Afval

'Sporcaccione!' riep ik uit mijn raam. Ik had het eruit gegooid voor ik er zelfs maar over kon nadenken. De man stond drie verdiepingen lager met een vuilniszak in zijn hand, op het punt hem voor de muur van het gebouw over het kanaal te zetten, de muur waar een bord aan hing dat het op die plek achterlaten van afval uitdrukkelijk verbood. Als iemand roept dat je een smerig zwijn bent, is de normale impuls dat je opkijkt en een weerwoord geeft, maar dat is waarschijnlijk lastig als je een vuilniszak in je hand hebt. In plaats daarvan keek hij naar beneden, zodat zijn gezicht verborgen bleef, gooide de vuilniszak rustig in het kanaal, draaide zich om en liep weer weg.

Ik weet niet wie het was, maar het was ongetwijfeld een van mijn Venetiaanse buren. Ik zou hem niet herkennen en dat is waarschijnlijk maar goed ook, want in mijn woede zou ik hem zo weer gaan uitfoeteren.

Ik mag dan al dertig jaar een innige liefde koesteren voor de Italianen, je kunt moeilijk staande houden dat ze ook maar een greintje burgerzin bezitten. Eén blik op welke openbare ruimte dan ook levert afdoende bewijs: geen gebouw, hoe oud ook, hoe fraai het er ook bij staat, is veilig voor jongens met spuitbussen en hun stompzinnige graffiti; de stenen van het Alberoni, het enige strand hier waar je kunt zwemmen, liggen bezaaid met plastic flessen en tassen; rivieren wemelen van dezelfde zooi; en de bermen van alle autowegen zouden een fortuin aan statiegeld opbrengen, als Italië zo slim was statiegeld op flessen te heffen.

Gisteren, toen ik in een boot op vrienden zat te wachten om de motor aan de praat te krijgen, had ik een halfuur de tijd om de vuilnismannen voor de Cinema Rossini bezig te zien het vuilnis van één dag in de wachtende boot te mikken. Hoewel er punten zijn waar je je oud papier kwijt kunt, bestond een kwart van wat in de afvalboot werd gegooid uit zakken met keurig opgevouwen kranten, die allemaal verbrand zouden worden, in plaats van gerecycled. Veel mensen gaan ervan uit dat de kranten die wel in de oud-papierbakken worden gedeponeerd, uiteindelijk toch op de vuilnisbelt belanden. Of dat waar is, daar kom je niet achter, zoals zo vaak het geval is in Italië.

Het kanaal was gestremd en de andere kant was nog maar twee jaar terug drooggelegd om een onderliggende waterleiding te repareren. De graafwerkzaamheden hadden maanden geduurd en handenvol geld gekost, maar in de tijd dat de bodem was drooggelegd had zich een laag zwarte modder gevormd die er zo afgrijselijk uitzag dat hij elke beschrijving tartte. In de modder staken de sporen van twee Venetiaanse jaren: bierflesjes, autobanden, een afvalbak van meer dan een meter hoog en ontelbare plastic zakken, vol afval dat achteloos in het kanaal was gedumpt.

Toen ze een paar jaar geleden de kanalen rond La Fenice schoonmaakten, heb ik uren op een brug naar de kraan staan kijken die alvast de grote voorwerpen uit het water opdiepte tijdens het eerste stadium van de operatie. De gekartelde kaken doken telkens onder in het zwarte water en kwamen dan weer - als de kop van zo'n velociraptor van Steven Spielberg - boven met fietsen, autobanden, stukken verwrongen metaal die misschien ooit spiraalmatrassen waren geweest, en zelfs een wasmachine. Toeristen zijn verantwoordelijk - of althans zij worden verantwoordelijk gehouden - voor een groot deel van de schade die het kanalenstelsel van de stad wordt toegebracht, maar ik laat me toch niet zo een-twee-drie ervan overtuigen dat een toerist de moeite zou doen zijn wasmachine mee te slepen naar Venetië om haar hier in een kanaal te dumpen. Bovendien zorgt de gemeente gratis voor afvoer van dergelijke grote voorwerpen. Uiteraard is het desbetreffende telefoonnummer meestal in gesprek, maar als je verbinding krijgt en je maakt een afspraak, komt er een vuilnisboot en wordt het voorwerp meegenomen. Dus het is helemaal niet nodig je wasmachine in het kanaal te gooien. Of je fiets. Of een spiraalmatras. Of de matras zelf.

Vrienden van me hebben als kind nog in de kanalen gezwommen. Hun ouders gebruikten het water om in te koken. De gedachte dat je een keer in zo'n inktzwart kanaal zou vallen roept beelden op die dantesk zijn in hun gruwel. Zoiets zou je waarschijnlijk niet eens willen overleven.