik het plezier van je sigaret-roken bedorven met mijn zware preek.’
Zij schudde haar hoofd. ‘Toch niet. U beult zich voor mij af. U houdt helemaal niet van zware preken.’
‘Dat is waar. Zo. Maar voldaan en overtuigd ben je niet. Maar ik heb ook nog niet al mijn kruit verschoten!’ Hij pakte zijn kopje en leunde achterover. Zijn ernstige blik liet haar maar even los. Toen hij zijn koffie had opgedronken, leunde hij weer naar voren en zei: ‘Als ik alles op moest sommen, wat ik zou kunnen opsommen, zaten we hier nog uren en uren. Je moet ook een beetje vertrouwen in mij hebben!’ Hij sprak nu sneller en minder docerend.
‘De figuur Juliet was het produkt van een kuituur die deze delicate dingen op een verre van ideale wijze verwrongen had. De onze heeft dat ook. Maar er zijn natuurvolken, met een op dit gebied onverdachte levensbeschouwing, waar men de verlovingstijd kent zonder dat er in die tijd kinderen worden geboren. Daar bestaat de uitdrukking: hel tweede schaamschortje blijft intact. In Noordafrika is er inzake het minnekozen met jongemeisjes een soortgelijk gebruik dat heet: frotter, pas casser. Is dat voldoende duidelijk? Ja? Jouw Juliet-offensief dwingt me je een belofte te vragen, Daphne. Ik schenk jullie heel veel vrijheid en mijn volle vertrouwen, maar op voorwaarde dat je me belooft fair play te zullen spelen. Wil je dat?’
Zij sloeg haar ogen neer onder zijn dwingende blik. Haar mondhoeken trokken naar beneden.
‘In gedachten heb ik het al duizend keer gedaan.’ Zij staarde in het lege mokkakopje waarmee haar vingers speelden.
‘Het is je duizend keer vergeven. De volgende duizend keer ook bij voorbaat.’
Daphne bloosde diep en keek langzaam op. Nol stak zijn hand uit en zei: ‘Op handslag?’ Hij bloosde ook een beetje. Zijn ogen keken zeer vriendelijk.
Haar blik versomberde. Met moeite bracht zij er uit: ‘Voor hoe lang?’
Zijn hand bleef hardnekkig uitgestoken. Hij keek haar lang aan.
Zijn blik bekeek haar vorsend, alsof hij haar voor het eerst van zijn leven goed bekeek. Haar gezicht vertrok of zij zou gaan huilen. ‘Als dit op een studeerkamer overdacht zou worden, met jou veilig ver weg zou ik zeggen: drie jaar. Maar nu ik je zie zoals je bent... Verlang je er heus zo naar? Maar het maakt zo weinig verschil meer, heus. Luister! Wat zou jij nu willen dat ik antwoordde?’ Zijn hand lag met de palm omhoog op het witte tafellaken.
‘Een jaar,’ zei Daphne, zonder aarzelen. Haar ogen keken fel en donker.
Hij trok zijn hand terug en stak een nieuwe sigaret op. Zijn ogen draaiden, omhoog alsof hij een rekensom maakte en zijn gezicht kreeg een diep bezorgde uitdrukking. Hij blies rookwolken om
hoog en zweeg. Plotseling boog hij zich naar voren en vroeg: ‘Zou ie dit ook voor je moeder geheim kunnen houden? Ja? Goed dan, een jaar, maar geen dag minder. En fair play!’
Haar hand sloeg zo snel toe, dat hij er van schrok. Er kwamen tranen in haar ogen en zij bloosde opnieuw zeer diep. Haar hand kneep krampachtig de zijne.
‘Daarna mag je het samen uitvechten. Dit is dus een geheim dat tussen ons drieën blijft. Afgesproken?’
‘Afgesproken, oom Nol.’
Hij drukte krachtig Daphnes hand. Toen zij de hare strelend langzaam Het wegglijden zei ze: ‘Het volgend jaar gaan we per vliegtuig naar Nice hè?’
Nol blies kwasi-verontwaardigd zijn wangen bol en zei hoofdschuddend: ‘Schobbejak!’ Hij wenkte de kelner en vroeg om de rekening. Het was stil geworden in het restaurant, Daphne ontdekte met verbazing, dat de schone Lucia en haar bruidegom vertrokken waren. De musici pauseerden.
‘Nu wil je natuurlijk nog weten, waaróm je moeder buiten het geheim moet blijven?’ zei Nol.
‘Die is er toch buiten, min of meer? Ze zou veel te veel tobben als ze alles wist. Liever denkt ze helemaal niet aan deze en... delicate dingen.’
‘Precies. Eén tobber ia genoeg. Aan de ene kant is je moeder natuurlijk ook jaloers, en aan de andere kant zou het haar hart breken, dat haar dochtertje al zo vroeg...’
‘Jaloers?’ Daphnes stem schoot hoog uit.
Nol lachte vertederd. ‘In zulke dingen ben je weer heerlijk kinderlijk. Natuurlijk is zij tevens jaloers op jullie.’
‘Zijn er nog meer mensen, die ik ken, die dat zijn?’
‘Een zekere heer Nol. Een zekere heer Arjen. Een zekere heer Louis. Genoeg namen?’
‘Maar waarom? Het is toch veel mooier om tot je dertigste flink te blijven?’
‘Ten eerste meen je daar helemaal niets van, je bent zo trots als een aap. Ten tweede waren de eerste aanrakingen met het verschijnsel liefde van de genoemde jaloersen bepaald niét zo mooi en...’ Hij maakte de zin niet af en gebaarde ongeduldig met zijn
hand. ‘Ach je weet het allemaal veel beter dan ik. Wij hebben een hoop moois gemist. Basta! En lach een oude sukkel niet uit.’
Nol vouwde de rekening open, die een kelner op een bordje had gebracht.
‘Meent u werkelijk, dat pappa jaloers is?’
‘Diep in het puntje van zijn hart zeker. En als hij jullie eens hand in hand kon zien, zou hij met tranen in zijn ogen beschaamd wegsluipen. Ik meen het. Ik ken hem langer dan vandaag.’
‘Is het werkelijk half elf? Ik heb helemaal nog geen slaap. Wat zou Bob nu op dit ogenblik doen?’
Nol keek op zijn horloge en glimlachte raadselachtig. ‘Dat mag ik niet verklappen.’
Bob moest die middag een belangrijke bespreking bijwonen en zou de volgende middag in of bij het hotel op hen wachten. Zijn moeder was ook in Parijs.
‘Lucia is stilletjes vertrokken. Zij heeft die tafel uitgezocht. Haar bruidegom wilde daarginds helemaal gaan zitten.’
‘Je bent een ondeugende aap.’ Nol telde geld af op het bordje. ‘Daarginds helemaal tocht het of zo.’
Daphne keek naar buiten. ‘Ik ben zo opgewonden,’ verzuchtte ze. ‘Ik heb nog duizend dingen te vragen, maar dat komt in Parijs wel. Waarom logeert u in Parijs eigenlijk niet in een groot beroemd hotel? Waarom altijd bij de Boul' Miche?’
‘In het Quartier Latin ken ik haast niemand en bijna niemand kent mij. Dat is zo rustig. Grote beroemde hotels vervelen wel eens. Op de linkeroever vind je de meeste menselijke-mensen bij elkaar. Tedere jeugdherinneringen.’
‘En nog duizend redenen meer, zoals altijd bij oom Nol.’
Hij boog plechtig. ‘Wil de dame het sein voor het vertrek geven? Wij begeven ons dan naar de laatste verrassing van deze veelbewogen dag.’
Toen ze een poosje zwijgend gearmd over de nog drukke boulevards hadden gewandeld vroeg Daphne: ‘Zouden de mensen nu denken, dat ik uw vriendinnetje ben?’
‘Nog niet.’
‘Een paar jongedames hebben al jaloers gekeken. Het moet heerlijk zijn, lijkt mij, om uw vriendinnetje te zijn. O. Ben ik te ver gegaan?’
‘Ja, vooral juist door die vraag!’ Hij schudde haar zacht en kuchte grommend.
‘Ik bedoel dit als een compliment,’ zei ze en probeerde zijn stem na te bootsen.
‘Ook complimenten kunnen te ver gaan, flirt!’
‘We zijn nog wel ver van mijn Hemel verwijderd hè, oom Nol?’
‘Verder dan ooit. Jij zeker. Met al jullie vroegrijpe wildheid zijn Bob en jij au fond een heel serieus, degelijk paar. Jij deugt bijvoorbeeld helemaal niet voor flirten. Ik wil niet zeggen dat je het nooit doet of zult doen, maar deugen doe je er niet voor.’
‘U overdrijft. Voelt u zich niet slecht, nu we telkens in de buurt van hetzelfde uitkomen?’
‘Dank je. Het schikt nogal. Eén avond vind ik niet erg.’
‘De gemiddelde tijd van oom Louis is veertig minuten en.drie seconden. Langer houdt hij het niet vol. Naar de meisjes kijken wel, dat houdt hij wel veertig uur vol, discreet...’
‘Begrijpelijk. Ik heb Louis altijd voor een volstrekt normale man gehouden.’
Daphne stak haar tong uit en lachte aanstekelijk.
‘Een welopgevoede man eert de schoonheid met zijn belangstelling.’
‘Maar praat er niet over, of schichtig. Hè, nu hult u zich in ontwijkend gelach.’ Daphnes stem klonk oprecht verontwaardigd. ‘Praat er welopgevoed over, maar zonder overdrijving. Op jullie leeftijd praat je veel te veel over vrijen en flirten en trouwen en aardige jongens en alle aanverwante zaken. Dat is nog daaraan toe, als je maar niet verwacht, dat wij daar aldoor aan mee doen.’
‘Natuurlijk niet. Meestal liever helemaal niet. Mams sparen we al zoveel mogelijk en oom Louis kun je gerust een beetje plagen. Maar soms lijkt het me ineens zo zielig, als je die warme belangstelling uit zijn ogen ziet stralen en je denkt je dan in, dat hij toch zo helemaal buiten alles staat... buiten alles waar hij zo naar kijkt.’ Haar stem klonk mat. Zij voelde zich ineens moe en geprikkeld. Zij was het niet met Nol eens en vond de ouderen huichelachtig. Als zij niet zo moe was geweest, zou ze een stroom indiscrete voorbeelden hebben willen opsommen over die belangstelling van welopgevoede mannen, over de taal van hun ogen, als die keken
naar een tepel die door een strakke trui stak, of naar een aantrekkelijk dijbeen dat plotseling zichtbaar werd onder een rok, en vele, vele andere voorbeelden. Nol zweeg enige tijd. Ze liepen langzaam door de warme avond en keken verstrooid naar helder verlichte etalages en opgewekt pratende mensen.
Plotseling zei hij: ‘Als het nieuwtje eraf is, zakt de belangstelling vanzelf en daarmee de energie voor urenlange gesprekken en beschouwingen. Dat geldt voor alles en iedereen. Maar het bewuste onderwerp, in de ruimste zin des woords, blijft normale mensen altijd boeien. Je moeder leest romans. Ze speelt toneel. Twee werelden waarin het onderwerp liefde nogal ter sprake pleegt te komen. Volwassen mensen praten daar heus wel met elkaar over, maar het is nu eenmaal een ingeroeste gewoonte, om zich voor dat onderwerp tegenover onvolwassenen enigszins of nogal te generen, alsof het van minder allooi zou zijn. Of dat nu goed of slecht is... zo zijn de mensen. Kun je dat accepteren?’
Daphne ging wat rechter lopen. Haar arm, die losjes door de zijne stak, drukte zijn arm terwijl ze zei: ‘Op u kan ik niet boos zijn.’
‘Ik op jou ook niet.’
‘Het is wel heerlijk hè, als ergens het nieuwtje nog niet af is...,’ zei ze met een onschuldig stemmetje.
Nol maakte een heftige beweging en lachte zo bard, dat Daphne er van schrok.
‘Dat... dat vind ik je beste opmerking van de hele dag,’ zei hij. ‘En zoals je dat zei!’ Hij lachte opnieuw. ‘Je bent toch wel een verschrikkelijk bijdehante duvel! Maar... maar ik heb al opgebiecht dat ik jaloers ben. Dat geldt vooral het feit, dat het nieuwtje er nog zo helemaal niet af is.’ Hij werd nu weer ernstig. Ze stonden stil voor de ingang van het hotel.
‘Je straalt dat heerlijk naar alle kanten uit. Altijd en overal. Zelfs als je verdrietig bent en met hangend hoofd loopt, zit daar iets van een nieuwtje in, iets van élan. Je gaat dan helemaal in je verdriet op. Je haar is verdrietig en je schouders, je loopt verdrietig en je zit verdrietig. En als je blij bent... O hemel, dit wordt een liefdesverklaring. Dat laat ik maar aan Bob over, lucky guy. Ik hoop, dat je hele leven nog jaren en jaren een nieuwtje blijft. Dat élan, dat gezonde gretige straal je al uit zolang ik je ken, sinds
je kleuterjaren. Heel veel mensen zijn dat al kwijt nog voor hun leven goed en wel begonnen is, nog voor ze de liefde hebben gevonden. Kom, je bent moe en het wordt laat.’ Ze stonden tegenover elkaar alsof ze afscheid namen voor een huisdeur. Daphne pakte Nols hand en drukte er een kus op. Ze zei niets en glimlachte ernstig.
‘Op naar de verrassing.’ Zij keek hem verbaasd aan en ging enigszins aarzelend mee naar binnen. ‘Wacht hier even, dan haal ik de sleutels.’
Daphne zag, dat Nol enige opmerkingen met de portier wisselde. Toen ze langzaam de brede trap naar de eerste etage beklommen legde Nol zijn hand losjes tegen haar blote arm en zei: ‘Ik pieker, hoe ik het beste een van jouw befaamde kreten kan smoren dadelijk, zodat niet alle reeds aanwezige gasten in schilderachtige nachtkleding de gangen komen opdrommen...’
Daphne lachte zenuwachtig en antwoordde: ‘Een prop in mijn mond en een doek om mijn gezicht, net als in gangsterfilms.’
Het was heel stil in het hotel.
Met gedempte stem zei Nol: ‘Kijk, dit is jouw kamer. Nummer 115, herinner je je? Nu gaan we een eindje deze kant op, de hoek om. Nummer 129. Nu opgelet. Stop je hoofd maar onder mijn jasje, zo.’
Toen ze dat gedaan had zei hij zacht: ‘En achter deur nummer 129 wacht onze zoon Bob vol ongeduld sinds tien uur op je komst.’
Met een heftige beweging sloeg ze haar armen om zijn middel en hij voelde plotseling haar tanden vlak onder zijn schouder. Daarna trok ze haar hoofd weg, stamelde: ‘U... u...,’ bracht met een vreemde fladderbeweging haar armen om zijn hals, drukte haar trillende lichaam tegen het zijne en zoende de verblufte man innig op zijn mond.
‘U bent meer dan een engel,’ hijgde ze en liet hem langzaam los. ‘Nummer 129?’ vroeg ze, iets luider, met een gebaar van: dat is dan dat, volgende zaak...
Met zijn arm om haar schouders klopte Nol aan. Uit een zijgang klonken gedempte stemmen en voetstappen. Nol keek snel rechts en links. De deur ging bijna onmiddellijk open. Nol schoof vlug met Daphne naar binnen in de schemerig verlichte kamer. Bob stond, gekleed in zijn kamerjas, achter de deur. Zijn vader klopte hem op zijn schouder en gaf hem de sleutel van Daphnes kamer. ‘Ze is erg moe gepraat... Ontbijt om negen uur,’ zei Nol zacht. Hij wuifde met zijn hand, opende de deur op een kier, luisterde een ogenblik en verdween.
Bob sloot op de tast de deur, liet de sleutel in zijn zak glijden en staarde naar Daphne. Zij stond hijgend enkele stappen van hem vandaan tegen het gelige licht van een schemerlamp. Haar ogen leken zeer groot en zwart in het bleke gezicht, waarin de kleur terugkwam toen hij met uitgebreide armen op haar toeliep. Zonder een woord te kunnen uitbrengen sloeg hij zijn armen om haar heen en kuste wild haar bevende lippen, die vol en heel zacht aanvoelden. Hij hoog zijn lichaam achterover, zodat haar voeten de grond niet meer raakten en deinde zacht heen en weer.
Daphne trok haar lippen terug en fluisterde in zijn open mond: ‘Je vergeet het programma.’
‘Natuurlijk. Dit stuk is buiten catalogus!’
Haar lach ging over in een gerekt ooooo-gekreun, toen hij haar diep in haar hals zoende en haar lichaam nog krachtiger tegen het zijne wiegde. Haar benen gleden om de zijne heen en haar handen gingen langs zijn heupen over de zachte stof van de kamerjas en grepen stevig zijn billen. Het wiegen versnelde. Zijn tong drong haar gewillige mond binnen.
Plotseling zwaaide zijn achterovergebogen lichaam terug. Hij bevrijdde zich uit haar omhelzing en ontdeed zich haastig van zijn kamerjas.
Daphne liet opnieuw een oooo-gekreun horen, toen hij naakt voor haar stond en haar tegen zijn gloeiende lichaam trok. Met zijn mond op de hare drukte hij haar hoofd en bovenlichaam achterover. Daphne wankelde, zette haar voeten verder uit elkaar en wrong haar borst en schoot krachtig tegen de zijne. Haar handen streelden rusteloos zijn lichaam. Hij hield zijn linkerarm rond haar middel gekneld en zijn rechterhand klom aaiend langs haar benen omhoog. ‘O, dit hou ik geen tien tellen meer vol, o...,’ prevelde hij in haar open mond. Hij ging nog even door met haar hele lichaam met het zijne te strelen en Het haar toen met een krachtige beweging opzij vallen in zijn linkerarm.
‘Dit is zo afschuwelijk opwindend, die koele stof tegen m'n hete vel en jij daar zo warm in’... Doe uit!
Daphne boog haar hoofd ver achterover en lachte diep in haar keel. Hij knielde neer en trok haar schoenen uit, terwijl zij haar dunne kleren Het ronddwarrelen. Toen zij glimlachend omlaag keek om te zien waarom hij zo lang werk had zag zij, dat hij de tweede schoen op de tast uittrok, terwijl zijn gezicht in felle aandacht omhoog was geheven. Zij schopte de schoen uit, pakte zijn hoofd met beide handen vast en drukte zijn gezicht in haar schoot. Terwijl zijn handen met snelle bewegingen haar benen streelden drukte hij zijn tanden door de dunne stof van haar witte broekje. Haar handen woelden door zijn haar en trokken er aan. Uit haar mond kwamen vreemde vogelachtige kreetjes en aanmoedigende woorden. Zij zonk langzaam neer op het zachte kleed. Soms leek het of ze vochten, zo rusteloos en heftig waren hun lichamen, monden en ledematen bezig om elkaar nóg wilder en nóg opwindender en nóg vollediger te liefkozen. Hun onbeschrijfelijke vervoering bereikte een hoogtepunt, dat duurde en duurde en nog toenam en tot nog wildere bewegingen leidde, tot eindelijk de verlossing kwam en de laatste opwinding hun lichamen doortrilde. Haar armen en benen bleven hem nog enige tijd vasthouden, terwijl zij met gesloten ogen lag te hijgen met haar open mond tegen zijn hals.
Toen haar ademhaling een regelmatig geruis was geworden en er geen naschokken meer kwamen, gleed hij van haar af, hurkte neer en tilde haar van de grond. Zij uitte baby-achtige pruttelgeluidjes en legde een luie arm om zijn hals. Voorzichtig droeg hij haar naar het bed, zette haar tegen zich aangedrukt neer en sloeg het dek weg. Zij hield haar ogen nog steeds gesloten toen hij haar op het koele laken legde en na een lange blik die strelend van haar hoofd tot haar voeten ging met een zucht naast haar ging liggen en het dek tot hun schouders omhoog trok.
‘Da-ag,’ zei ze slaperig. Haar wimpers gingen een eindje omhoog. Zij draaide op haar zij en kroop tevreden zuchtend tegen hem aan. ‘Da-ag,’ fluisterde hij en draaide zich wat verder op zijn zij.
‘Als... als ik niet zo moe was...’
‘Ja?’ fluisterde hij en drukte haar lichaam wat vaster tegen zich aan. ‘Daphne... Daphne... Schat.’
Maar zij sliep al.
Hij lag nog enige tijd naar haar ademhaling te luisteren en met verrukte ogen te kijken naar haar glanzende haar en blote schouder.

Toen Bob de eerste keer wakker werd prikkelde zijn linkerarm, die onder Daphnes schouder lag. Voorzichtig schoof hij zijn arm wat hoger. Daphne zuchtte diep en draaide zich om met haar rug naar hem toe. Hij trok het dek wat hoger over haar heen en schoof dicht tegen haar aan. Zijn hand gleed over haar borst. ‘Da-ag,’ fluisterde hij, maar Daphne sliep vast.

Toen hij weer wakker werd, klonk het geluid van een deur, die zacht gesloten werd nog in zijn hoofd na. Hij tastte slaperig om zich heen, maar Daphne was weg. De plek waar zij had gelegen voelde nog lauw aan.

Bob wreef zijn ogen uit en keek rond. De schemerlamp brandde nog. Hij rekte zich uit, geeuwde en zag, dat Daphnes kleren en zijn kamerjas nu over een stoel lagen. Toen hij uit bed gleed en naar de tafel liep waar zijn horloge lag, hoorde hij het geluid van watergeplas in de badkamer, waarvan de deur gesloten was. Buiten reed een zware, rammelende vrachtauto voorbij. Het was bijna vijf uur in de morgen. Rond de donkere overgordijnen scheen al wat daglicht naar binnen.

Geruisloos opende hij de badkamerdeur op een kier en knipperde met zijn ogen tegen het felle licht. Daphne zat in het lichtgroen betegelde bad met haar rug naar hem toe. Zij had een wit broekje in haar rechterhand, dat zij met sierlijke bewegingen door het water zwaaide, dat ondoorschijnend was van de zeep. Hij glimlachte en voelde een pijnlijke kramp in zijn keel en borst door de ontroering. Zij neuriede zacht en hoorde hem niet, toen hij tegen de deur klopte. Pas toen hij kuchte keek zij op. Ze zag er opgewekt uit en toen hij naderbij kwam riepen haar ogen: ik hou ontzettend veel van je.

Hij bracht zijn vinger naar zijn lippen en fluisterde: ‘Ik moest haast huilen toen ik je zag zitten. Van geluk.’ Zijn handen woelden in haar verwarde haar, dat aan de punten nat was.
‘M'n knieën knikken van verliefdheid,’ fluisterde hij en deed net of hij haar mond wilde zoenen, maar greep plotseling het puntje van haar neus stevig tussen zijn lippen.

Daphne wrong op de tast het broekje uit en hing het over de rand van het bad. Onverwachts greep zij hem stevig om zijn middel, zodat hij zijn evenwicht verloor en in het bad tuimelde. Het water spatte hoog op. Bob uitte enige vreemde kreten en zei toen heftig klappertandend: ‘I-i-dioot! Het is... het is steenkoud!’

Hij lag half over haar heen en voelde haar schokken van ingehouden lachen. ‘Ach wel nee, het wilde niet warmer worden dan zo... Gasloze uren, denk ik.’ Zij gooide met beide handen water over zijn rug en kuste zijn natte gezicht. ‘Is het hier erg gehorig?’
‘Meestal. Dat is je geluk, anders zou ik je!’ Hij schudde haar krachtig bij haar schouders en ging op haar schoot zitten.
‘Da-ag,’ fluisterde Daphne en nam zijn gezicht tussen haar natte, koude handen.
‘Brrr. Da-ag, kikkermeisje. Een boze fee heeft je in een kikker veranderd.’
‘En dan komt prins Bob... O, da-ag, groeten van Liesbeth.’
‘Dank je. Hoe maakt gij het allen?’
‘Uitstekend. Dank u. Liesbeth wacht vol ongeduld tot prins Bob een harem inricht.’
‘Hè, begin nu niet om vijf uur 's morgens met obsceniteiten. Broeken spelen en andere obsceniteiten.’ Haar handen drukten zijn wangen achteruit, zodat de laatste woorden zeer vreemd klonken. Zij schaterde en sloeg verschrikt haar hand voor haar mond.
‘Heb je een goede reis gehad?’
Uitstekend, dank u. Ik zal even een telegram naar huis opgeven. Zij pakte de handdouche. ‘Hallo, portier? Wil je-gij sefkens ne tillegrammeken opnemen zulle? Zitten knus samen in bad. Stop. Bobje klappert vullingen uit kiezen. Stop. Stuur heet water. Stop. Liesbeth moet maar Amelandse schaapherder nemen.’
‘Op Texel zijn schapen, zegt het leerboek. Hoe was Nol? Zeg, vertel eens gauw. Hoeveel maanden heeft hij geëist?’
Zij klopte met de handdouche op zijn rug en hing het ding weer op. ‘Raad eens?’ Zij keek hem glimlachend van heel dichtbij in zijn ogen.
‘Tegen mij zei hij: achttien in het alleruiterste geval, maar liever drie jaar. Achttien?’
‘Twaalf.’
‘Wat! Je hebt hem natuurlijk meer dan lief aangekeken, schurk. O, Daphne!’
Hij greep haar stevig bij haar schouders.
‘Au! Ik zei, dat ik het in gedachten al duizend keer had gedaan.’
‘Jô, gek! Zoiets tegen tere Nolletje te zeggen... En toen?’
‘Toen zei hij: het is je duizendmaal vergeven, en de volgende duizendmaal ook.’
‘Gô. Was hij zo op dreef?’
‘Ontzettend. Ik ook trouwens. Ik ben er nog moe van. Waarom lach je zo gek? Wat heb je? Hou op!’
Bob schudde van het lachen en drukte zijn mond tegen haar schouder om het geluid te dempen. Hij wreef eindelijk de tranen uit zijn ogen en zei haperend: ‘En dit hebben we aan de... aan de Papoea's te danken.’ Hij kreeg een nieuwe lachbui.
‘Van die schaamschortjes bedoel je?’ Zij greep een washandje en kneep dat boven zijn hoofd uit. ‘En aan de Noordafrikaanse Arabieren.’
Hij schudde zijn hoofd als een natte poedel en zei: ‘Ja, maar vooral aan de Papoea's. Die Arabische meisjes zijn met alles zo vroeg, die tellen nauwelijks mee. De Rockefeller Foundation heeft een geleerde juffrouw in Nieuw-Guinea een onderzoek laten instellen naar het opgroeien van de Papoea-jeugd. En de rest weet je. Wat de Papoea-Daphnes en Papoea-Bobs kunnen, moet ons ook lukken, vindt Nol. En daarom mogen wij hier nu samen bloot in een koud bad zitten en pret hebben. Hij is een unieke vader, waarschijnlijk de enige op het westelijk halfrond die dit zijn kinderen durft gunnen, maar een béétje morele steun kan hij toch wel gebruiken, de aartsengel.’
‘Ja.’ Ze drukte haar gezicht in zijn natte hals en fluisterde: ‘Wat was het machtig hè? Zo'n woest feest hebben we nog nooit gehad. Heb ik je niet beschadigd?’
‘Dat kan ik beter aan jou vragen. Zitten je borstjes nog vast?’
‘Voel maar. Ze zijn weer zolang alleen geweest. Maar noem ze alsjeblieft geen borstjes.’
‘Hoe dan? Tweelingen?’
‘Dat mag ook. Maar verder: borsten.’
‘In die termen denk ik er tegenwoordig ook over, inderdaad. Dat heet: de dingen bij hun naam noemen.’
‘Heerlijke idioot. Daar moet je me alles nog eens haarfijn over vertellen, over dat denken van jou over mijn borsten.’ Zij stak ze vol trots vooruit. Terwijl hij ze met zijn handen en mond liefkoosde, probeerde zij op zijn schoot te gaan zitten met haar benen om hem heen, maar Bob verhinderde dat door op te staan. Daphne greep zijn benen en rolde stoeiend met hem door het klotsende kille water.
‘Wat waren eigenlijk je plannen?’ vroeg Bob, toen ze weer wat rustiger werden.
‘Nog een uurtje of wat mijn eigen bed omwoelen.’
‘Gô ja. Het is vast al zes uur. Laten we opschieten. Drogen we elkaar af, net als de eerste keer in het botenhuisje?’
Daphne knikte enthousiast en trok de stop uit het bad.
‘Straks in de auto moet je maar een na-dutje doen,’ zei hij.
‘Ik heb Nol een net gedrag moeten beloven, met normale conversatie en aandacht voor de omgeving, als prijs voor dit complot.’
‘Hoe ben je hier gekomen?’
‘Met de trein. Heel saai. Mamma weet er niets van, die denkt dat ik op mijn île Saint Louis rustig lig te slapen. Ja, het zou wel suf zijn om deze hele nacht zo maar domweg te verslapen. Hé, schobbejak, dat durfde je ook niet de eerste keer. Jô, je maakt hem helemaal wakker. Mijn wraak zal zoet zijn.’
‘De schat,’ croonde Daphne. ‘Ik wil best ruilen. Zou jij willen ruilen?’
‘Weet ik niet. Dit zijn geloof ik zeer ongepaste ideeën voor een net lief meisje. Kom, mijn beurt. Zie hier, dames en heren, wat kunstmest vermag. Twee jaar geleden was het hier nog dor en kaal, en nu een fraai bossage. Haremdames wrijven hun bosjes met olie en kammen ze coquet. Ja, heus. Leuk detail voor een schoolopstel.’
Daphne hield zich aan hem vast en proestte achter haar hand.
‘Wat ben je toch een verrukkelijke idioot. Jô! Als je niet ophoudt ga ik je overal bijten. Tjassus, mijn haar is klieder. Nee, gek, mijn pruikebol bedoel ik. Daar is het al kurk.’
‘Wel rustig hè, dat Nol nu geen regenjas behoeft te brengen. Vergeet dadelijk niet je broekwerk mee te nemen; wordt dat nog droog?’
‘Nee. Stop ik wel bij mijn washandje. Heb je het wel goed gezien? Nieuwste mode... een Amerikaans vlinderbroekje.’
‘Of ik het goed gezien heb! Het is ondeugend dun en je vormen bultten er zo leuk door heen. Klaar?’
Zij pakte het broekje en rende voor hem uit de kamer in. Met een vlugge beweging wierp ze de paarse overgooier over haar hoofd en stapte in haar schoenen. De rest van haar kleren frommelde ze bij elkaar, terwijl ze het broekje met haar tanden vasthield. Bob trok zijn kamerjas en sloffen aan en keek op zijn horloge.
‘Acht minuten over zessen,’ fluisterde hij en slaakte een kreet van schrik, toen Daphne een koude natte prop tegen zijn hals duwde.
‘Ik heb het al zo koud,’ zei hij klagend. ‘Wat is dat, moet je je niet fatsoenlijk aankleden?’
‘En dadelijk weer uitkleden? Kijk maar even uit op de gang, of er niemand aankomt. Bij de deur zal ik je een afscheidszoen geven, waar je weer warm van wordt, stakker.’
‘Goed.’ Hij wees op het omgewoelde bed en zei: ‘Vergeet niet een afscheidsblik te werpen op deze gewijde plaats. Als ik daar later aan terugdenk, zie ik op en om dat bed overal bloemen bloeien en tegen de lucht wuiven boomtakken met lentebloesems... nachtegalen zingen... waar ik met mijn lief tussen de lakens sliep.’
‘Schat!’ Zij sloeg haar rechterarm om zijn hals en trok hem mee naar de deur. Bob tastte in de zak van zijn kamerjas en haalde de sleutel van haar kamer te voorschijn.
‘Eerst de afscheidszoen en dan in de gangen loeren,’ zei hij. ‘Zeg. Wie dost zich nu zo uit voor een afscheidszoen. Dit is eenvoudig onbeschrijfelijk.’
‘Ik had me behoren te verkleden voor het diner, maar het was al zo laat. Er hoort een wit bloesje onder.’ Zij aaide met het bundeltje kleren over zijn gezicht. ‘Als je het té opwindend vindt, heb ik hier nog wat om af te koelen.’ Haar linkerhand met de natte prop kwam dreigend dicht bij zijn hals. Ze sloeg haar rechterarm weer om zijn hals en hief uitnodigend haar gezicht op. Bob stak de sleutel weer in zijn zak en sloeg zijn armen om haar heen.
‘Dat heb ik niet gezegd,’ fluisterde zij, toen hij haar lichaam tegen het zijne drukte. Haar lippen waren verrassend warm toen hij die in zijn mond nam. ‘Ik ben moe. Laten we verstandig zijn,’ prevelde zij in zijn open mond.
‘Ja... verstandig zijn,’ fluisterde hij terug en duwde haar bovenlichaam opzij in zijn linkerarm. Zijn vrije hand streelde haar hals en schouders, die uit de wijde overgooier staken. Haar borsten waren maar half bedekt. Hij keek er met gretige ogen naar. Zijn hand streelde de overgooier van haar rechterschouder. Zijn lippen gleden van haar mond door haar hals en zoenden haar heftig. Daphne liet de kleren vallen. Haar arm verdween van zijn hals, wrong zich naar voren.
‘Welterusten. Dag-dag-dag,’ prevelde Daphne, terwijl haar hand zoekend tussen de panden van zijn kamerjas naar binnen gleed.
‘Ja... verstandig zijn,’ stamelde hij en trok hard aan de voorkant van de dunne overgooier, waardoor haar borsten te voorschijn sprongen. ‘Nee, toe,’ steunde hij, toen zij plotseling de natte prop in zijn hals duwde. Maar hij liet zich niet weerhouden haar borsten te strelen en te zoenen. Zij maakte nog aanstalten, het natte broekje onder zijn jas te stoppen, maar plotseling viel het uit haar hand. Dat was toen hij haar nog verder achterover trok en zo neerknielde, dat zij op zijn vooruitgestoken linkerknie rustte. Zijn rechterhand streelde haar bovenbeen tot in haar schoot. Haar koele hand greep krachtig in zijn haar, toen hij met zijn mond de weg van zijn hand volgde. Daphnes andere hand, die onder zijn jas streelde, werd wilder. Zij trilde van haar hoofd, dat bijna de grond raakte tot aan haar hielen, die zich heftig ha het vloerkleed boorden. Een stroom van ongearticuleerde woordjes en kreten vloeiden uit haar wijd open mond.
Zonder zijn mond weg te nemen trok hij zijn rechterarm onder de omhoog geschoven overgooier uit, schoof hem onder haar knieholten en tilde het trillende, kreunende meisje langzaam op. Voorzichtig met zijn voeten tastend droeg hij haar naar het bed, terwijl haar hand in zijn haar zijn hoofd nog harder in haar schoot drukte. Toen zij uitgestrekt lag schoof hij de overgooier nog wat hoger op. Daphne trok haar hand terug uit zijn jas, liet zijn hoofd los en trok haar overgooier met ongeduldige bewegingen over haar hoofd. Terwijl zijn lippen en tong voortgingen met liefkozen haalde hij op de tast een zakdoek uit de zak van zijn kamerjas, zonder zijn gebogen houding te veranderen, en zocht naar Daphnes hand. Toen zij de zakdoek van hem overnam, fluisterde zij: ‘Ik zal heel lief voor hem zijn. O, Bob, ik word er bijna gek van, oooo!’
Het duurde langer dan de eerste keer, voor zij na een eindeloos lange climax en een zeer stormachtig slot eindelijk voldaan in elkaars armen lagen.
Toen haar regelmatige ademhaling de indruk gaf, dat zij bezig was in te slapen, schudde Bob haar zachtjes en zei: ‘Daphne... Verstandig zijn... Verstandiger jongelui dan wij bestaan er op de hele wereld niet. Zoals de Ouden reeds zeiden: pluk de dag.’
‘Notre vie c'est maintenant...’ Zij geeuwde, rekte zich behaaglijk uit en ging overeind zitten.
‘Kranig gezegd. Zeg, mooi bloot meisje...’ Bob ging ook overeind zitten en nam haar hoofd tussen zijn handen.
‘Zeg... Was je het werkelijk niet van plan?’
Zij sloeg haar ogen neer en haalde haar schouders op.
‘Je hoofd was het niet van plan. Gek hoofd. Mijn hoofd was het wel van plan.’
Zij zuchtte opgelucht en keek vertederd in zijn ogen.
‘Ik was het wel en niet van plan,’ zei ze. ‘Een vrouw moet een man nooit te veel geven, zegt mijn moeder.’
‘Ach, vlieg op!’ zei hij verontwaardigd. ‘Kijk me eens aan... zul je je nooit kil houden als je zin hebt om te spelen? Je hoeft het niet te zeggen. Een kleine hint is voldoende. Zo'n kolossale hint als alleen een overgooier is niet eens nodig. Enfin, je weet nu hoe je me te allen tijde kunt verleiden. Dit is een van de meest opwindende gevoelens die er bestaan, jouw lichaam te voelen met niks aan in zo'n opruiend kledingstuk. En de aanblik! Ik droom, dat we zo samen nog eens dansen, maar dan wel zonder andere mensen in de buurt.’
‘Slechte jongen!’ Zij duwde hem stoeiend achterover en ging bovenop hem liggen. ‘Vind je het fijn, dat ik zo'n slechte jongen hen?’
‘Ontzettend fijn. Ik zal me niet killer houden dan ik ben.’
‘Heel verstandig. Kom. Allez houp! Het ontbijt is al haast klaar.’
Het was bijna zeven uur, toen Daphne haar kamer betrad en Bob een laatste kushand toewierp.

Tweede boek Quatorze Juillet

1

De tocht van Brussel naar Parijs verliep anders dan ik mij had voorgesteld. Dat begon al met het ontwaken. Toen de telefoon rinkelde was ik vast in slaap. Natuurlijk droomde ik eerst eindeloos van fietsbellen en de wekker van Liesbeth, maar toen ik er eenmaal in was geslaagd met mijn ogen stijf dicht de hoorn te pakken, was de overwinning niet meer te keren.

Inplaats van de gepolijste stem van een hotelbediende uit het verhaal van mijn moeder, schetterde een onvermoeibare Bob mij met een stroom lieve en zotte verhalen en bevelen het bed uit. Het hielp niet of ik al mompelde, dat een boze fee mijn ogen dicht hield en dat mijn hoofd vol spinnewebben zat. Bob praatte en joelde door tot ik met een slok water in mijn mond voor de hoorn had gegorgeld, een geluid dat moeilijk te trucqueren is. Daarna moest ik mij nog op het uiterste puntje van mijn balkon vertonen, zogenaamd om de eerste kushand in het buitenland in de open lucht in ontvangst te nemen. Inderdaad wierp Bob mij die kushand toe, maar zijn glundere gezicht ging eerst schuil achter zijn onafscheidelijke camera. Ik schudde mijn vuist en wankelde slaapdronken naar mijn badkamer.

Nol maakte applaudiserende gebaren en boog diep, toen wij hand in hand op het afgesproken uur de eetzaal betraden. Bob keek erg blij. Ik had op de trap het thema uit zijn stuk Zestien geneuried, hetzelfde dat hem twee jaar tevoren in het botenhuisje zo had opgewonden. En bij de begroeting had ik hem hartstochtelijk gekust. Twee dingen die hem heel gelukkig maakten: ongeveinsd meeleven met zijn werk, en nog hongerig zoenen 's morgens na een nachtelijk feest als het onze...

Mijn eetlust was beduidend sterker dan mijn slaap. Nol had er veel plezier in, allerlei dingen voor mij te laten aanrukken. Ik at zwijgend, aangevuurd door de vertederde blikken van Nol en Bob.
Pas bij het drinken van de extra kop zwarte koffie na, ontdekte ik de mooie Lucia met haar officier aan een tafel niet ver van de onze. Nol zag mijn verbazing en zei: ‘Sper je ogen niet zo wijd open... Die man met die baard, daar rechts, is gewoon je oom Louis met een slechte vermomming. En die heer met glimmende schedel en uilebril is de directeur van je school met zo'n toneelschedel op zijn hoofd. Dadelijk klimt Bob in de lamp en blaast allemaal zeepbellen waar muziek uit komt, en zo maar door. Om kort te gaan: je slaapt nog. Je droomt dit allemaal. Draai je gerust op je andere zij.’

Ik lachte en begon ijverig mee te fantaseren. Bob liet zich ook niet onbetuigd en blitzte ondertussen enkele foto's. Maar ons kinderspel ten spijt, zag ik toch nog kans aan Nol te vragen: ‘Vergeet u niet, nog één keertje héél lief naar Lucia te kijken als zij weer kijkt? Het helpt niets, of u uw pokergezicht opzet. Diep in uw hart heeft u ook met haar te doen.’

‘Slecht meisje,’ fluisterde hij, maar zijn ogen keken lief naar mij. Bob sloop juist Indiaanachtig rond met zijn camera. Ik wenkte hem en legde hem met een paar woorden uit, dat hij ons nog eens zo moest fotograferen, dat de schone dame met haar officier er ook op stond. ‘Maar discreet,’ vermaande ik.

Hij voerde mijn opdracht onbewogen uit, maar toen wij vertrokkenen even alleen waren zei hij: ‘Ze stond er al op hoor. Lucia.’
Ik gaapte hem stomverbaasd aan en porde hem vervolgens in zijn zij. ‘Om mij zó voor de gek te houden!’ zei ik verontwaardigd.
‘Ik kon toch moeilijk ten aanhore van iedereen... Vorig jaar heb ik haar ontmoet, op weg naar Parijs. Ze draait altijd om Nol heen als ie in de buurt is. Daar komt de aangebedene. Zeg er maar niets meer over, dat vindt Nol niet leuk.’
Bob en ik spanden ons in, het opgewekte gezelschap te zijn dat Bob beloofd had. We gaven levendig commentaar op alles wat we zagen: de mensen, in hoofdzaak vrouwen en kinderen, op weg naar de Hoogmis, reclameborden, bouwstijlen en, eenmaal buiten de stad, het zomerse landschap en de werkelijk prachtige vergezichten en opwindend aardige dorpen in de heuvels. Van tijd tot tijd wipte ik opgewonden op en neer van oprechte bewondering en vreugde.
Niet minder opwindend waren de discreet uitgevoerde spelletjes, die onze benen, handen en soms ook wel onze ogen speelden, terwijl onze monden een geheel andere taal spraken. Er was in de zomer van 1946 nog niet veel verkeer op de wegen, de ramen van een Bugatti zijn niet groot en bovendien reed Nol zeer hard. Maar juist de toch nog beperkte mogelijkheden maakten dit heimelijke vrijen zo aantrekkelijk. Waar andere jongelui een grote ervaring in bezitten was voor ons een nieuwtje. Wij waren niet gewend aan zo'n situatie.
We wisten, dat Bob na de lunch het stuur zou overnemen. Na de Franse douane moest ik mij inspannen om overeind te blijven zitten en van tijd tot tijd mijn stem te laten boren.
In mijn herinnering lijkt deze tocht een droom. Het zware brommen van de motor, de kleurige film van wisselende, zonovergoten landschappen, de loomheid van mijn lichaam, een verliefde jolige Bob, die mij bezig hield met zijn stem en zijn handen... Hij scheen de weg goed te kennen, want onderaan een lange helling in een bosrijke omgeving trok hij langzaam zijn hand onder mij uit, zei dat hij het zwarte paard hoorde hinniken, nam strelend afscheid van mijn borsten, verwijderde mijn handen van onwelvoeglijke plaatsen en begon zijn haar te kammen.
Even later stapten we uit bij het hoog gelegen hotel-restaurant Le Cheval Noir. Bob sprong het eerst naar buiten en hurkte neer met zijn camera in aanslag.
‘Prinses Daphne zet voet óp Franse bodem,’ riep hij opgewonden. ‘Nog eens over. Dit was niets.’
Nol zong met sonoor gebrom enige maten van het volkslied. Ik huppelde opgewonden als een dartel lam rond. Er woei een zachte wind, die mijn haar en jurk deed wapperen. Na het zware brommen van de auto deed de stilte aan de rand van dit stadje met het uitzicht over de groene hellingen onder een blauwe lucht aan als een onwezenlijk paradijs.
Op mijn dringend verzoek liepen we eerst een eindje terug om nog beter van dit uitzicht te genieten en wandelden daarna door het stadje, waar iedereen leek te slapen. Bob trok ongeduldig aan mij, toen ik een nieuwe straat wilde inslaan.
‘In Parijs zijn tienduizend van zulke plekjes. Betere!’ zei hij.
‘Maar ik wil zo graag weten wat daar om de hoek te zien is.’
‘Niets bijzonders. Geitenstallen en ruïnes,’ zei Bob lachend.
‘Ik ben dol op geitenstallen en ruïnes,’ zei ik pruilend.
Nol en Bob namen mij als een stout kind ieder bij een arm.
‘Jonge meisjes moeten niet achter alle muren kijken... er moet iets te raden overblijven,’ teemde Nol, maar hij trok zo'n dwaas gezicht, dat ik me alleen maar blij voelde.
‘Jullie zijn twee flauwe jongens,’ zei ik, want het viel me op, dat Nol en Bob eerder broers dan vader en zoon leken. Ze trokken verontwaardigde gezichten en verzonnen zulke bizarre, houterige bewegingen, dat mijn gelach over het stille pleintje klaterde.
‘Na het eten zal ik langs de gemiste geitenstallen rijden,’ beloofde Bob.
‘Jij bent een hoogst immorele jongen, gespeend van elk opvoedkundig inzicht,’ zei Nol klagend.
‘Zij kan toch niet haar hele leven blijven tobben over de vraag... Deze gedachte breekt mij het hart.’
‘Goede opvoeders hebben altijd onbreekbare harten, mijn jongen. Bovendien, mijne vrienden, zijn het juist deze verlangens naar het nog ongekende, die zo onontbeerlijk zijn voor de geestelijke en vleselijke volksgezondheid. En doe die overdreven verliefde uitdrukking van je gezicht, jongen. Je lijkt wel een kannibaal bij zijn zondagse vleespot. Goede titel voor een nonfiguratief schilderij, Daphne.’
‘Is het opvoedkundig wel verantwoord, een jong meisje mee te nemen naar dit loszinnige établissement?’ vroeg Bob met gedempte stem. ‘Al die blote dienstertjes met alleen maar kanten schortjes en de waardin, die tussen de tafels buikdanst, gehuld in robijnen rokje en enkelbanden?’
‘Mijn hemel, goed dat je me waarschuwt! We zouden natuurlijk buiten in de loggia kunnen eten, of in een aparte kamer met herenbediening...’
Om mee te spelen begon ik sneller te lopen en aan hun armen te rukken. Toen we binnen waren had ik grote moeite om niet te lachen bij het aanschouwen van de strenge matrone in de deftigduistere hall en de ingetogen diensters, die zelfs tegen Nol geen enkele maal glimlachten, wat ik een fascinerende prestatie vond. Van de uitgebreide lunch herinner ik mij alles, zoals meestal met herinneringen aan eerste keren. Het was een waar feestmaal. Vergeleken bij de landelijke rust buiten, was het eetzaaltje levendig. Ik herinner mij een familie van vader, moeder, zoon en dochter aan mijn rechterhand, door Bob als Bef betiteld, een afkorting voor in de oorlog rijk geworden boter- en eierwinkeliers. Pa en ma waren uitermate mollig en deden gemaakt-deftig. De zoon leek een bokser in te mooie kleren. Hij deed erg verveeld en knorrig. De dochter was niet lelijk, maar evenmin mooi. Haar tamelijk kleine, donkere ogen keken graag naar Bob met iets dat hypocrieten zelfonthullend met ‘troebel’ plegen aan te duiden. Bob vermaande mij, niet zo gemeen stralend te doen. ‘Het arme kind moet er misschien nog jaren op wachten en wie weet is het dan een kortademige vent met veel geld,’ zei hij en streelde met één been langs het mijne.
Aan mijn linkerhand zat aan een naburige tafel een jeugdig echtpaar, dat kennelijk op de huwelijksreis was. Ik geloof, dat de aandoenlijk ernstige, magere jongeman en zijn stralend verliefde vrouwtje geen idee hadden van de belangstelling, die de aanwezigen discreet of nauwelijks discreet voor hen toonden. Ze hadden alleen oog voor elkaar, maar een enkele maal keken ze naar Bob en mij. Hun benen waren onder de tafel ook stilletjes ondeugend.
Toen wij aan ons dessert begonnen, maakten zij zich gereed om te vertrekken. Zelfs de ingetogen diensters keken uit hun ooghoeken naar het jonge paar, toen dat opstond.
Bob zei: ‘Nu praten de mensen met elkaar over het snoezige mantelpakje van de bruid, maar hun ogen praten heel andere dingen.’
‘En wat zeggen al die oogjes dan?’ moedigde ik aan.
‘Dat blijve onuitgesproken. Het zij voldoende, dat ze in de geest bij wellustige taferelen verwijlen,’ zei Nol plechtig.
Het jonge vrouwtje glimlachte lief naar mij, voor zij zich omdraaide en aan de arm van de ernstige bruidegom langzaam, alsof zij door de kerk schreed en daarna vlugger, met kinderlijke trippelpasjes naar de schemerige hall liep.
‘Verdomde wellustig,’ zei Bob hartgrondig, toen het paar verdwenen was. ‘Niet geschikt voor de schoolkrant?’ vroeg ik, zo naïef mogelijk. ‘Ik kom in de redactie, weet je. Een verhaaltje over deze reis is in bestelling. Paartjes op de huwelijksreis lijken me een mooi décor.’
Nol lachte en trok de conversatie in het onschuldige straatje van De Schoolkrant, raadde mij plagend aan niet in elke alinea iets over Stendhal of Sartre te schrijven en kwam met enige anecdotes uit zijn schoolkranttijd. Bob staarde afwezig langs de rijkgeworden familie heen uit het raam. Er vertrokken verscheidene gasten.
‘Nu vertrekt iedereen...,’ zei Bob plotseling, toen Nol even zweeg. ‘Het moest mogelijk zijn, in zo'n schoolkrant echt te schrijven wat je denkt en ziet en opmerkt. Of nee, liever niet. Parelen voor de zwijnen. Op geschept Oudhollands for the happy few is misschien toch beter. Wist jij, dat je met een aankomend literair genie aan één tafel zit?’
Nol trok zijn wenkbrauwen hoog op.
‘Hè, flauwerd, ik wil niet dat je zo opschept over mijn kladwerk. Toe...’
Maar Bob was niet te stuiten. Zijn ogen straalden toen hij zei: ‘Ik zeg alleen de waarheid. Weet je, Nol, ik heb een stuk of wat van Daphnes notities in mijn beste Frans vertaald aan een jong dichter laten lezen, een coming man. Hij is er verrukt over. Pure proza-gedichten, heeft hij letterlijk gezegd, pure proza-gedichten!’
‘Maar ze zijn voor Bob alleen geschreven. Er staat alles in, zo maar. Ook dingen, waar u..., eh, over zou blozen.’
‘Toe maar,’ zei Nol. ‘Daar moeten we nog eens een lang gesprek over hebben. Heb ik niet al eens geboord, dat Sjef er ook verrukt over was?’
Ik maakte een verontschuldigend gebaar. Nol staarde mij peinzend aan.
‘Eerst begreep ik nauwelijks wat ik in mijn handen hield,’ betoogde Bob onverstoorbaar enthousiast. ‘Per slot van rekening is dit mijn vak niet. Maar het is heus heel bijzonder, Nol. De kijk van een veertienjarige op allerlei dingen, haar observaties, haar gevoelens... Allemaal in die typische sfeer van de eerste ervaring, die eh... (hier begon hij echt Frans naar nuanceringen te zoeken) onnavolgbare, onvervalsbare frisheid van de prille
eerste ervaring van alle menselijke dingen. Heel direct genoteerd. Vaak helemaal los van alle conventie, van Bosboom Toussaint en de Tachtigers en alles van school en zo... ja, ik begrijp het, we moeten opstappen. Ik zal je er nog wel eens over doorzagen. Misschien stuur ik wat aan Sartre.’
‘Let maar niet op hem, oom Nol. Hij is door liefde verblind.’
‘Hemel, zullen we ons leven dan wel aan hem toevertrouwen? Wil iemand nog koffie, nee? Dan de rekening en weg.’
Ik wandelde vlug langs de schilderijen, die het zaaltje sierden, terwijl Nol de rekening betaalde. Er zaten nu alleen nog twee kwakende oude Engelse dametjes, die na ons waren gekomen. De rijkgeworden familie stond op. Het meisje liep achteraan en monsterde Bob nog eens van top tot teen, toen hij naar mij toe kwam.
‘Ça va?’ Hij pakte mijn hand.
‘Ça va,’ zei ik en gaf hem een kusje op zijn wang. Hand in hand liepen wij achter Nol aan het zaaltje uit.
De boterfamilie reed weg in een kolossale oude limousine. In het stadje was het nu minder stil. Er speelden wat kinderen en in sommige deuropeningen stonden mensen naar het doortrekkende verkeer te kijken. Bob manoeuvreerde voorzichtig door de hobbelige straatjes. Hij reed nog niet lang, maar volgens Nol konden we zonder doodsangst op de achterbank onze spieren ontspannen.
‘Je hebt je toen zo flink gehouden, nu mag je wel een middagdutje doen,’ zei Nol, toen we naar de grote weg draaiden.
Met een wilde kreet van enthousiasme wees ik naar een wegwijzer waar PARIS op stond. Daarna vlijde ik mijn hoofd zuchtend tegen Nols schouder en zei: ‘Nu weet ik dat we op de goede weg zijn.’
Zo nu en dan richtte ik mij met een ruk op, bijvoorbeeld toen Bob het gaspedaal extra indrukte en met wild getoeter de omvangrijke limousine passeerde.
‘Wat toetert die jongen toch aldoor. Typisch een musicus,’ prevelde ik na een poosje slaperig.
Nol legde mij uit, dat men in Frankrijk bij iedere zijweg en bij het passeren van een auto of fiets signaal moet geven. Ik was juist helemaal ingedommeld, toen ik bijna met mijn hoofd door de voorruit was gevlogen, als Nol, die zijn arm om mij heen had, mij
niet stevig had vastgehouden. Een akelig gegier klonk boven mijn angstkreet uit.
‘Gered!’ riep Bob laconiek en vol trots uit. Ik zag een wit hondje, dat met grote snelheid in een open tuinpoortje tussen de benen van een paar kinderen verdween. Achter de kinderen verscheen een meisje, dat iets ouder leek dan ik. Zij lachte blij en riep ‘Merci m'sieur’ met een hoge stem door de plotselinge stilte.
Bob startte en zei: ‘Alles wel aan boord? Ik moest dat beestje redden. Het was zo aardig.’
‘Zeg dat wel,’ zei Nol.
Bob zwaaide terug naar het meisje, dat met beide handen wuifde. Het was een aardig meisje met lang donker haar en grote bruine ogen.
‘Je kunt hem niets verwijten... hij zag alleen het hondje. De jongedame werd later pas door de hemel gezonden,’ zei Nol bij mijn oor. Ik lachte en aaide Bob over zijn haar. Mijn slaap leek volkomen verdwenen.
We reden langs glooiende korenvelden. De zondag ten spijt waren hier en daar boeren aan het werk. Ik reikte over de lege zitplaats naar het dashboard-kastje en stak ongevraagd een sigaret voor Bob aan.
‘Jij weet wat een honderedder toekomt!’ riep hij.
Door onze ernstige briefwisseling wist ik, wat er nu in hem omging. Eerst voelde bij zich rozig-blij met het beeld van het lieve dankbare meisje voor ogen. Daarna begon hij over haar te fantaseren, hoe zij daar woonde in dat gehucht tussen de korenvelden, in het huis achter de muur van ruwe stenen... Waar droomde ze van, als ze 's avonds uit haar raam keek over de stille, donkere landen en haar lange donkere haar kamde? Natuurlijk hield ze van bloemen. Haar ogen zijn bloemen, donkere bloemen. Nu loopt ze langs een slingerend paadje tussen de glooiende korenvelden. Ze gaat languit liggen kijken naar de trage witte wolken en de snelle zwaluwen tegen de blauwe lucht. Ze rekt zich uit en lacht, zo maar, omdat het lekker ruikt en omdat de zon schijnt en omdat zij verlangt naar vage dingen en stellig verwacht dat die zullen komen... Zo fantaseerde hij dan vertederd, maar langzaam kwam dan als een dreigend gerommel, als een pijn die eerst vaag en zeurderig is, maar snel heftiger wordt Het Besef de zoetheid van zijn dromen verstoren. Het Besef dat ik niet alomtegenwoordig ben, integendeel! Ik zal het nooit weten. Ik zal het allemaal nooit weten. Ik zal nooit weten hoe ze kijkt als ze verdriet heeft. Ik zal nooit weten of ze van gedichten houdt. Ik zal haar nooit horen neuriën, nooit zien lezen, nooit zien luisteren naar muziek, nooit weten hoe ze er uit ziet als ze slaapt, nooit haar hand voelen, nooit de geur van haar wilde haren ruiken. Ik zal haar zelfs nooit terugzien, haar nooit meer zien lachen en wuiven met sierlijke armen. Ik weet niet of zij Nicole heet, of Claude, of Ariane, of Juliëtte... Ik, stommeling, heb niet eens een foto gemaakt! Er zijn allerlei mensen, die alle mogelijke dingen van haar weten, die zij verschrikkelijk gewoon en niet de moeite waard vinden, terwijl ik brand van verlangen om alles wat zij zo weinig de moeite waard en gewoontjes vinden... Haar oude schoolmeester, waar ze zo bang naar opkeek, maar toen moest ze ineens glimlachen omdat ze de volgende week toch van school ging. Haar ouders, die haar kleineren en beknorren, zoals goede burgerlijke ouders dat altijd doen. Haar broer, die haar onverschillig behandelt. De buurjongens, waar ze vroeger langs de weg mee stoeide als ze uit school kwam, die haar wel eens ondeugend vastpakten, maar die haar nu een trotse meid vinden. Allerlei mensen die haar niets bijzonders vinden weten allerlei dingen van haar. Ik niet. Haar hondje is beter af dan ik, die stom in dit vehikel zit en het gaspedaal indruk en van haar vandaan stuif. Een nietig stofje in het heelal, dat even knipoogde tegen een ander stofje. En toch is dat stofje verdomd concreet, geen hersenschim, maar een prachtig, bloeiend wezen, met miljoenen gedachtenspinsels, indrukken, gevoelens, met eigenschappen, voorkeuren, met een mond die al miljoenen verwaaide woorden heeft gesproken die niemand meer kent. Waarom bestaat er geen uitvinding die die miljoenen woorden terug kan halen uit de lucht? Zij heeft mij heel concreet een blik, een woord, een glimlach, een gebaar geschonken. Eén seconde heeft dat allemaal heel concreet bestaan! Nu verwens ik alles en iedereen en zou alleen maar daar terug willen zijn in dat gehucht, Jean-Pierre Dupont die op zondagmiddag een afspraak heeft met wat hij het liefste meisje van het dorp vindt. Door korenvelden lopen, hand in hand, vurige dromen over naar Parijs gaan bepraten. Of zo maar over samen in een huisje wonen mijmeren, landelijk geluk in een Aart van der Leeuw-sfeer. Alleen maar... Maar ik wil niets alleen maar. Ik wil: ook en ook en ook en ook en ook. Ik wil deze Bugatti honderd laten lopen op een tamelijk slechte weg en alle pietepeuterige benepenheid voorbij stormen, maar ik wil ook door dat bos daarginds dwalen, waar ik nooit zal lopen, aan dat beekje zitten dromen waaraan ik nooit zal zitten. Ik zou in dat stadje daar tegen die heuvel willen leven, de mensen al jaren kennen en begroet worden als een oude vriend. Ik zou... Maar het leven is zo afschuwelijk beperkt. Alsof je in een kooi zit, een kooi, waaraan je zelf gebouwd hebt. Eén traliehek heet Muziek, een ander Ambitie, met spijlen als eerzucht, verantwoordelijkheidsgevoel, angst om niets te zijn, nuchterheid, verstand. Door die tralies zie je schilders, dichters, dansers, kunstnijveraars, uitvinders, ontdekkingsreizigers, levensgenieters... Een ander machtig traliehek heet Liefde; spijlen met gouden kroontjes, goudblonde kroontjes. Het heet Daphne. Als je er door kijkt zie je stoeten opwindende meisjes voorbij gaan, allemaal anders dan Daphne, meisjes met zoete geheimen, opwindende, strenge, ingetogen, wellustige, woeste, zachte, tedere, aandoenlijke, onbereikbare meisjes...
Zo ongeveer dacht Bob dan. En na in die trant gedacht te hebben, sneller dan ik het nu kan navertellen, kwam de zelfspot over wat bij afkeurde als huilerige sentimentaliteit. Maar natuurlijk niet geheel en al. Niet alleen maar zelfspot. Maar hij bespotte zichzelf omdat dit protest tegen Het Besef van Beperktheid op gang gebracht was door een mooi meisje. Als het een grauw massaproduct was geweest met van die stijfsel-plak-krulletjes-net-van-de-kapper (wie zou daar in willen woelen? zelfs de wind niet!) met pinnige prikoogjes (inplaats van de ogen als bloemen van Paul Elouard) of met benen waarvan de kuiten rechtstandig in grote voeten overgingen inplaats van feestelijk gevormde benen.... dan zou hij zich nooit met vurige belangstelling hebben afgevraagd hoe ze heette, hoe ze klonk, rook en voelde. Dan zou deze stemming van protest tegen de beperktheid niet ontstaan zijn. Je zou dus bitter kunnen concluderen, dat hij vooral verdrietig was, omdat hij geen harem kon inrichten van alle mooie meisjes naar het voorbeeld van de wijze koning Salomo. Maar zo'n conclusie had hoogstens enige waarde als bonmot à la Nol, bij een goed glas. Er waren knellende vragen, die je met bonmots niet kon ontlopen, althans niet als je zo eerlijk-ernstig was als deze Bob van achttien jaar. Hij correspondeerde over deze dingen uitvoerig met Iwan en soms met mij, hij redetwistte er hartstochtelijk over met zijn Parijse copains, ook wel met Nol en een enkele maal met Bettina. De beperktheid van het leven. De eenzaamheid van elk mens. De vergankelijkheid. Het afstand doen van alle niet-gekozen dingen, van alle niet-gekozen mogelijkheden. Kan een mooie ziel in een lelijk lichaam huizen? Onmogelijk! De scheiding in lichaam en ziel is een oud grapje van de Grieken, dat zij zelf niet geloofden. Ben ik alleen maar verliefd op het uiterlijk van Daphne, die achter mij weer vredig inslaapt aan Nols schouder? Zou ik zo razend veel van haar houden, als zij een mollig puddinkje was? Belachelijk! De Daphne die ik in het spiegeltje zie als ik het wat draai is de uiterlijke vorm van de innerlijke Daphne, van haar karakter, haar ziel, haar geest, die uit haar ogen straalt, die in elk gebaar aanwezig is, in de vorm van haar gezicht, in de rondingen van haar lichaam, in de verrukkingen als we vrijen. En als haar nu eens iets ernstigs overkwam, een verminking, plotseling? Ach idioot, dat hoort niet bij de Daphne zoals zij is, een volmaakt landje van God... zegt mamma. En waarom wachten we niet een paar jaar met onze nog maar net beperkte, wilde liefdesfeesten? Gebrek aan zelfbeheersing? Slappe karakters? Integendeel. Middensoortmens, massa-product-zijn is het gemakkelijkste. Je richten op je voorman is het simpelste. Dingen doen die eigenlijk niet kunnen, die taboe zijn voor bangelijke puriteinen die zichzelf en daarom ook anderen geen vreugde gunnen, heffen een klein beetje de benauwende beperktheid op van wat men schertsend Het Leven noemt, troosten ons in onze beperktheid. Met dat argument heb ik Nol blijvend verslagen, maar heb ik gelijk? Is het slechts een stomme gewoonte, dat ik medelijdend moet lachen om knapen, die tot op hoge leeftijd onseksueel met hun meisje omgaan en na vele jaren van nagenoeg ‘kuise’ omgang eindelijk met het wicht trouwen... maar tegelijk toch een beetje jaloers ben? Natuurlijk zijn zulke verhalen meestal valse sprookjes. Als ze al eens een keer waar zijn, berusten ze op toevallig aanwezige angst op critieke momenten, op afwijkingen, op negatieve dingen. Maar als je er in boeken over leest en het in films vertoond ziet, gaat er toch de bekoring van het echte sprookje vanuit. Ik zou zo graag tevens zo'n romanfiguur willen zijn. Ik zou zo graag willen ervaren, boe dat nu voelt, om Anton Wachter te zijn, of die vent uit Rumeiland, of Elias in gevecht met de nachtegalen, of Katadreuffe met karakter van Bordewijk, en al die andere kuise boekenjongens, die nooit tijd hadden voor stoute spelletjes met meisjes, of die zich na één mislukt begin tien jaar en driehonderd bladzijden karaktervast onthielden. Als ze al eens peinsden en droomden, ging dat heus over heel, héél andere dingen. ‘Toen Tamalone een knaap was van dertien jaren, bleek en bescheiden, was hij het meest geliefde kind van zijn vader.’ Een Zwerver Verliefd. Een poosje later vroeg zijn vader hem, waarom hij niet meer bij de priester kwam om te zingen en te leren. De bleke, bescheiden zoon antwoordde, dat hij het heerlijk vond om de hele dag door de straten te lopen denken aan wat in de boeken stond. Maar hij zweeg over de zonderling ontspruitende genietingen waarmee hij in zijn verbeelding bezig was, de fijne knul. Meisjes? Wellustige zaken? Kom nou! Vlieg op! ‘Gezichten van verre landen en oude tijden, van ridders en heiligen.’ Toen hij zestien was, zag deze Italiaanse jongen, twee jaar ouder dan Juliet, voor het eerst een meisje in de stad. Het kwaad ging niet van hem uit, nee, het meisje lachte hem zo aardig toe, dat hij in vervoering raakte, maar weinige dagen slechts, want het meisje wandelde met een ander, terwijl hij haar overal zocht. Ziezo. En toen hij haar later nog eens goed aankeek, ‘vond hij haar niet zo mooi als bij eerst had gezien. Hij vergat haar aldra,’ zoals Iwan en ik elkaar bulderend van het lachen citeerden uit het heilig verklaarde boek van Arthur van Schendel. De brave borst vergat haar aldra. Beneden zijn middenrif bestond hij niet. Maar hoe moet het nu zijn, om alleen van verre landen en oude tijden, ridders en heiligen te dromen, en nooit eens van meisjes met warme monden die geschapen zijn voor wilde zoenen en borsten die hunkeren naar liefkozingen? Hoe moet dat nu zijn om dat allemaal niet te zien, of te zien zoals een paard warme meisjesmonden en trillende borsten ziet, zonder ooit in gehinnik uit te barsten?
Of zoals een koe het ziet? Een zwervende koe verliefd. De dichter is een koe. En de boer die melkt mij zalig...

Ik schrok wakker toen Bob moest remmen. We stonden stil voor een optocht, ergens midden in een oud stadje. Ik begon mezelf hardop uit te schelden, dat ik alweer geslapen en heel veel gemist had.

‘Er komt nog zoveel,’ zei Bob en omdat hij dit waarschijnlijk wat toonloos vond klinken, voegde hij er aan toe: ‘Neem dat aan van je grijze grootvader. Het hele leven ligt nog voor je mijn kind quoi que ce soit. Au!’

Ik trok aan zijn haar en kietelde hem onder zijn oksels.
‘Zullen we éven uitstappen?’ vroeg ik.
‘Plaag die jongen nu niet. Hij heeft maar één doel voor ogen: zo snel mogelijk

naar de Saint Boulevard de Michel. Maar eigenlijk heb je gelijk. Ik heb nog dorst ook. Bedenk, mijn zoon, dat iedereen in jouw geval verbeten doorgereden zou hebben, fantasieloos doorgereden mag ik wel zeggen.’

‘Jaja, al goed,’ zei Bob enigszins korzelig. Zijn gezicht stond donker toen ik voorover boog en er naar keek. Hij glimlachte triest en zei, wat vriendelijker; ‘Ik ben geen dogmaticus.’

‘Daar rechts is een terras,’ zei Nol opgewekt. ‘De zon schijnt er mild op dogmatici en niet-dogmatici beiden.’
Bob reed de auto een eindje achteruit en zwenkte af naar het pleintje dat Nol had aangewezen. Toen we uitgestapt waren, dook ik terug in de auto, pakte Bobs camera en hing die plechtig als een ambtsketen om zijn hals. Hij bedankte met een lieve glimlach. Ik legde mijn arm om zijn middel en vlijde bij de paar passen naar het terrashoekje mijn wang tegen zijn schouder.
‘De mensen kijken zo,’ zei hij, om mij te plagen.
‘Lief van de mensen.’
‘Ja. En zo verstandig. Ik zou ook die optocht de rug toekeren.’
‘Verwaande jongen.’
Zijn ernstige stemming verdween. We hadden ons nog maar nauwelijks op het terras geïnstalleerd, toen een aanzienlijke mensenstroom het pleintje kwam verlevendigen. Weldra was er geen stoel op het terras meer onbezet, terwijl binnen in het café velen
stonden. Ik was opgewonden, omdat ik overal om mij heen zeer levendig Frans koorde spreken en de gehele bevolking van het stadje op de been zag. Moeders vertroetelden en vermaanden hun kinderen, mannen begroetten elkaar met de hartelijkheid of het doodgewaande vrienden betrof, er werd veel gelachen en naar de garçon geroepen, die handen tekort kwam. Op mijn verzoek fotografeerde Bob enige kinderen, die in zondagse zomerkleren ronddartelden. Om ons verblijf nog wat te rekken, wendde ik een onlesbare dorst voor, toen Bob aandrong om op te stappen. Nol ging nog wat luier onderuit zitten en verklaarde: ‘Notre vie c'est maintenant,’ welke plagerij enigszins verloren ging, omdat het slachtoffer plotseling wegsloop en een foto van mij nam met de dikste vrouw van het stadje vlak achter mij, kolossaal en fotogeniek in het zwart. Daarna stond hij met een beleefd gebaar zijn stoel aan de dikke dame af, ging op mijn schoot zitten en wisselde vrolijke opmerkingen met de opgewekte mensen om ons heen, waarbij ook Nol zich niet onbetuigd liet. De bonmots waren niet van de lucht. De kolossale vrouw, die tot het genre goedlachse dikkerds behoorde, vond mij een schatje en dacht, dat we alle drie Fransen waren, wat wij beantwoordden met vereerd hoofdneigen, de hand op het hart gedrukt.
Als wij niet werkelijk aan tijd gebonden waren geweest (diner met Bettina om half acht) zou Nol zeker het gehele café een rondje hebben aangeboden, zo vlug ging de verbroedering.
Op grond van het familiale banksaldo zouden Nol en Bob eigenlijk uitsluitend in dure, exclusieve gelegenheden behoren om te gaan met (niet zelden vervelende) lieden met soortgelijke banksaldi, reizend in peperdure auto's, bestuurd door chauffeurs in livrei. Maar de charmes van het ‘beneden je stand leven’ waren vele! En je kon altijd weer opstappen, of overstappen, als het vervelend dreigde te worden. Want natuurlijk waren niet alle eenvoudige lieden en brave borsten boeiend, warmhartig of amusant. Maar je kon iets, dat zij nooit konden: een taxi wenken die je in tien minuten naar Fouquet, de George Cinq of de Tour d'Argent bracht, vica versa naar een bistro bij de Hallen, een square in Ménilmontant of een terrasje bij de rue Mouffetard, Evenmin waren alle rijken vervelend, zeer zeker niet de jeugd, zoals ik later heb ervaren.
Het voorproefje van Parijs hield mij de rest van de tocht klaar wakker en inspireerde tot opgewekte conversatie en opgewonden kreten over wat ik om mij heen zag, vooral als er gelijkenis was met schilderijen die ik kende. Naarmate we Parijs naderden steeg mijn opwinding nog. Ik danste juichend op en neer toen we in de verte plotseling een kort ogenblik de Eiffeltoren als een blauwige naald tegen de lucht zagen afsteken. Het eerste stoplicht, in de buurt van Le Bourget! In de zomer van 1946 was het verkeer in Parijs landelijke rustig vergeleken bij de toestand van nu maar na Amsterdam in dezelfde tijd leek het mij aan het eind van deze zondagmiddag ontstellend druk.
Ik verslond alles met gretige ogen: de reclameborden en opschriften, de platanen, de huizen, de mensen op de trottoirs, de taxi's en autobussen... De rue Saint Martin was eindeloos lang. Ik drukte heftig Nols arm, toen we eindelijk bij het square Saint Jacques kwamen en de toren zagen, hoger en mooier dan op de foto's. Hier begon Parijs echt voor mij te leven. Place du Château met het Theâtre Sarah Bernardt, oud en eerbiedwaardig. De Seinekaden met veel groen, de eerste brug, breed en mooi van vorm, de indrukwekkende oude bouwwerken van het Palais de Justice, het hek bij de Saint Chapelle...
Bij het verwerken van deze stroom eerste indrukken had ik nog tijd te denken, dat Parijs ons onverstoorbaar, onverschillig ontving, als contrast op mijn verrukt-zijn-over-alles. Maar op de hoek bij de pont Saint Michel sprongen drie jongemannen van de balustrade en draafden wuifend en roepend een eindje met ons mee. Bob minderde vaart. Ik hoorde duidelijk zijn naam roepen.
‘Die heeft hij gehuurd,’ sneerde Nol. ‘Kijk maar links, de Notre Dame.’ Hij zei het argeloos en bevroedde niet hoe dicht hij bij de waarheid was. Ik schreeuwde van opwinding over de Notre Dame en riep, dat het echt niet leuk zou zijn als zou blijken, dat ik dit allemaal maar droomde. ‘En recht voor ons uit de heilige Place Saint Michel en nog heiliger Boulevard, de enige ter wereld, die Boul' heet.’
‘Lief, dat je even stil staat,’ zei ik tegen Bob.
‘Idioot!’ zei Nol, die iets begon te begrijpen van wat ons te wachten stond. Hij lachte geamuseerd. Plotseling zag ik een slank meisje, met opvallend wild lang donker kaar op net trottoir aan onze rechterkant. Zij kwam aansnellen aan het hoofd van een groepje jongemannen. Een paar droegen baardjes en wild geblokte hemden. Het meisje had een ruiker rode anjers tegen haar borst geklemd, die ze mij met een toespraakje door het open portierraam aanbood. Ik verstond maar de helft van haar welkom-op-delinkeroever en bloosde van genoegen. De jongens applaudisseerden en riepen bravo. Iemand maakte foto's.
Ondertussen kwamen achter ons van de Quai des Orfèvres twee zeer opvallende vehikels aan. Het ene, dat voor ons ging rijden was een zeer oude open auto, bont opgeschilderd en behangen met gestolen bordjes in de trant van ‘niet spuwen’ en ‘geen fietsen in het portaal zetten.’ Het andere vehikel was een Dukw, een amphibie-auto afkomstig uit een dump. Beide voertuigen zaten vol luidruchtige studenten. In de auto die voor ons reed werd een spandoekje uitgerold, dat mij, met name genoemd, een welkom in het Quartier Latin toeriep. Het groepje op het trottoir klom bij de anderen in de Dukw en toen reden we in optocht, met veel getoeter en geroep over de Place Saint Michel de Boul' Miche op.
‘Dus daarom reed hij of de duivel hem op de hielen zat,’ zei Nol.
‘Alles is vergeven en vergeten.’
‘Kam je haar en poeder je neus!’ riep Bob. ‘Er komen nog meer evenementen.’ Hij lachte schallend. Met trillende vingers greep ik mijn tasje. We hadden er overigens geen van drieën een idee van, wat ons tegenover de Place de la Sorbonne bij ons hotel te wachten stond.
‘Mijn hemel, kijk nu eens!’ zei Nol. Uit de richting die bij aanwees klonk een zwaar geronk. Terwijl ik door ging met mijn haar te kammen zag ik uit een zijstraatje vier motorfietsen, bereden door jongemannen, gekleed in bonte uniformen uit de tijd van Napoleon. Voorbij het kruispunt van de Boulevard Saint Germain ging er aan weerskanten van onze auto één rijden, terwijl er twee voorop gingen. We reden nu zeer langzaam.
In de tamelijk nauwe straatmonding voor ons hotel was de zaak uit de hand gelopen van de ongeveer dertig kunstbroeders en studenten, die op aanstichten van Bob en zijn vriend Jean-Louis voor een plechtige ontvangst zouden zorgen. Zij hadden nog wat meer studenten aangespoord om te komen en er niet aan gedacht, dat om zes uur op zondagmiddag met de jolige sfeer van quatorze juillet al in de lucht de toeloop wel eens wat erg groot zou kunnen zijn. Wij waren ongeveer een kwartier te laat, waardoor de oploop een massaal karakter begon te krijgen. Iedereen die op de Boul' Miche lopend de menigte zag, snelde nieuwsgierig en belust op gratis amusement toe.
Het verhaaltje dat verspreid was luidde, dat ik een Zweedse prinses was, zojuist zestien jaar geworden, die verloofd was met een arme muziekstudent. Een andere lezing was, dat ik de beeldschone kleindochter van Matisse was, die een aanval op de Prix de Rome kwam ondernemen en ook al net zestien jaar was geworden...
Bob slaakte een kreet van verbazing, toen we het Lycée Saint Louis naderden. Een ogenblik nog dacht hij, dat er toevallig een protestdemonstratie van studenten of lyceïsten samenviel met onze aankomst, maar toen de golvende menigte, die de hele hoek vulde en bijna de deuren van het eerbiedwaardige meisjeslyceum indrukte luid begon te juichen en te wuiven en bijna tot in onze auto opdrong, was er geen twijfel mogelijk.
We schoven heel langzaam vooruit, terwijl de motoren vervaarlijk gromden. Dicht bij het hotel waren zelfs politiemannen, die met onnavolgbare Latijnse levendigheid een weg voor ons baanden. De handlangers van Bob hadden zeer grote moeite een breed pad over het trottoir vrij te houden, een pad met een rode loper. Er stonden schijnwerpers, filmcamera's, fototoestellen op statieven, een auto met een filmcamera op het dak en zelfs een microfoon. Het merendeel van al deze indrukwekkende apparaten was uitsluitend voor de grap opgesteld en werd in schijn bediend door zeer ijverige jongemannen. Zo was het ook met de verslaggeversmet-blocnote. Maar er werden ook werkelijk foto's en stukjes film gemaakt en ik moest driemaal uitstappen en vijfmaal Bob een kusje op zijn wang geven en twee keer de hand schudden van Jean-Louis (in jacquet, hoge hoed in de hand) en nam nogmaals een bos bloemen in ontvangst van een guitig negerinnetje en beantwoordde gekke vragen. Terwijl de blitzlichten flakkerden en de schijnwerpers weer werden gedoofd, gaf ik mijn mening over Picasso, De Verenigde Naties, mijn eerste indrukken van Parijs en vertelde iets over mijn plannen. Daarna moest ik nog ettelijke keren naar de applaudisserende en juichende studenten en toegestroomde nieuwsgierigen wuiven, alvorens we het hotel konden betreden. (De volgende dag stond er werkelijk, tot eerlijke verbazing van Nol, in twee kranten een stukje-met-foto, waarin ik als een wonderbakvis werd aangeduid, van gemengd Frans-Hollandse afkomst, dochter van een beroemd Nederlands kunstenaars echtpaar, veelbelovend schilderesje, opmerkelijk literair begaafd ook nog, en waarbij enkele woorden werden gewijd aan de opzienbarende ontvangst in het Quartier Latin. In een weekblad stond zelfs een echt artikel, waarin ik zestien jaar heette te zijn, dat behalve met mijn foto ook was verlucht met drie afbeeldingen van gouaches, door Bob gefotografeerd. Deze foto's waren door Jean-Louis als ‘perschef’ verstrekt. Er werden enige door Bob vertaalde notities van mij geciteerd). In de hall van het hotel volgde nog het voorstellen aan enige vrienden en vriendinnen, de directeur van het hotel (waar Nol al vele jaren klant was) en toen konden we eindelijk naar onze kamers. We gingen eerst met ons drieën naar de mijne. ‘Oef!’ verzuchtte Nol. ‘Hier schieten woorden tekort. Ik wed, dat je al dat lawaai nog goedkoop gekregen hebt ook.’
‘De zakenman spreekt. Vijftig flessen wijn, om precies te zijn, een paar dozen pikzwarte bonbons, een stuk of wat litertjes zwarte benzine en nog een paar kleinigheden. Zie je, dat ik best een build-up zou kunnen organiseren zonder grote Pa? Let op de kranten morgen!’
Nol grinnikte en klopte Bob op zijn schouder.
‘Hij is een schat, oom Nol,’ zei ik, toen we in mijn kamer stonden. Een hotelbediende droeg mijn koffer binnen. ‘Een gekke idiote schat.’ Ik had plotseling moeite om niet te huilen en drukte mijn gezicht in de geurige bloemen, overweldigd door de emoties en vooral door de gedachte, dat Bob zo trots op mij was, dat hij me op wel zeer nadrukkelijke wijze aan al zijn vrienden en kennissen en de hele wereld had willen tonen.
Nol liep door naar de ramen en keek naar buiten. ‘Komen er nog meer evenementen?’ vroeg hij droog. ‘Vuurwerk, ballonopstijgingen, het strooien van versnaperingen? De schare vertrekt.’
‘Nee, dit was echt alles.’ Bob lachte en legde zijn arm om mijn middel. Ik legde de bloemen op een tafel.
‘Je mag gerust blijven,’ zei Bob tegen Nol, ‘dit wordt nu de platonische begroeting die we schriftelijk hebben bedacht.’
‘Gepremediteerd, noemt oom Louis dat,’ zei ik met een trillend stemmetje. ‘Da-ag, energieke kin.’
We legden onze handen om elkaars gezichten.
‘Nee, o, nee,’ zei Nol, overdreven kreunend, ‘zulke begroetingen lijken me nog erger dan onplatonische. Ik zie je straks wel verschijnen. Maak het kort. Daphne verwacht ik uiterlijk kwart over zeven beneden.’
Onze antwoorden gingen verloren in het bulderend geloei van de vertrekkende motorfietsen voor het hotel. We gingen door met de begroeting van elkaars gezicht en stonden met onze lichamen dwaas ver uit elkaar.
‘Nu mag je de kraan van mijn bad opendraaien,’ zei ik, toen we alle dwaze en tedere begroetingswoorden hadden gewisseld. ‘En bedankt voor alles. Het overtrof alles wat ik over de Operatie Meisjesboek heb gefantaseerd. Merci, merci!’ Mijn armen knelden om zijn hals en hoofd en ik drukte mijn mond heftig op de zijne.
‘Heb je ook zo'n woeste zin om te spelen?’ fluisterde hij, toen ik mijn lippen terugtrok en verliefd in zijn ogen keek. ‘Ja? Dan ijl ik nu met bewonderenswaardige zelfbeheersing weg.’ Hij trok mijn lichaam tegen het zijne, tilde mij van de grond, draaide mij rond, zette me snel weer neer en rende naar de badkamer. Toen hij terugkwam had ik mijn koffer geopend en begon de inhoud uit te pakken.
‘Kom eens,’ zei ik zo neutraal mogelijk en toen hij naast mij stond gaf ik hem onverwacht een klap tegen zijn bibs. ‘Die heb je al twee jaar tegoed,’ zei ik opgewekt. ‘En ik heb op dat belletje daar gedrukt, dadelijk komt de Parijse Kee binnen met een kan heet Seine-water.’
We rolden stoeiend over mijn bed, maar de tijd drong. Om zichzelf nog extra op de proef te stellen, bedelde bij mij de ‘poesjestruc’ af. Een opgerold vestje stelde het poesje voor, dat ik op schoot nam; daarna stond ik op en hield het poesje in mijn schoot door mijn rokken recht vooruit tot boven mijn middel op te tillen. Bob had daar met Pinksteren een paar prachtige foto's van gemaakt. ‘Reconstructie van een der ontroerendste momenten van mijn leven’ en meer van zulke teksten stonden op de achterkanten geschreven. Nu, in mijn hotelkamer, wrong hij overdreven zijn handen en trok rare gezichten, zodat ik schaterde van het lachen. Maar toen hij me een afscheidskusje gaf fluisterde hij: ‘Ik zal het nog úren voor me zien, in de geest... O, waarom kan een mens zich daar niet geheel aan wijden?!’
‘Laten we het Nol vragen. Da-ag, veel-eisende jongen!’
Na mij nog de belofte te hebben afgeperst, dat ik uit het raam zou wuiven, verdween hij in draf om zich ‘thuis’ aan de Quai d'Orléans te gaan kleden voor het diner.
Het uitzicht vanuit mijn ramen op de Boul' Miche en de Place de la Sorbonne had nu het aanzien, dat mij in de komende weken zo vertrouwd werd. Het was, of ik mijn fantastische intocht gedroomd had, zo grondig was alles en iedereen verdwenen.
Ik pinkte een rode anjer uit het boeket en wierp die naar de kushandenwerpende Bob, die de bloem opving en als een Spanjaard tussen zijn lippen stak. Daarna sprong hij in de Bugatti en race'te met brullende motor de hoek om. Met tegenzin sloot ik de ramen, die mij van De Beukenhorst zo vertrouwd waren, en verdween, doodmoe doch luid zingend naar mijn bad. Gelukkig heeft de onbekende uitvinder van de badkuip een overlaat aangebracht, anders zou het water door het hele hotel zijn gestroomd.

2

Na het stormachtige begin waren mijn eerste dagen in Parijs rustig, voor zover dat met eerste dagen in Parijs mogelijk is. Nol betoonde zich een meesterlijke gids die mij, zijn gelofte getrouw, de kunstschatten van Parijs toonde. Zoveel mogelijk kunstschatten en zo weinig mogelijk van de stad, omdat dit laatste Bobs taak zou worden na de veertiende juli.
Terwijl mijn medescholieren hun laatste dagen voor de vakantie op de schoolbanken sleten, zonder veel uit te voeren zoals gebruikelijk is in die tijd, werkte Nol zijn programma met mij af, op een wijze die elke leraar ten voorbeeld gesteld zou kunnen worden.

Omdat het aanschouwen van schilderijen, tekeningen en beeldhouwwerken in musea, vooral voor een hongerig en enthousiast zieltje als ik, onbeschrijfelijk vermoeiend is, beperkte hij zich dus tot het belangrijkste en zorgde er voor, dat wij veel zaten en rustten. We begonnen met Romeinse portretten en beeldhouwwerken van voor onze jaartelling en eindigden op de vijfde dag bij de modernen in het opgewekte museum in het Trocadéro, gevolgd door kleine tentoonstellingen in kunsthandels. Het was een heerlijke tijd voor museumbezoek, met veel licht en, het Louvre op zondag uitgezonderd, niet veel bezoek. Vergeleken bij ‘Het weerzien der Meesters’ in Amsterdam was het er haast landelijk!

In Nols Parijse kunsthandel maakte ik kennis met de moeder van Jean-Louis. Zij was een van de vele typisch Franse vrouwen die van hetgeen, het leven hen gelaten beeft een bewonderenswaardig geheel weten te maken. Dit betreft dan zowel hun smaakvolle uiterlijke verschijning en charmant optreden, als hun maatschappelijk en geestelijk leven, hun levendige belangstelling en meisjesachtig enthousiasme en de opgewektheid waarmee zij ernstige verliezen dragen. Ik had het voorrecht, enige dagen later, vlak voor de veertiende juli, met Nol en Bob gast aan haar tafel te zijn, waarbij ik ook kennis maakte met een lieve vertegenwoordiger van een in mijn leven onbekend familie-functionaris: de grootvader.

Overweldigend in die eerste dagen waren, behalve de vele meesterwerken die ik alleen in reproductie kende, ook de kennismakingen met beroemde en tot roem voorbestemde meesters en meesteressen van het witte doek, de planken en zo meer, die men ook meestal alleen van plaatjes kent. Deze ontmoetingen waren mij ook door Nol beloofd. Ik woonde een cocktailparty bij ten huize van een groot maecenas,, waar beroemde toneel- en filmspelers, dichters, schilders en modekoningen afscheid van elkaar namen, vóór de grote vakantie hen her- en derwaarts zou voeren. Bob had werkelijk niet overdreven toen hij vertelde, dat Nol veel van deze beroemdheden persoonlijk kende. En uit talloze ruin of meer toevallige ontmoetingen op terrassen en in restaurants bleek wel, dat het verwarrend grote gezelschap waarin ik had vertoefd, nog maar een bescheiden bloemlezing had vertegenwoordigd. Met de grondigheid die een opvallende eigenschap van Nol was, leerde ik niet alleen de bloem van artistiek Parijs vluchtig persoonlijk kennen, maar, vooral in verband met de meer toevallige ontmoetingen, bracht hij me inzicht en overzicht bij. Van toevallig naar boven gevallen nonvaleur en in de mode gekomen middelmater tot werkelijk geniaal kunstenaar plaatste Nol tout Paris in zijn voor mijn gretige ogen en oren ontvouwde schema. Hij probeerde mij ook bij te brengen, dat mannetjes met het voorkomen van bejaarde aapjeskoetsiers soms de scheppers van verrukkelijke kunstwerken zijn, terwijl zeer fraai gebouwde, artistiek uitgedoste vrouwen en opvallend interessante mannen niet zelden beneden de middelmaat zijn.

Van Parijs zag ik die eerste dagen dus slechts kleine fragmenten door de ruiten van taxi's en van Nols auto. Bob werkte in die dagen nog vlijtig en mocht, althans overdag bij het museumbezoek, niet mee. Dit zou maar storend werken, had Nol plagend maar toch ernstig vroeger al tegen Bob gezegd. Als Bob piano studeerde mocht ik ook nooit binnen...

Nol vond deze week leraarschap een heerlijke rol. Veel langer moest dit nu ook weer niet duren, maar hij bood wel plechtig aan, dit soort rondleidingen in de komende jaren in het zuiden en ia Italië nog wel eens een dag of wat waar te nemen, tot ik zover was dat ik geen rondleider meer nodig had.

Elke avond werd ik om half elf in de hall van ons hotel afgeleverd, duizelig van alle indrukken, doodmoe en zeer gelukkig. Ik schreef dan toch meestal in bed nog een paar aantekeningen, soms bij het licht van een kaars, als het electrisch licht plotseling een poosje uitviel, zoals in die tijd nogal eens gebeurde.

Bob had nu de ‘onopvallende zwarte Citroën’ in gebruik, die in Parijs nog onopvallender was dan in Amsterdam. Na het diner reed hij mij trots een eindje rond. Meestal parkeerde hij tijdig op een rustig plekje bij de Seine voor een kleine wandeling, of in een stil straatje bij de Sorbonne of het Panthéon voor het genieten van uitvoerige nachtkusjes.

Pas na de veertiende juli nam Bob zijn intrek in ons hotel, als namelijk het huis aan de Quai d'Orléans naar Parijse gewoonte dicht ging. Parijs was een vrije stad, maar bovenal een discrete stad. Door rustig zijn tijd uit te wonen en pas daarna in het hotel te gaan, kreeg onze omgang het accent van kinderlijke argeloosheid, dat voor een zo openbare aangelegenheid voorlopig toch nog wel nodig was.

Bob wekte mij elke morgen telefonisch en zond een waar vuurwerk van lieve en opgewekte grapjes, liefdesverklaringen, gefloten en gezongen wijsjes, weersverwachtingen en zo meer in mijn nog slaperige oren... de eerste menselijke stem op de nieuwe dag. Dit sprookjesachtige ontwaken vergde meestal wel een half uur, vooral als we elkaar onze dromen gingen vertellen, en ik ook nog met de hoorn zachtjes over allerlei lichaamsdelen moest aaien, terwijl het apparaat zoengeluidjes voortbracht.

Bob zag de nationale feestdag met enige bezorgdheid tegemoet, zoals hij zei, omdat hij niet van harmonica-musette-muziek hield. Als ik hem echt wilde plagen, behoefde ik maar de eerste maten van Reine de Musette te neuriën.

Dat heel Parijs op veertien juli op straat danst is enigszins vergelijkbaar met het geloof, dat heel Nederland op klompen loopt. Mijn indruk is, dat tachtig procent alleen maar kijkt, of zelfs dat niet, en twintig procent afwisselend danst en naar het dansen kijkt. Mijn bedrevenheid in ballroom-dancing was niet bijster groot, noch in ballrooms, noch op asfalt of trottoirtegels. In mei 1945, toen iedereen zich naar danslessen repte, was ik ziek, moe en lusteloos, zodat ik de bevrijdingsfeesten uit die tijd alleen uit verhalen ken. Sinds enkele maanden interesseerden Liesbeth en ik ons voor dansen; we leerden wat van schoolvriendinnetjes en van mijn moeder. Liesbeth nam, als we binnenshuis oefenden met liefde de jongensrol op zich. We hadden een oude grammofoon met een paar foxtrot- en Engelse wals-platen.

Het dansen op straat begon al heel vroeg in de middag. Ik herinner mij, dat ik het voor het eerst zag op het asfalt van een tamelijk drukke verkeersweg, namelijk de rue Lagrange op de hoek van de rue Dante, voor het losse huizenblok dicht bij het square waarin het oudste kerkje van Parijs staat. Er hingen een paar slierten gekleurde lampjes, een luidspreker neuriede de eerste musetteklanken van de dag en er dansten enige bejaarde paartjes, waaronder een schilderachtige clochard met een nog niet zo oude clocharde. Groepjes mensen stonden lachend te kijken en gebaarden verontwaardigd naar automobilisten, die wilden passeren en claxonstoten door de muziek zonden.

Ik had Bob naar die plek getrokken na een rondwandeling over zijn eiland, die eindigde bij de noodbrug naar het île de la Cité. We hadden een kwartiertje gerust aan de voeten van Papa Goldoni in het plantsoen achter de Notre Dame en daarna had ik Bob weer meegetrokken. Dit kon die dag echt en voor het eerst: Bob ergens heentrekken, ronddwalen zonder vast plan, zonder afspraken over etensuren en andere beperkingen.

De grote parade was zonder ons gehouden. Ik had die morgen lang geslapen om kracht op te doen voor deze grote dag, terwijl Bob zijn verhuizing naar ons hotel uitvoerde. Ik ontbeet samen met Bobs moeder. Nol was al vroeg vertrokken voor zakelijke doeleinden. Er was eerst sprake van geweest, dat Bettina een uur of wat met ons zou meewandelen. Bob had echter zo'n suggestieve beschrijving gegeven van de gevolgen van mijn trillend-als-een-renpaard-gereed-staan om kriskras door Parijs te galopperen, met achter elke straathoek weer een volgende waar ik per se achter zou willen kijken, dat zijn moeder van het plan had afgezien en zich die laatste dag van haar verblijf in Parijs bij een paar Engelse vrienden had aangesloten.

Ik kon nu goed met Bobs moeder overweg. Je kon niet over elk onderwerp met haar praten, maar dat was ik gewend van oudere mensen. Zij was het roerend met Bob en mij eens, dat een paar spelende kinderen in een parkje oneindig bezienswaardiger zijn dan stoeten kanonnen, tanks en marcherende soldaten. We zagen een groepje grimmige oorlogsvehikels van de parade terugkomen. Ze daverden de Boul' Miche op en waren bemand met jolige soldaten.

Het was een stralende dag; wellicht niet zo stralend als in mijn herinnering, maar in elk geval een dag waarop ik tot na middernacht in een luchtige zomerjurk buiten was, zonder jasje of vest. Ik had die jurk van Nol gekregen, een feestgewaadje van lichtblauwe zijde met een breed, diepblauw lint om mijn middel. De rok was iets langer dan de toenmalige absurd-korte mode nog juist voorschreef. ‘Ik mag je maar één jurk geven van je trotse moeder,’ had Nol gezegd, ‘dus moet het een heel goede zijn!’ Met de staaltjes plechtig in Nols portefeuille kochten we er schoenen, handschoenen en een tasje bij, afwisselend in de beide tinten blauw.

De vorige middag was de jurk bij het hotel bezorgd. Voor de tweede keer van mijn leven zag ik Bobs mond in de meest letterlijke zin openzakken van ongeveinsde blijde verbazing. De eerste maal dat dit gebeurde herinner ik mij zeer vaag; dat was, toen hij mij voor het eerst van zijn leven zag en ik onder de tafel ging liggen showen. De tweede keer was, toen hij me met al mijn nieuwe dingen uitgerust op de stoep van het hotel zag verschijnen.

Tot mijn grote vreugde zag ik er behalve flatteus tevens twee jaar ouder mee uit dan ik was, welk gezichtsbedrog vooral te danken was aan de, toen peperdure, uit Amerika gesmokkelde, nylonkousen midden in de bloeitijd van Het Ski-sokje.

Bob breidde zijn armen uit, bedacht zich, gebaarde dat ik in de rondte moest draaien, drukte zijn hand tegen zijn hart, maakte bewegingen of hij wilde knielen en meer van zulke grimassen. Daarna begon bij zoekend naar de grond te kijken tot ik naast hem stond.

‘Wat is er idioot, wat zoek je?’
‘Woorden...,’ kreunde hij. ‘Woorden, words, words.’
Maar het feit, dat hij vergat foto's van mij te maken, hoewel bij zijn camera speciaal voor dat doel had meegebracht bewees wel, dat zijn vreugde en verbazing oprecht waren.

Zijn arm knelde om mijn middel bij het lopen en hij kuste mij herhaaldelijk zonder stil te staan, prevelde verliefde woordjes en kreunde zinnetjes zoals: ‘Dat borstwerk. Wat goed! Niks weggemoffeld. Integendeel mag ik wel zeggen. En die kousen. Misdadig. Daar zit van boven zo'n onweerstaanbaar trucje aan om ze op te houden. Ik zie het zitten. Hemels. Duivels!’
Nog voor we de Boul' Miche waren overgestoken moesten we tegen de winkelpui van de 100.000 hemden leunen, overweldigd door een lachbui, die de tranen over onze wangen deed lopen en mij pijnlijke steken in mijn zij bezorgde. De oorzaak was dat Bob zijn lofzangen onderbrak met de mededeling: ‘Nol zei: een sportieve padvindstersjurk met door Baden Powell uitgevonden flinke zakken op het borststuk om het plaatselijke sekseverschil weg te werken...’

Dergelijke uitbarstingen van vrolijkheid en aanvallen van slappe lach overvielen ons nog jaren na die gelukkige Parijse tijd. Ze gaven mij, als we weer bedaard waren hetzelfde geluksgevoel als samen hand in hand hard door een straat rennen, trappen op en af draven, samen één sigaret roken of samen één appel eten. Bob noemde dat later: ‘het kind in ons cultiveren...’

Onze uitbundige vrolijkheid duurde voort terwijl we, zoals we sinds mijn aankomst dagelijks deden, De Boul' Miche afzakten en bij Dupont Latin en andere terrassen bleven dralen om handjes te schudden en ça-va's te wisselen, alvorens ons naar het familiale diner aan de place Saint Michel te begeven. Bob vond het heerlijk om mij te vertonen en ik genoot als ik, al was het maar een paar minuten, deel uitmaakte van het studentenwereldje, opmerkingen wisselend met kennissen van Bob, en duidelijk voor vol werd aangezien.

Dit keer werd er waarderend gefloten, formidable geroepen en nog eens extra opgegeven van de veine van mijn prins. Misschien was ik de enige temidden van al die luidruchtige jongelui die het op dat ogenblik betreurde, dat de grote vakantie de volgende dag begon, zodat er van alle nu aanwezigen maar weinig in Parijs zouden blijven. Het was op de hoek bij Dupont, dat Bob zich eindelijk zijn camera herinnerde. Er viel nog wat laag zonlicht door de zijstraat aan de overkant langs het Hôtel des Etrangers. Bob maakte het verzuim goed en fotografeerde mij met tal van zijn vrienden en kennissen, blank, bruin en geel. Het was zo'n mooie gelegenheid, allerlei karakteristieke typen ongemerkt te nemen.

Zo ging dat ook de volgende dag. Het begon al bij die eerste dansers op de hoek van de rue Dante, die Bob fotografeerde terwijl hij mij nam en ook wel, terwijl hij deed alsof hij een foto van mij maakte.
Van die hoek met beginnende feestvreugde trok ik Bob mee naar de armoedige straatjes achter de rue Lagrange. In het voorbijgaan had ik wel eens een blik geworpen in dergelijke straatjes en straten, maar ik had er nooit gelopen. Ik zag onbeschrijfelijk trieste huizen, die in honderd jaar niet geschilderd of schoongemaakt waren. Gangen en trappenhuizen zo huiveringwekkend armoedig, zo troosteloos smerig afgeschilferd, haveloos en versleten als ik in de armoedigste buurten van Amsterdam niet had gezien. Een stokoud vrouwtje, dat ondanks de warmte een ondefinieerbaar zwart mutsje en een donkere sjaal droeg slofte gebogen, voetje voor voetje op versleten pantoffels voorbij.

‘Die gaat inkopen doen op het marktje om de hoek. Iedereen doet elke dag inkopen, vandaar altijd die levendigheid 's morgens, en 's middags na drie uur,’ doceerde Bob opgewekt. ‘Hé, je kijkt zo beduusd... het is wel armoediger dan op de foto's hè?’

Ik knikte en knielde neer bij een broodmager poesje, dat begon te spinnen toen ik het aaide. Bob maakte haastig een foto van het tafereel en keek vervolgens bezorgd in zijn belichtingsmeter. Als hij met zijn foto-apparaten bezig was kreeg zijn gezicht iets van een joch dat met zijn nieuwe treintje speelt. Ik glimlachte vertederd naar hem. We liepen langzaam verder. Een clochard met een stoppelbaard duwde een oude kinderwagen vol rommel voort en riep iets tegen twee collega's, die tegen een muur op de grond zaten, elk met een fles wijn en een stuk brood.

‘Kijk nog eens zo triest... Daarginds is weer een poes, nog magerder.’ Bob stapte monter verder en stelde zich alvast op.
‘Ja, het licht is er beter... achtergrond interessanter.’
Mijn antwoord miste voldoende enthousiasme.
Hij vroeg geschrokken: ‘Ik verveel je toch niet?’
‘Welnee.’ Ik knielde gehoorzaam bij de volgende poes, maar Bob trok mij overeind en legde zijn arm om mijn schouders.
‘Weg van hier. Dit is voor morgen, of overmorgen, of volgende week. Maar als ik gezegd had: nee, daar niet in ...wat had de kleine Daphne dan gedaan?’
Ik lachte en gaf hem een kus op zijn wang.
‘Maar nu zijn we hier,’ zei ik, ‘nu wil ik kijken, al past het niet in het feestprogramma. Het is wel schilderachtig, het zijn geen
nette burgermanswoningen die vervallen zijn, zoals in onze arme buurten, maar toch...’
Bob knikte waarderend en wilde mij omdraaien om op onze schreden terug te keren, maar ik stapte energiek verder. Een paar zigeunerkinderen buitelden vrolijk uit een van de haveloze portalen naar buiten. Armoedig geklede mannen in een verschrikkelijk kaal kroegje met verveloze tafels en stoelen keken ons met hun donkere ogen belangstellend aan; het waren Noordafrikanen, die een onverstaanbaar taaltje spraken. Er liepen ook Spanjaarden rond. Niet alle bewoners waren triest. We zagen mooie, opgewekt geklede vrouwen en meisjes met karakteristieke Parijse haast in en uit grot-achtige gangen komen.
‘Nu we hier tóch lopen, ben ik wel verplicht een lezing over de keerzijde van deze medalje te houden... Zie je, als je om die hoek kijkt en om die andere ben je vlak bij de Seine met uitzicht op de Notre Dame. En in die straat waar we zojuist waren zijn, net als langs de Seine-kaden, tamelijk goede en soms zelfs mooie huizen. Die armoedige buurten zijn maar klein. De armen wonen naast de rijken, dat is zo mooi in oude centra. In nieuwe steden wonen de armen in enorme wijken bij elkaar; als je daar woont zie je nooit iets anders dan armoe en verpaupering. Het zou nog mooier zijn, als er geen armoede was, maar er is ook nog zoiets als statische armoede, als ik de sociologen mag geloven. Parijs is vrijer dan Amsterdam. Als je het dan per se wilt mag je hier arm zijn. Je mag onder de bruggen slapen en aan alle netheid en beschaving lak hebben en heel vies zijn. In andere, nette landen, word je opgepakt, en gedwongen om in het gareel te lopen, maar hier niet. Jij denkt misschien, dat al die clochards en kleine scharrelaars zielige slachtoffers zijn, die hunkeren naar een nette woning en een geregeld leven, maar dat is vaak niet het geval. Natuurlijk zijn er gedegenereerde stumpers bij, maar die vind je ook in de uiterlijk nette buurten. Maar er zijn ook intellectuelen bij, die er de brui aan hebben gegeven. Ik zeg niet dat hier alles mag, maar er mag en kan veel meer dan in Nederland. Dat maakt het leven boeiend. En vergis je niet in de mensen, die hier in deze slecht onderhouden huizen wonen. De vrouwen, bijvoorbeeld, onderhouden zichzelf veel beter dan onze dweilende landgenoten. Bij
ons gaan de stoep en de vloer vóór het eigen lichaam dat tóch niemand ziet... Hier wassen de mensen zichzelf en hun kleren. In de buurt van de Mouffetard, net zo wonderlijk als hier, heb ik laatst drie badhuizen gezien. Iedere vrouw die zich nog niet oud voelt, wil er goed uitzien. Het is aandoenlijk te zien, hoe vindingrijk de mensen met weinig geld daar in slagen. Ze geven hun geld uit aan lekker eten voor de man en leuke kleren voor de vrouw. Een man wil een vrouw hebben, die zijn oog en neus streelt, maar als ie eenmaal een gevestigd man is, tevens ook zijn tong. Voor de netheid van de huizen blijft weinig geld en tijd over. Maar ze zitten ook niet de hele avond onder de lamp met een krant en een hoek te zwijgen. Ze praten! Ze lezen elkaar een paar nieuwtjes uit de krant voor en discussiëren er over. Dat discussiëren is belangrijker dan het nieuws.’
Ik applaudisseerde en plaagde hem met de bewering, dat hij alleen maar zulke briljante lezingen hield om Nol te overtreffen als leraar. ‘Belangrijk is alleen, dat je weer lacht.’
Het was niet zo moeilijk om te lachen. We waren het buurtje doorgeslenterd en op de hoek hij de place Maubert ging een handkar, beladen met oude kranten en rommel voorbij. Bovenop zat een dikke oude vrouw breeduit een tijdschrift te lezen. De kar werd voortgeduwd door twee ernstig kijkende jongemannen, die er iets minder haveloos uitzagen als de lezende vrouw. We renden er lachend heen om een foto te maken.
‘Zoiets kan mijn moeder echt niet doen,’ zei ik, toen Bob voldaan zijn paraattas sloot.
‘Op deze bekering gaan we gauw een Martini drinken bij Dupont. Vandaag mogen meisjes van veertien die er uitzien als jij, in het openbaar Martini's drinken!’
‘Discreet, vanzelfsprekend.’
‘Zelfs indiscreet.’

3

Aan het eind van de middag gebeurde het eindelijk.
Ik had bij elke gelegenheid nieuwe uitvluchten verzonnen; soms ook, zoals Bob zei, oude weer wat opgefrist. Bij de ene dansplaats draaiden ze alleen maar gekke vlugge huppelwalsjes. De volgende was niet geschikt voor het moeilijke begin omdat er zo'n dikke haag mensen stond te kijken. Ergens anders was de straat tot mijn opluchting zo hobbelig. Dan waren er ook nog gelegenheden waar juist een tango werd ingezet, onmiddellijk gevolgd door een valse musette... In het quartier werd zo erg wild door de studenten gejitterbugged, dat was ook niets om een bevend meisje aan het dansen te krijgen. Maar ergens tussen het eind van de Miche en het centrum van Montparnasse, waar wij ons bij een dun haagje kijkers voegden, werd door een band een Engelse wals ingezet. De band troonde achter in een groot café, waar men in het midden en op een gedeelte van het terras danste. Bob trok mij mee naar binnen.

‘Engelse wals,’ zei hij nuchter, breidde zijn armen uit en maakte een paar zwierige bewegingen. De vloer was niet overvol en nieuwe uitvluchten onvindbaar.
‘Ik beef zo,’ klaagde ik. ‘M'n knieën knikken. Ik weet er niets meer van.’
‘Des te beter. Je knietjes knikken van ja. Ze willen zo graag. Straks zal ik ze aaien om ze te bedanken. Juist, zie je wel. Goed zo. Nu bij het sluiten nog op je tenen komen, dan is het volmaakt. Pardon!’ We werden bijna op de grond geworpen door een dikke man met een stevige vrouw, die in volle vaart tegen ons aan botsten.
‘Nu ben ik er helemaal uit.’
‘Dat zijn de kinderziekten. Voel je het ritme?’ We stonden twee maten stil, terwijl Bobs arm het ritme scandeerde. Ik voelde mij erg beverig en onzeker door de opgepotte angst, dat ik Bob ernstig teleur zou stellen.
‘Nu voel ik er niks meer van,’ zei ik na een paar maten.
Bob pakte mij nog wat steviger en zei: ‘Maar je voeten wel. Vanavond zal ik ze zoenen. Ze zijn zo lief. Alleen in je piekercentrum is het niet pluis. Daar proberen ze de boel in de war te schoppen. Niet piekeren.’
‘Alle meisjes dansen veel beter dan ik.’
‘Dat lijkt maar zo. In het begin had ik ook dat idee als ik naar
anderen keek, tot ik in de spiegels zag, dat ik net zo deed als zij. Niet kijken, niet piekeren, niet praten. Bij vrijen en dansen moet je nooit praten, alleen maar lieve woordjes zoemen en aanmoedigingen prevelen.’
‘Maar ik praat veel gemakkelijker dan ik dans.’
‘Een reden te meer dus...’
‘Jij weet overal antwoord op,’ zei ik geprikkeld, en stootte tegen iemand aan.
‘Nu moet je nog zeggen: ik haat je. Dat staat zo in de boeken.’
Hij keek me zo lief aan, dat ik volstond met mijn tong uit te steken en hem onverwachts een kletsnatte lik over zijn neus te geven. Mijn schaterlach brak af door een dubbele spinturn. De dans was uit. We applaudisseerden. Ik voelde me plotseling dwaasgelukkig. Waarschijnlijk realiseerde ik mij enigszins, dat ik een gelukskind was, dat ik midden op een Parijse dansvloer stond met mijn droomprins, dat het quatorze juillet was, dat miljoenen meisjes van mijn leeftijd nog jaren gegronde redenen zouden hebben om mij verschrikkelijk te benijden als ze alles zouden weten.
‘Schat!’ zei ik bij Bobs oor en wreef mijn gezicht langs zijn hals. De band speelde een snelle foxtrot.
‘Kleine pasjes, een beetje meer op je tenen. Zo gaat het geweldig. Zie je nu wel!’
Mijn wangen gloeiden. Hij leidde prachtig.
‘Doe je ogen maar een beetje dicht. Ze stralen zo... je verblindt de tegenliggers.’
‘Niet praten,’ prevelde ik, ‘alleen maar dansen. Moet je me echt zo stevig tegen je aanhouden?’
‘Een oratorische vraag.’
De volgende dans was een erg langzame foxtrot, waarbij een jongen uit de band voor de microfoon een melancholiek wijsje zong met veel woorden over liefdesverlangen. Over Bobs schouder zag ik een meisje, dat met haar beide armen om de hals van haar jongen geslagen danste; zij hield haar wang tegen de zijne en had haar ogen gesloten. Het vond veel instemming bij mijn partner, toen ik dit voorbeeld volgde. Na de dans was er een korte pauze. Ik hield mijn arm over Bobs schouder toen we een plaats zochten. We kwamen op een met leer beklede bank tegen de achtermuur
van het café terecht, naast het paar dat mij ten voorbeeld had gestrekt. Het meisje en ik wisselden bij het gaan zitten een zusterlijke glimlach. Bob legde zijn arm om mijn middel. Ik legde mijn hoofd tegen zijn schouder en zei zacht: ‘Bij het draaien deed je wel stout hè? Ik weet het antwoord ook al...’
‘O ja?’
‘Ik zou het mezelf nooit vergeven hebben, als ik 't niet geweest was,’ bromde ik met een overdreven keelstem.
Bob zoende mij innig.op mijn mond en vroeg, wat ik wilde drinken.
‘Hetzelfde als jij, als dat je plannen niet in de war stuurt.’
Het werd mijn eerste kennismaking met Cap Corse, die de garçon met extra enthousiasme aandroeg omdat hij, zoals niet zelden met garçons het geval is, zelf Corsicaan was. We maakten een praatje met hem tegen de muziek van de band in. Hij vond ons kennelijk roerend lief. We dronken eerst samen mijn glas leeg en, na nog enige dansen, dat van Bob, waarbij we samen één sigaret rookten. Het kon me niet meer schelen, dat de oudere mensen, die om ons been zaten, nogal aandacht aan ons schonken terwijl we zaten of dansten. We dachten voorlopig geen van beiden meer aan weggaan en sight-seeing. Het werd voller op de dansvloer en ook buiten op het terras, een zeer gemengd gezelschap. Alleen al het kijken naar al die zeer verschillende paren was een nieuw en opwindend genoegen. Als we uitrustten en het niet te druk hadden met elkaar in de ogen te zien, praatten we met onze hoofden dicht bij elkaar over hetgeen er te zien was. Bob wees mij, dat de meeste paren zo maar wat op bun gevoel dansten op een wijze, die alle dansleraren ter wereld moedeloos zou hebben gemaakt, en betoogde, dat dit de enig juiste manier was, vooral op volle vloeren. Het uitrusten duurde nooit lang, al was het samen op de bank zitten feestelijk, omdat ik aldoor weer opsprong om, zoals Bob het plagend noemde, mijn complexen teugelloos weg te dansen. We dansten niet alleen verliefd, maar ook uitgelaten-springerig en ik rustte niet, voor ik ook jitterbug-achtig trippelde, sprong en rondgezwierd werd.
Een knagende honger bracht Bob op het denkbeeld, een restaurant te gaan zoeken waar we vlug wat konden eten. Ik had er de voorkeur aan gegeven, in het café wat croissants te eten, maar Bob,
de Lebemann betoogde, dat je flink moest eten als er een langdurig feest voor je lag.
We slaagden er in een taxi te krijgen, die ons naar een rustig straatje op Saint Germain des Prés bracht, de heilige buurt die toen nog juist niet beroemd was. Het kleine restaurant waar ik achter Bob aan binnen stormde was verre van rustig. We werden hartelijk begroet door een gezelschap jongelui van de Beaux-Arts en het Conservatoire. Sommige jongens en meisjes kende ik al bij name, maar een aantal jongens was moeilijk te herkennen. Ze droegen gestreepte maillots en waren bezig omvangrijke zwarte hangsnorren aan te plakken, bolhoeden op te passen, terwijl er een paar op stoelen stonden en uit volle borst op trompetten en tuba's bliezen. Ik klapte in mijn handen en danste rond van enthousiasme, maar Bob loodste mij snel naar de bar, waar we staande een forse maaltijd naar binnen werkten. Het was de luidruchtigste en gekste maaltijd die ik ooit had meegemaakt. Plotseling, wij waren juist aan de koffie toe, verdween de hele lawaaiige bende naar buiten. Bob betaalde, vertrouwde zijn camera toe aan de eigenaar van het restaurant en even later renden we hand in hand naar het pleintje voor de kerk van Saint Germain des Prés.
Ik herinner mij, dat ik nog tijd en aandacht vond voor de opmerking, dat we nu dicht bij de rue de Seine waren, waar mijn ouders, zoals mijn moeder mij kort tevoren had toevertrouwd, in de gelukkigste jaren van hun leven hadden gewoond.
Het ‘orkest’ had zich opgesteld tegen een donker gebouw even voorbij het zijterras van café Les Deux Magots. Een dichte menigte stroomde toe. De dirigent werd door twee forse knapen aan zijn benen omhoog gehouden. Wat we zagen en hoorden was een talentvolle, koddige parodie op de vele harmonie-concerten die ook in Frankrijk worden gegeven door politie- en soortgelijke muziekgezelschappen. Ik herinner mij, dat er met de ouverture Dichter und Bauer begonnen werd. Bob veegde enige malen met zijn zakdoek de tranen uit zijn ogen en van zijn wangen. De mimiek van de dirigent en de spelers, het opzettelijk er juist tegenaan blazen en aandikken, tot het optillen en weer wat laten zakken van de dirigent toe, het was allemaal zeer geestig. Vanuit een bovenverdieping van een huis werden ettelijke foto's geblitzt, wat Bob machteloos deed zuchten.
Toch bleven we niet lang kijken en lachen, want toen het orkest even pauseerde, hoorde ik van de andere kant dansmuziek klinken. Nu wilde ik graag op straat dansen, quoi que ce soit! Zelfs een tango schrok mij niet af. Maar eerst sloegen we rechtsaf naar de Flore, wrongen ons door drommen opgewonden pratende mensen naar de zinc van deze Heilige Plaats, om onze dorst te lessen met citron pressé. Het was moeilijk voor te stellen, dat op deze zelfde plaats Sartre de rust had gevonden voor het schrijven van zijn dikke boeken. Maar die avond was het overal vol en luidruchtig. De mond van de anders zo saaie rue de Rennes werd nu verlevendigd door een haag kijkende mensen rond een open plek met dansende paren, terzijde van le Royal Saint Germain. We drongen door de kijkers heen, voegden ons bij de dansende paren en dansten spontaan een parodie op de eeuwige valse musette, door Bob op z'n Hollands De Valse Musette genoemd. Er stonden hier ook tafeltjes en stoelen op de rijweg. De garçons konden het werk niet aan, want het was een warme avond. Toen we een poosje hadden gezeten, gingen we na vergeefs gewenk weer dansen en trokken vervolgens naar een bistro in een stil straatje, waar we iets alcoholisch kregen waarvan ik mij alleen de prettige nawerking herinner. Het was daar, dat ik tegen Bob zei: ‘Hoe moet dat nu, morgen, zonder dansen?’
‘Waarom morgen zonder dansen?’ zei hij met die triomfantelijke bijklank, die meer betekende dan alleen maar nu-een-prettigesfeer-scheppen.
‘Nol vindt het toch niet goed, dat ik in het zondige nachtleven kom?’
Bob haalde lachend zijn schouders op. ‘Desgewenst gaan we morgen al naar Montmartre. Zó nachtelijk hoeft het niet te worden. Des zondags kun je er al 's middags terecht en op gewone avonden vanaf een uur of negen.’
‘Nu ook, nu iedereen met vakantie gaat?’ Ik wipte opgewonden op en neer, voor zover dat op een hoge barkruk mogelijk was.
‘Natuurlijk. Dacht je dat alle lieve midinettes, kantoormeisjes, winkelmeisjes en derlui minnaars allemaal met vakantie zijn morgen, of de volgende week? Je zult eens wat zien. Binnen, of buiten tussen de wijnranken. Romantisch. En vergeet de banlieue niet. Zonnebaden, zwemmen, kanoën in en op de Marne, en... dansen! Joinville, Nogent sur Marne, centre nautique de Paris. Een half uurtje met de auto.’
Bob betaalde en we vertrokken haastig.
‘Ik ben zo gek blij,’ zei ik, toen we buiten liepen. ‘Ik zou zelfs lantaarnpalen willen omhelzen.’
‘Ik ben ook blij, maar niet dat blij, as the fellow says.’
In deze opgeruimde stemming kwamen we in een romantisch verlichte lokaliteit, die in mijn herinnering een voorloper was van de latere caves. Volgens het jaartallenboekje van Saint Germain des Prés bestonden deze laatste in 1946 nog niet. Waar wij binnentraden waren uitsluitend jongelui. Er speelde een uitstekende jazzband, waarin enkele negers zaten. Als er niet wild gejitterbugged werd, was de schemerig verlichte dansvloer vol innig dansende paartjes, waar wij ons goed bij thuisvoelden. Er dansten ook meisjes met elkaar, wat op zo'n dag en bij zo'n drukte niet ongewoon was. Wat mij wel opviel was, dat sommige van die meisjes-paren even innig dansten als de anderen.
Bob en ik vonden met moeite een zitplaats op een bank tussen een groepje luidruchtige jongens en meisjes links en een stil meisje in de hoek rechts van ons. Er waren hier veel wilde typen met opvallende haardossen en vreemde kleren.
Het meisje waar ik naast ging zitten viel mij op vanaf de eerste seconde dat ik haar zag. Zij leek niet ouder dan achttien, had lang donker, nauwelijks golvend haar, sprekende glanzend donkere ogen en een prachtige zinnelijke mond waar ik mijn ogen niet van kon afhouden. Het was niet ongewoon dat ik, met mijn arm om Bobs middel en mijn wang dicht bij de zijne, duidelijke aandacht aan andere jongelui besteedde. Hij deed dat ook. Ik herinner mij, dat hij vluchtig nota nam van het meisje naast mij en iets bij mijn oor zei van ‘fatale vrouw’ of ‘tragische vamp’. Zijn aandacht ging meer uit naar een halfbloed negerinnetje in een dunne witte trui; zij wierp ons kushandjes toe toen we voorbij haar tafeltje dansten en trok grappige gezichten naar Bob. Mijn buurmeisje met de mooie mond keek onafgebroken naar mij. Zij zat roerloos in haar hoekje, volgde al mijn bewegingen en bewoog zich alleen als wij dansten en zij moest reikhalzen om mij nog te zien. Hoewel zij niet op Liesbeth leek, was haar kijken naar mij net als bij Liesbeth soms, alleen openlijker. Als Liesbeth zo keek deed zij dat op de wijze van ernstige jongens en mannen: kwasi per ongeluk, liefst net of ze naar iets anders kijken, hun gezichten zo ondoorgrondelijk mogelijk, maar hun ogen vertellen andere dingen. Dingen waar hun monden niet over spreken, of alleen verontwaardigd over doen als anderen ze noemen.
Ik speelde graag op de betegelde stoep achter het huis het soort kleine-meisjes-spelletjes waar ik mij in het openbaar te groot voor voelde, zoals hinkelen, touwtje springen en zo meer. Ook hield ik wel van grasranden knippen en andere tuinierwerkjes.
Als ik in de tuin bezig was, zat Liesbeth graag in de achterkamer over haar boeken en schriften gebogen en keek naar mij, soms met prevelende lippen, soms met het gezicht in denkrimpels, maar haar ogen volgden mij zo veel mogelijk.
Als ik met haar stoeide of een beetje tegen haar aanhing om in haar hoek te kijken, bloosde zij en sloeg haar ogen neer.
Ik had Bob al eens geschreven, dat Liesbeth zich tegenover mij soms gedroeg als een verliefde jongen, niet wetend of ze nu wèl of juist niet zou kijken, als ik met weinig of niets aan de badkamer verliet en haar op de gang tegenkwam. Daarop antwoordde bij vaderlijk, dat Liesbeth-van-de-krotten mij ademloos bewonderde in alles wat ik deed. Ik repliceerde vinnig-meewarig, dat hij net zo heerlijk onnozel was als oom Louis en mijn moeder. Daarop had hij geantwoord met een geleerde verhandeling, ontleend aan Iwan en een medisch doctorandus waar hij in Parijs mee bevriend was, dat gezonde meisjes met seksueel ongekreukelde zielen altijd tevens wel wat in bepaalde andere lieve meisjes zagen, dat er dikwijls niet van kwam om die gevoelens duidelijk te uiten, maar dat het zo'n liefelijk gezicht was als het wel gebeurde.
‘We praten er nog wel over, als we door Parijs lopen. Nog tien dagen!!’
Ik zat aan deze dingen te denken toen Bob vroeg: ‘Vind je het niet erg, als ik een dansje doe met Ariane, dat meisje in de witte trui? Ze vertrekt morgen naar de Middellandse zee.’
Ik glimlachte en aaide over zijn wang.
‘Maar ze danst erg lief... het zal een heel gezicht zijn, ik waarschuw je. En jij hebt alle aanbiedingen afgewezen.’
‘Omdat ik doodop en doodsbang ben.’ Ik gaf hem een aanmoedigend duwtje.
‘Toch kijk je een beetje angstig. Ben je bang ontvoerd te worden?’ Ik knikte ernstig en glimlachte.
Het was werkelijk een heel gezicht, Bob met Ariane te zien dansen. De band speelde juist een woeste foxtrot. Van lief dansen was voorlopig geen sprake. Ik maakte applaudisserende gebaren toen Bob mijn kant op keek. Ze dansten bijzonder goed. Toen ze achter andere paren verdwenen, leunde ik achterover en sloot een ogenblik mijn ogen.
Ik voelde, dat het meisje naast mij ging verzitten. Bob was nergens te zien toen ik weer keek. Langzaam draaide ik mijn gezicht naar rechts. De grote, sombere ogen in het bleke, gave gezicht keken openhartig-hongerig naar mij. Toen haar blik op mijn mond rustte keek ik naar de hare en voelde mijn lippen opengaan alsof ik gekust werd. Het vreemde gevoel dat mij doortrilde kende ik vaag, maar had het nimmer zo hevig gevoeld. Bi was bang en tegelijk genoot ik.
‘Zullen we dansen?’ vroeg het meisje.
Zij legde haar hand op de mijne, die op de bank tussen ons lag. Haar vingertoppen streelden voorzichtig mijn vingers. Met neergeslagen ogen stotterde ik, dat ik er niets van kon.
‘Ben je bang van me?’ Zij had een mooie altstem, een beetje hees.
‘Ja,’ zei ik en knikte plechtig. Mijn vingers streelden in haar handpalm. De wilde foxtrot eindigde met een schrille uithaal. Ik keek naar de dansvloer en zag Bob te voorschijn komen, hand in hand met Ariane. Hij maakte een vragend gebaar naar mij, terwijl de band een langzame foxtrot begon. Met mijn linkerhand gehaarde ik dat hij door moest gaan. We wierpen elkaar een kushand toe. Bob en Ariane verdwenen in het gewoel.
Ik stond op zonder mijn rechterhand terug te trekken. Het meisje kwam met mij mee. Zonder om te kijken wrong ik mij tussen een paar lege stoelen door naar de dansvloer, terwijl het meisje mijn hand in haar beide handen hield, smalle, sterke handen met begerig bewegende vingers. Ik trilde nog erger van onzekerheid en angst als bij de eerste dans met Bob.
‘Zweedse?’ vroeg het meisje, haar mond dicht bij mijn oor. Haar rechterarm gleed om mijn rug.
‘Hollandse. Ik heet Daphne.’
‘Daphné. Dapkné. Wat mooi. Ik heet Micheline. Is men bang om mij aan te kijken?’
‘Ja.’ We deden een paar onzekere pasjes. Micheline leidde. Zij pakte mij steviger vast. De muziek was zacht en zoet. Micheline ook. ‘Ik vind je zo lief en mooi... maar ik houd ook van mijn prins, mijn Cloë, heel veel. En hij houdt van mij, heel veel.’
‘Dan ben je rijk. Als je rijk bent hoef je niet bang te zijn.’
‘Als je rijk bent hoef je niet bang te zijn,’ herhaalde ik als een bezweringsformule.
Zij drukte mij nog wat steviger tegen zich aan. Micheline was iets groter dan ik. Zij had smalle, beweeglijke heupen. Haar kleine borsten in het dunne witte blousje beefden tegen de mijne. Ik ben in de ban, dacht ik. Zo staat dat in de boeken. Als ik nu iets banaals zeg, is de ban gebroken. Maar ik wil niets breken.
‘Ik heb zo maar jij gezegd,’ zei ik bij haar kleine oor, ‘Ik zeg jij tegen iedereen waar ik van hou.’
Zij trok haar hoofd met een schok achteruit en staarde mij met grote, verbaasde ogen aan. ‘Ken je... ken je Prévert? Echt?’
‘Barbara. Sinds een paar weken. Ik begin nog maar net te leven, begrijp je? Mijn grootmoeder was een Parisienne. Je moet niet zo verbaasd kijken. Dacht je dat Prévert zo onbekend was?’
‘Ja. Ken je hem door Bob?’
‘Ja. Ken jij Bob?’
‘Een beetje. Maar hij kent mij niet. Hij is componist.’
‘Ja. Schrijf jij verzen?’
‘Ja. Jij ook?’
‘Bob noemt dat zo. Ik schilder ook. Mijn vader is schilder.’
‘Blijf je lang in Parijs?’
‘Een paar weken. Ga jij naar de campagne?’
‘Volgende week... Onze lichamen vertellen heel andere dingen.
Ze dichten en minnen tegelijk. Jij bent een wonder.’
‘Jij ook.’
‘Je mond is niet meer bang. Hij droomt van mijn mond, je mond...’ Ta bouche. Franse monden zijn vrouwelijk. Zeg zulke dingen niet, Micheline. Ik ben helemaal gek geworden. Mijn voeten zijn gek en mijn benen, mijn lichaam is betoverd. Morgen heb ik spijt, spijt, spijt. Morgen zou ik onbeschrijfelijk spijt hebben als ik was blijven zitten, zoals altijd, zoals overal, zoals iedereen, zoals alle lafaards en huichelaars en...
‘Zeg zulke dingen niet, Micheline. Ja, toch, ga verder, dan zal ik naar je lippen kijken.’
Dit was geen dansen. Of was het de volmaakste vorm van dansen? Lovers-tempo. Micheline leidde mij tussen de paren door naar het donkerste plekje van de vloer, een hoek achter een pilaartje. Ik zag tweemaal Bobs achterhoofd naast de zwarte krulletjes van Ariane. Mijn armen gleden om de hals van Micheline. We maakten nog steeds ritmische bewegingen toen ik met mijn schouder tegen het pilaartje geleund stil stond, mijn hoofd achterover gebogen. De muziek was heel zacht en ver weg, toen Michelines lippen mijn bevende mond liefkoosden. Mijn armen trokken haar lichaam verder tegen en over het mijne heen. Zij was een groot, zacht, hongerig kind dat ik in mijn armen en op mijn achterovergebogen lichaam wiegde. Haar lippen prevelden soms onverstaanbare woordjes in mijn open mond, terwijl de omhelzing duurde en duurde. Een bedwelmende verrukking tintelde door mijn lichaam tot in mijn vingertoppen. Haar armen knelden om mijn middel en bovenbenen. Toen de muziek zweeg lieten we elkaar los en streelden elkaars gezicht en haar. Toen gingen we zwijgend, hand in hand naar onze plaats terug.
De leden van de band hadden hun instrumenten neergelegd om uit te rusten en wat te drinken. De volle dansvloer stroomde leeg. Er werd nu overal druk gepraat en gelachen. Dicht bij ons tafeltje moesten wij ons door een groepje jongelui heen wringen. Micheline het mijn hand los, streelde even langs de binnenkant van mijn blote bovenarm en Het mij voorgaan. Bob was nergens te zien, maar toen ik bijna mijn plaats bereikt had en Micheline langs mij heen liet schuiven naar haar hoekplaats, ging Bob ergens op een stoel staan en wuifde naar mij. Ik bleef staan tot hij zich door de menigte had gewrongen. Er werden overal sigaretten aangestoken, die vrolijke, bezwete en verliefde gezichten plotseling fel belichtten voor de lucifer werd uitgeblazen. Micheline glimlachte toen ik naar haar keek. Bob begon druk te praten, zodra hij bij me was.
‘Ik dacht dat je ontvoerd was of zoiets. Heb je me met jaloerse blikken achtervolgd?’
‘Was ik ook. Nee, ik zag je bijna niet. Dit is Micheline. Ze is alleen en heeft net zoveel dorst als ik.’
Hij stond meteen weer op. Ik stelde hen aan elkaar voor. Bob vroeg wat wij wilden drinken en haastte zich naar het hartje, dat door een dichte drom dorstigen werd omgeven. Ik keek hem na en tastte op de bank naar Michelines hand.
‘Hij is lief,’ zei Micheline bij mijn oor. Ik knikte en speelde met het lege glas dat voor mij stond. Haar vingers streelden mijn pols.
‘Hoe oud ben je?’ vroeg zij.
Ik schudde mijn haar voor mijn gezicht. ‘Ik heb geen leeftijd,’ zei ik. ‘Ben je veel alleen?’
‘Van tijd tot tijd. Ik vind je zo lief...’ Haar stem werd hees.
‘Zo'n lief wonder, dat ik nu wegga.’
Zij pakte haar tas en stond op. Het tafeltje schoof er wat van vooruit. Aan de andere kant zaten twee jongemannen half met hun rug naar ons toe. Het waren opgewekte praters, die al een paar keer naar ons hadden gekeken. Ik pakte Michelines hand en keek naar haar op.
‘Blijf... Dans... dans ook een keer met Bob. Micheline. Micheline Lebrun. Ik, ik heb nog nooit een meisje ontmoet als jij. Ik wil je niet kwijtraken. Micheline. Schrijf mijn adres op. Ga niet zo weg.’
Wat mijn hersens en tong niet zo snel en dringend in het Frans konden zeggen, zei ik met mijn ogen. Maar zij schudde glimlachend haar hoofd. Ik hield nu haar hand met mijn beide handen vast.
‘Je bent te lief, te zacht. Daarom ga ik nu. Niet huilen. Bob zal je tranen wel wegkussen. Ik ben niet bitter. Vergeet mij maar gauw, doe maar of je mij gedroomd hebt.’
‘Ik zal door heel Parijs naar je zoeken. Micheline!’
Zij maakte zich zacht maar resoluut los en wrong zich met moeite tussen het tafeltje en de muur door naar de deur. De pianist speelde een improvisatie. Ik was op de bank teruggevallen en keek met opengesperde ogen door mijn tranen naar haar bleke, lieve gezicht dat triest glimlachte. Zij wuifde met haar hand en stapte met gebogen hoofd om een groepje pratende jongens heen naar buiten. Ik dacht dat ik zou sterven van ellende en wilde haar achterna gaan. Maar Bob kwam in zicht. Hij had een fles bij zich en drie glazen. Ik haatte hem niet. Hij keek zo lief en opgewekt naar mijn betraand gezicht.
Wat scheelt er aan? vroegen zijn ogen. Hij zette de fles en de glazen neer.
‘Je suis trop douce, trop douce...,’ zei ik. De hele band viel geleidelijk in. ‘Trop, trop douce...,’ riep ik tegen de aanzwellende muziek in. Ik pakte zijn arm, trok hem naast mij en borg snikkend mijn hoofd aan zijn schouder. Hij haalde plichtmatig een zakdoek te voorschijn en praatte sussende woordjes.
‘Waar is dat meisje De Bruin?’
‘Partie. Je suis trop douce. Je moet m'n tranen... wegkussen. Ik ben zo alleen. Vergeef me, dat ik zo alleen ben. Ik hou van je en ik ben alleen.’ Mijn rechterhand tastte over de zitting van de bank op de plek, die nog lauw was, de laatste warmte die ik van Micheline voelde.
‘Drink een beetje wijn. Er was niets anders meer. Wat het ook is, morgen zal het allemaal minder erg zijn. Toe, drink wat. De wijn is ook doux. Vertel het maar aan oom Bob. God nee, vertel maar niets.’
Zijn rechterarm drukte mij tegen zich aan; zijn linker bestuurde de fles. Ik dronk met klapperende tanden van de zachte witte wijn. Ariane stond bij ons tafeltje.
‘Let maar niet op het prinsesje. Ze heeft haar eerste echte kinderverdriet.’
Ik nam Bobs zakdoek en droogde mijn tranen.
Bob en Ariane schudden elkaar lang de band. Ik stak de mijne uit. Arianes hand was heel zacht. Zij glimlachte vertederd met haar lieve, intelligente apesnoet en zei: ‘Met zo'n jongen is het heerlijk om verdriet te hebben.’
‘Drink nog wat,’ zei Bob, toen Ariane vertrokken was. ‘Drink niet te veel maar wel nog wat. Zullen we daarna de stilte zoeken of verder dansen?’ In haalde mijn schouders op en verontschuldigde mij. In het toilet deed ik wat poeder op mijn rode neus. Ik zag er verschrikkelijk uit. Mijn lipstick borg ik met een snik weer weg. Micheline had ook ongestifte lippen, alleen wat ogenzwart. Ze geurde bitterzoet, Micheline.
Bob nam me mee naar buiten zodra ik terug was. Ik ging gewillig mee naar de deur, waar ik stilstond en me aarzelend omdraaide. Het was nu wat minder vol.
‘Ik neem afscheid,’ zei ik met een trillend stemmetje.
‘Haast je niet.’
Even later liepen we buiten. Ik keek met hangend hoofd naar mijn stappende voeten. Bob hield zijn arm stevig om mij heen. Vrolijke mensen liepen ons in beide richtingen voorbij.
‘Het kwam niet doordat je me alleen liet,’ zei ik na een lange stilte. ‘Voor je opstond was ik al... verliefd. Je hebt er geen idee van hoe ik ben. Daarom voel ik me zo alleen.’
‘Ik weet heel goed hoe je bent. Dat is het probleem niet. Zei ze dat, dat je trop douce was?’
‘Ja,’ zuchtte ik. ‘Ze vond mij te goed... voor slechte dingen. Niemand weet hoe ik ben. We hebben gedanst en heel stout gedaan en wild gezoend en erg genoten. Nu weet je het. Ik zal haar nooit kunnen vergeten. Ik verlang zo erg om haar terug te zien! Jij zou haar kunnen vinden. Jij kunt alles. O!’
Ik sloeg mijn hand tegen mijn mond. Er sprongen tranen in mijn ogen. ‘Nu hoor je zelf... hoe ik ben. Dat had je niet gedacht hè, dat ik zo, zo... zo wild was.’
‘Zeg het woord maar, dat je niet van me mag zeggen.’
‘Slecht!’ riep ik hard. We liepen door de rue Saint Sulpice, langs de zijkant van de kerk. ‘Slecht en onsportief en egoïstisch. Ik heb het hele feest verknoeid en loop te huilebalken terwijl jij... Ik bedrieg jou, en toch... Waarom vloek je me niet uit? Ik lijk wel gek.’
Hij schudde mij zacht en kuste mijn natte gezicht.
‘Ik heb nog nooit zoveel van je gehouden.’ Zijn stem sloeg over. We stonden in de schaduw van de machtige kerk buiten het licht van de lantaarns. Ik kuste Bobs wangen waarover tranen gleden.
Toen ik die proefde voelde ik de scherpe pijn van mijn eigen verdriet wijken. Je suis trop douce dacht ik. Tu es trop douce. Il est trop doux. Nous sommes trop doux.
‘Ik heb alleen verdriet omdat jij het hebt,’ zei Bob na een poosje.
‘Ik heb zo met je te doen.’ Hij zuchtte diep, stak met bevende vingers een sigaret aan en liet mij meeroken. Een paar feestgangers liepen opgewekt pratend voorbij. De kerkklok sloeg één keer.
Toen we met de armen om elkaar heen langzaam verder liepen zei Bob: ‘Hoe zou ik, als ik van je hou, boos kunnen zijn terwijl jij gloeit van schuldgevoel?! De vloek van ons leven is de beperktheid van alles, dat weet je. Natuurlijk kan ik Micheline voor je vinden. En dan? Je zou keer op keer ontdekken dat het niet gaat. Dat heeft Micheline zelf al heel gauw ingezien. Jij bent geen meisje voor zo'n situatie. Daar moet je spijkerbard of afgestompt of oer-cynisch voor zijn. Jij bent veel te serieus.’
‘Maar je hebt er geen idee van wat ik allemaal kan en wil, waar ik soms naar verlang... ontzettend,’ zei ik opgewonden. Ik zag bij het licht van een lantaarn dat Bob glimlachend voor zich uit staarde. Plotseling keek hij mij aan en drukte een kusje op mijn wang. We liepen heel langzaam. Hij zei: ‘Verlangen. Ja, natuurlijk. Dat is het algemeen menselijke. Iedereen rammelt met zijn ketens en rukt aan zijn tralies, quoi que ce soit, in gedachten. Het proberen is al wat meer particulier. Maar die verlangens van harte in daden omzetten... Daar moet je drie keer zo oud voor zijn als jij nu bent, door het leven cynisch en hard geworden, om het met overtuiging of met plezier te doen, begrijp je wel? Begrijp je, dat ik onmogelijk boos of verontwaardigd kan zijn omdat jij iets geprobeerd hebt?’
‘Maar het was ontzettend opwindend!’
‘Als ik wel eens op een kerkorgel speel is dat ook opwindend. Het nieuwtje. Het andere. De andere mogelijkheden. Maar toch is het mijn richting niet.’
‘En ik ben geloof ik niet echt van plan...’
‘Zeg het maar eerlijk. Je bent niet van plan, als zich zoiets weer eens voor zou doen, voor non te spelen. Dat zou ik ook helemaal niet willen. Jij bent notabene veertien jaar! Toen ik zo oud was
had ik mijn ervaringen met Gerard en zo. En later nog een bende andere ervaringen waar ik grotendeels geen spijt van heb, al waren ze niet allemaal plezierig. Ervaring is belangrijker dan plezier, als de ervaring belangrijk is.’
‘Nu spreek je jezelf tegen,’ zei ik, geïrriteerd door zijn opgewekte betoogtrant.
‘Maar dit is tegenstrijdig. Wij lijken op elkaar. We zijn geen typen om elkaar echt grof cynisch te bedriegen. Maar we zijn toch niet passief en bangelijke en fantasieloos genoeg om ervaringen binten het gebaande paadje helemaal af te wimpelen, of alleen ia gedachten te doen, zoals de meeste mensen doen. Als jij Micheline over een maand of wat in Amsterdam had ontmoet, zouden jullie elkaar wat hebben kunnen troosten in je eenzaamheid. Maar nu en hier! Ons leven samen is net vandaag begonnen!!’
Ik zuchtte diep en zei, tegen mijn tranen vechtend: We waren zo gelukkig. Het was zo'n ontzettend heerlijk feest... en nu... Hij drukte mij wat steviger tegen zich aan. We liepen een poosje zwijgend voort en sloegen bij een druk pleintje rechtsaf de stille rue de Condé in, die naar het Luxembourg leidt.
‘Denk je, dat Micheline zo'n meisje is dat alleen maar van meisjes houdt?’ vroeg ik.
‘Misschien. Bij zulke meisjes zie je dat niet zo gemakkelijk, tenzij ze opvallend mannelijk zijn, maar zo is Micheline niet.’
‘Nee, zo is Micheline niet.’
‘Ik had zo'n mooi stout plannetje,’ zei Bob plotseling, na een lange stilte. ‘Vlak bij ons hotel wordt ook gedanst. Ik wilde naar jou of mijn kamer gaan en dan met het licht uit en het raam open nog wat na-dansen. Komt nog wel eens.’
‘Maar we kunnen toch wel naar het hotel gaan. Proberen. Ik ben wel moe, maar als ik eerst een beetje uitrust. O, ik vind het zo akelig voor je. Ik hou zoveel van je!’ Mijn stem schoot hoog uit.
‘Je gaat als een zoet kind, slapen. Ik zal bij je blijven tot je slaapt. Alleen maar bij je blijven en je hand vasthouden.’
We Kepen door de stille rue de Vaugirard. In de verte doemden de lichten van de Boul' Miche op. Op de place de la Sorbonne was het nog druk. Er reden weinig auto's over de boulevard, zodat de dansmuziek goed te horen was.
‘Misschien is Micheline nu wel daar,’ zei ik, toen we voor de ingang van ons hotel stonden. Ik keek naar de place de la Sorbonne.
‘Misschien. Zullen we gaan kijken?’ Bob glimlachte ernstig. Ik draaide me om en ging zwijgend het hotel binnen.