10. Mike en Tony

Mary Ann lag op de bank in de keuken met haar gezicht naar de muur gekeerd. Haar handen deden vreselijk pijn, haar knieën deden ook vreselijk pijn, en haar hart was diep bedroefd. Bovendien heerste er overal opwinding, en zij was buitengesloten — of, om het juister uit te drukken: ingesloten.

Nadat ze in de schuur haar gebed had beëindigd, was ze van plan geweest naar hét huis op de heuvel te gaan, want daar zou meneer Lord in bed liggen en, als haar gebed verhoord was, weer helemaal in orde zijn, maar nauwelijks had ze haar laatste kruisje geslagen of hun Michael was komen binnenrennen om te vertellen dat moeder had gezegd dat ze niet in de buurt van meneer Lords huis mocht komen, maar binnen moest komen en daar blijven. Ze had geprotesteerd, wat niet meer dan natuurlijk was; en ze was zelfs zo ver gegaan haar protesten kracht bij te zetten met een aantal duwen en stompen, maar Michael was onverbiddelijk gebleken. Ze werd naar de keuken gesleept, waar hij niet al te zachtzinnig de geschaafde plekken op haar handen en knieën schoonwaste en er toen jodium opsmeerde zo maar uit het flesje. Toen ze het bij die marteling op een luid brullen zette, deed hij er met royale hand nog meer van het bijtende goed op, waarop hij zijn verdiende loon ontving in de vorm van een harde schop tegen zijn schenen.

De plannen die ze had gemaakt om weg te glippen zodra hij weg zou zijn, konden niet tot uitvoering worden gebracht, want hij ging niet weg, maar zette zich aan zijn huiswerk. Zijn gebrek aan medegevoel en zijn weigering zich in een gesprek te laten betrekken over wat er gebeurde, dreven haar bijna tot waanzin, tot ze zich ten einde raad op de divan neerwierp en helse kwellingen te verduren kreeg toen ze, bij tussenpozen, verscheidene auto's het erf hoorde oprijden. Ze wilde nu niet meer tegen Michael praten, en daar Michael de enige was die door het raam uitzicht op het erf had en ze zich niet wilde verlagen door bij hem in de buurt te gaan staan, moest ze wel onkundig blijven van de identiteit van degenen die waren komen aanrijden. Het leek wel jaren later toen de keukendeur openging en haar vader verscheen. Ze was juist op het punt van inslapen geweest en zwaaide haar benen half versuft van de divan af, maar ze moest een ogenblik stil blijven zitten om bij haar positieven te komen. In dat ogenblik zag ze dat haar vader niet in de stemming was om te praten, want zijn gezicht stond strak en gespannen en hij was nu geheel nuchter. 'Je moeder heeft je nodig. Ga gauw naar het huis. ' Hij sprak tegen Michael en keek hem aan, en Mary Ann dacht: Dat is niet eerlijk, ze hadden het mij moeten vragen, ik wil ook weten hoe het met hem is.

Ze keek naar Mike op, maar kon de woorden: 'Gaat het beter met hem?' niet over de lippen krijgen, voor het geval dat het niet beter zou gaan. Ze voelde zich ellendig, haar hoofd deed pijn, haar handen en knieën brandden, maar het was de pijn in haar borst die het ergst was, een pijn die zich rondom het beeld van meneer Lord samentrok. Michael ging, na een enkele doordringende blik op zijn vader te hebben geworpen, naar buiten en Mary Ann stond van de divan op en ging naar Mike toe. 'Vader?' 'Ja?'

'Vader, is hij... '

'Hij maakt het goed. ' Mike keerde haar de rug toe en staarde in het vuur. 'Ga nu maar naar bed. ' 'Ik wil niet naar bed, vader. ' 'Ga dan op de divan liggen. '

Mary Ann keek naar het brede vlak van Mikes rug; toen draaide ze zich langzaam om en ging terug naar de divan. Haar vader wilde met rust gelaten worden, ze kende de tekenen, hij zou alleen maar woedend worden als ze bleef zeuren. Ze ging liggen en hield de ogen een tijdlang op hem gevestigd, tot het geluid van zijn vingers die op de schoorsteenmantel trommelden, maakte dat zij zich op de andere zij wierp en weer met haar gezicht naar de muur ging liggen.

Haar vader was ongerust — helemaal van streek — misschien zou meneer Lord toch doodgaan. Oei nee, hij mocht niet doodgaan!

Als hij doodging, zou het de schuld van Tony zijn. Wat had Tony gezegd? Oei... dat was waar ook: dat meneer Lord zijn opa was. Oei! Nou ja, zij had dat zelf ook weleens beweerd. Maar zij had het zó maar eens gezegd; bij Tony was het echt gemeend, hij meende werkelijk wat hij zei. En ze had het gevoel dat hij het niet eens prettig vond dat meneer Lord zijn opa was.

Haar hersenen hielden zich moeizaam met dit nieuwe probleem bezig, en toen ze een tijdje later door de klank van Tony's stem wakker werd, kon ze niet geloven dat ze had geslapen en vroeg zich af hoe hij had kunnen binnenkomen zonder dat zij het had gehoord. Hij praatte zachtjes met haar vader en ze kon niet verstaan wat hij zei, want ze lag op haar ene oor. Toen ze haar hoofd een beetje verlegd had, was haar vader aan het woord.

'Waarom heb je het hem niet ronduit verteld? Dit was geen manier om de zaak aan te pakken, zo stiekem. ' Het duurde even voor Tony's stem tot haar doordrong, en zelfs toen kon ze hem nauwelijks horen, ik was helemaal niet van plan het hem ooit te vertellen. Ik wou het hem betaald zetten, het leven dat mijn grootmoeder heeft moeten leiden... '

'Die heeft daar zelf wel voor gezorgd, zou ik zo zeggen, toen ze er op die manier vandoor ging en geen woord losliet over het feit dat ze een kind van hem verwachtte. Ik heb niet erg veel met haar op. ' 'Je hebt haar niet gekend!'

'Ik ken de oude heer, en zoveel weet ik wel: als hij een kind had gehad, een zoon of een dochter, zou hij een ander mens zijn geweest. Hij is de meest eenzame mens op Gods aardbodem, daarom heeft hij geprobeerd haar in te palmen. ' Mary Ann voelde hun blikken in haar rug, maar ze maakte geen beweging, want als haar vader merkte dat ze wakker was, zouden ze hun gesprek staken.

'Je weet niet wat een leven mijn grootmoeder heeft gehad. ' 'Naar wat ik ervan heb gehoord, was het heel vrolijk. Hij is er in elk geval bijna aan failliet gegaan!' 'Een vrouw geeft nu eenmaal graag veel geld uit als ze in andere opzichten te kort komt. Hij had net zoveel gevoel als een ijsberg en hij was oud genoeg om haar vader te kunnen zijn. '

'Dat wist ze toch voor ze eraan begon! Wat is er van die man geworden met wie ze er vandoor is gegaan?'

'Die heeft haar in de steek gelaten toen mijn moeder zes was. '

Het bleef een poosje stil in de keuken en Mary Ann wachtte. Ze deed erg haar best zich niet om te draaien om te zien wat zij aan het doen waren, en juist toen haar nieuwsgierigheid haar de baas dreigde te worden, klonk de stem van Mike:

'Nou, zij is niet de eerste vrouw die heeft moeten werken om een kind groot te brengen, en ze zal de laatste wel niet zijn ook. '

'Maar voor haar was het iets anders; ze had in haar hele leven nog nooit gewerkt, ze was voor een prettig leventje geschapen?' Tony's stem klonk verdrietig. 'Dat zijn we toch zeker allemaal!' Mikes toon was een weinig spottend.

'Je kunt dat niet begrijpen. '

ik begrijp het best! Ik begrijp dat jij bent opgevoed door een vrouw die er de slag van had je de zaken en de mensen precies zo te laten zien als zij wilde dat je ze zou zien. Naar mijn idee wist je grootmoeder best dat ze de oude heer onrecht had aangedaan en daardoor bleef ze over hem praten haar geweten liet haar geen rust. Ben je van het begin af aan alleen door haar grootgebracht?' 'Ja, mijn moeder en vader moesten vaak op reis, zij waren aan het toneel. Ik was pas tien jaar toen zij stierven. Zij gingen allebei tegelijk... bij een brand in een oud theater, zij konden niet meer wegkomen. '

Weer heerste er stilte en Mary Ann zei bij zichzelf: 'Oei, die arme stakkerds!'

'Als je grootmoeder in de misère zat, waarom heeft ze hem dan niet geschreven?'

'Hem geschreven? En dat zeg jij, die hem beweert te kennen! Wat zou hij in zijn vuistje hebben gelachen als hij had gemerkt dat zij moest bedelen!'

'Dat weet ik nog zo net niet. Ik weet het nog zo net niet. In elk geval vind ik dat zij hem iets heel ergs heeft aangedaan. Als hij had geweten dat hij een kind had... Mijn God! Als je het goed bekijkt, was het slecht, ronduit slecht van haar. Ik zou haast zeggen: gemeen. Je hoeft niet zo op je achterste benen te gaan staan, Tony. Je bent een jonge kerel, je hebt nog je hele leven voor je. Stel je voor: iemand die het feit voor je verborgen houdt dat je een kind hebt! Maar je bent nooit getrouwd geweest, je kunt onmogelijk weten wat zo iets betekent... Je begrijpt het nog niet. ' Mary Ann hoorde haar vader op en neer lopen, en toen stond hij opeens stil en ze hoorde hem informeren: 'Als ze dan zo'n moeite had je groot te brengen, hoe ben je dan aan het geld gekomen om naar de hogere landbouwschool te gaan?'

'Ik had er niet zoveel geld voor nodig. Ik had een goed eindexamen gedaan, op mijn zestiende, en toen kreeg ik een beurs. Het beetje geld dat ik toch nog nodig had, moesten we lenen. Dat moet ik nog afbetalen. ' Zijn stem klonk bitter.

'Wat is er van je grootmoeder geworden?'

Mary Ann moest een heel tijdje wachten voor ze Tony hoorde mompelen: 'Die is verleden jaar gestorven. '

'Een hele opruiming, als je 't mij vraagt!'

Mikes opmerking was hem uit de mond gevallen voor hij 't wist, maar Tony's reactie kwam nog vlugger. 'Houd je mond!

Hoe durf je zo iets te zeggen! Dat néém ik niet van je! Ik zei toch al dat je haar niet gekend hebt. '

Mary Ann hield gedurende de stilte die volgde haar adem in. Al haar zenuwen waren strak gespannen; die twee vlogen elkaar bijna aan!

'Neem me niet kwalijk, het zijn mijn zaken niet. ' Het was Mike die sprak. En na enkele ogenblikken zei Tony, alsof hij met zijn emoties moest worstelen: 'Je hebt mijn grootmoeder niet gekend, dat zeg ik nog eens, ze was heus geweldig. Maar hem ken je wél, en dan kies je nog partij voor hem!'

'Ja, in deze kwestie wel! Ik weet dat hij hard is, en ik weet ook dat het hem, als hij zijn zinnen ergens op gezet heeft, niet kan schelen wie hij een klap of een schop moet geven om zijn doel te bereiken. Maar hij heeft ook nog een andere kant, en dat heb ik wel moeten toegeven, hoezeer het me ook vaak speet. Tot op zekere hoogte is hij rechtvaardig, en soms gaat hij daar nog bovenuit. En dit ene moet je goed onthouden, jongen: een man wordt niet zo hard geboren er is iets dat hem hard maakt. Maar hoe dat zij, wat ik weieens zou willen weten is, waarom je hem speciaal bent komen opzoeken, als je dan zo'n hekel aan hem hebt?' 'Ik ben hem niet komen opzoeken. Ik zocht hier in de buurt een baantje. Och, ik weet wel dat het anders lijkt! Misschien kwam ik echt wel hierheen om hem eens te zien, ik kan niet precies zeggen hoe mijn gevoelens waren, maar op dat ogenblik zocht ik een baantje en ik kreeg de adressen van drie hoeven op. Ik wist niet eens dat hij ook een boerderij had. Het was de naam Lord die me voor het eerst op het idee bracht dat deze misschien van hem was. Zelfs op de dag dat ik de weg afliep om hier te komen, wist ik nog niet of ik op het goede spoor was, maar zodra ik hem op het erf zag, wist ik het. '

'Als hij doodgaat, hoe moet dat dan? Zul je je deel opeisen?' Mary Ann verstijfde — ze dachten dat hij zou doodgaan! 'Ik weet het niet. '

'Je zult er nog een heel karwei aan hebben, te bewijzen wie je bent. Je grootmoeder is dood, je ouders zijn ook dood. Hoe dan ook, als hij blijft leven... wat kan de oude heer er dan van weerhouden te zeggen dat je een bedrieger bent? Hoe kun je bewijzen dat je moeder zijn dochter was? Ze zou toch een kind van die andere man kunnen zijn?' 'Wat dunkt jou?'

Mary Ann voelde dat ze nu elkaar aankeken, 'Ik geloof dat je wel degelijk zijn kleinzoon bent. Er is van het begin af aan iets geweest dat me bij je opviel. Ik kon het niet helemaal thuisbrengen. Het was je opvliegendheid, je manier van doen als iets je ergerde dat is allemaal precies zoals bij hem!' Mike lachte met een zacht, verzoenend lachje. Toen vervolgde hij: 'Nu ja, hoe dit ook zal aflopen, we zullen nog heel wat beleven!' 'Denk je dat het beter zou zijn als ik wegging?' 'Weggaan? Waar voor de drommel praat je nu over? Hoe kun je op het ogenblik weg?' Mikes stem klonk streng. 'Begrijp je dan niet dat juist het feit dat de oude heer je herkende als iets dat van hem was die aanval heeft veroorzaakt? Wat moet er gebeuren als hij straks bijkomt en je bent niet hier? Houd nog even je mond... ' Mary Ann zag in gedachten haar vader duidelijk voor zich, terwijl hij zijn hand ophief. 'Laat me uitpraten. Je moet hem onder de ogen komen. En bovendien, dat zeg ik je, zul je hem zijn kijk op de kwestie moeten laten toelichten. Je hoeft niet zo nijdig te kijken! Je wist toch zeker wel dat vandaag of morgen de kaarten open op tafel zouden komen te liggen? Ik heb het gevoel dat je daar trouwens voor hier bent gekomen. ' 'Niet waar!' Het protest klonk heftig.

'Nou, waarom voor de drommel stond je dan in die koffer te rommelen?'

'Omdat mijn grootmoeder me vaak over die tijd heeft verteld toen ze pas getrouwd was; hoe ze dan, in haar eenzame uren, door dat grote huis dwaalde en wachtte tot hij zou thuiskomen. Ten slotte kwam ze dan altijd op de zolder terecht. Toevallig had ze eens gesproken over die zwarte hutkoffers met de merkwaardige koperen banden, en omdat ik dacht dat ik misschien iets van haar zou vinden, heb ik erin gekeken. '

'Het spijt me dat ik daar telkens en telkens weer op moet terugkomen' Mikes stem klonk overduidelijk sarcastisch 'maar volgens wat ik heb gehoord, was ze niet het soort vrouwtje dat haar tijd doorbrengt met zielig ergens op een zolder te zitten wachten. '

'Weet je hoe oud ze was toen ze met hem trouwde? Zeventien! Na de huwelijksreis zat ze als een brave echtgenote thuis, bijna een jaar lang. Toen drong het tot haar door dat ze wel haar hele leven zo kon blijven zitten wachten. Het gebeurde wel dat zij hem dagenlang niet te zien kreeg. Dan sliep hij op zijn kantoor maar als hij thuiskwam, wilde hij haar daar vinden. '

'Begreep ze dan niet wat hij doormaakte? Hij probeerde zijn zaak van de ondergang te redden. '

'Breng een mooie vrouw van twintig jaar maar eens aan haar verstand dat een man reden kan hebben dagen achtereen niet in haar buurt te komen! Je zegt dat ik geen ondervinding heb, maar zoveel weet ik toch wel van de vrouwen af! Vijf jaar is lang, als je jong bent. Ze had niets te doen, behalve geld uitgeven. '

'En ze bekommerde zich er maar helemaal niet om dat ze het weghaalde uit een snel zinkend schip!' De toon van Mikes stem was zodanig dat Mary Anns spieren begonnen te trekken, zo graag had ze omgedraaid en iets gezegd om hun gesprek te onderbreken. Maar juist op dat ogenblik hoorde ze de deur openvliegen en Michaels stem die snel sprak: 'Vader, moeder wou dat u met de dokter mee naar Newcastle ging. '

Er werden geen woorden meer tussen Tony en Mike gewisseld. Een ogenblik later hoorde ze de deur weer dichtgaan en ze begreep dat Michael met hun vader was meegegaan.

Graag had ze zich omgedraaid om naar Tony te kijken, maar er was iets dat haar met haar gezicht naar de muur gekeerd deed blijven liggen. Opeens hoorde ze een vreemd geluid, vermengd met het schuiven van de stoel over de stenen vloer. Toen kwam het zwakke, maar goed herkenbare geluid van gesmoord, moiezaam huilen, zoals hun Michael deed... Tony zat te huilen! Hij was een groot mens, net als haar vader, en hij huilde! Haar moeder mocht huilen, hun Michael mocht huilen, maar haar vader niet. En Tony was toch een man! De situatie was zodanig geworden dat zij voelde er niet tegenop te kunnen, dus bleef ze krampachtig naar de muur liggen staren, terwijl het zachte, gesmoorde geluid bleef voortklinken.