Abbassieden

leiders van het kalifaat van Bagdad (5.2.2.)

abhidhamma

de korf van de zuivere leer (2.5.1.)

advent

tijd voor Kerst (4.8.2.)

ahimsa

niet-doden, niet-kwetsen (2.4.1.)

ahmadiya

zie 5.11.2.

Allah akbar

God is (altijd) groter (6.9.)

ambt

een gewijde religieuze functie in de kerk (4.4.7.-4.7.5.)

Amida

de Boeddha van het oneindig licht (2.6.2.)

Amitabha

zie Amida

anatta

de leer van het niet-zelf (2.3.1.)

anicca

niets is blijvend (2.3.1.)

antroposofie

de leer van de wijsheid (sofie) van de mens (antropos) bij Steiner (4.10.2.)

apocriefen

boeken die in de protestantse bijbel terzijde zijn gelegd (4.3.1.)

arhat

degene die op eigen kracht het ware inzicht bereikt (2.6.1.)

Arjuna

leider in de strijd van de Pandava’s (1.3.4.-1.8.)

artha

bezit (1.7.4.)

Ashoka

boeddhistische keizer uit de derde eeuw voor Chr. (2.9.)

asrama

levensstadium (1.7.4.)

atman

je diepste levenskern, ziel (1.3.2.)

atta

zie: atman (‘atta’ is Pali, ‘atman’ is Sanskriet)

aura

de uitstraling van het subtiele lichaam van de mens (4.10.3.)

Avalokitesjvara

een van de vijf boeddha’s (2.5.2.)

avatara

de incarnatie van een godheid op aarde (1.5.)

ayatollah

schriftgeleerde in de sji’itische traditie (5.5.4.)

Ayurveda

de wetenschap van een gezond leven (1.7.3.)

bab

zie 5.11.3.

baha’i

zie 5.11.3.

bar-mitswa

zoon der wet (3.6.2.)

bat-mitswa

dochter van de wet (3.6.2.)

Bawli

de Babylonische Talmoed (3.2.)

beraka

zegenspreuk (3.6.2.)

beriet

verbond (3.6.1.)

beriet mila

besnijdenisfeest (3.6.1.)

bhagavadgita

heilig geschrift in India (1.3.3.2.)

bhakti

overgave, toewijding (1.4.3.2.)

bhikku

bedelmonnik (2.6.1.-2.7.2.)

bhikkuni

non (2.7.2.)

biecht

schuldbelijdenis (4.7.7.)

bijbel

verzameling boeken (4.3.)

bisdom

gebied waarover een bisschop is aangesteld (4.4.7.)

bisschop

leider over een bisdom in de rooms-katholieke kerk (4.4.7.)

bodhisattva

een boeddha-wezen (2.6.2.)

Boeddha

de ‘ontwaakte’ (2.2.)

boeddhanatuur

zie ‘leegte’

bodhiboom

de boom waaronder Boeddha tot inzicht kwam (2.2.)

brahmaan

behorend tot de priesterkaste (1.2.-1.9.)

Brahman

het Al of het goddelijke, dat alles doorademt (1.3.2.)

Brahma

de scheppergod in het hindoeïsme (1.5.)

brahmacarya

leerling (1.7.4.)

Byzantium

het Oost-Romeinse rijk rond Constantinopel (4.9.1.)

canon

richtsnoer, vastgestelde heilige teksten

celibaat

onthouding van seksueel contact of huwelijk

Chabad

een chassidische beweging (3.9.1.)

chanoeka

inwijdingsfeest (3.6.7.)

chanoekia

acht- of negenarmige kandelaar (3.6.7.)

chassidisme

mystieke vroomheidsbeweging (3.8.3.)

chassidiem

vrome joden

chazan

joodse voorzanger (3.6.2.)

chiliasme

verwachting van een duizendjarig rijk voor de eindtijd (4.4.4.)

choepa

baldakijn op een joods huwelijk (3.7.3.)

communiteit

gemeenschap van christenen die samenwonen (4.9.6.)

dalai lama

hoogste boeddhistische leermeester (2.6.3.)

dalits

onaanraakbaren (1.2.)

dana

vrijgevigheid (2.4.2.)

dasa

zie sjoedra (1.2.)

Davidster

een joods symbool (3.5.2.2.)

Demiurg

de godheid die de wereld heeft geschapen (4.10.1.)

deva’s

goden, machten (1.1.)

Devi

godin (1.5.)

dhamma

zie ‘dharma’

Dhammapada

boeddhistische heilige tekst (2.5.1.)

dharma

hindoeïsme: bestemming, orde (1.2.)

boeddhisme: de leer (en werkelijkheid) van Boeddha (2.3.4.)

dhimmi

rechtssysteem binnen islam (5.2.3.)

dhikr

het reciteren van Gods naam in de islam (5.4.2.)

djanew

tweede geboorte (1.7.1.-1.7.2.)

dipavali

zie divali

divali

Indisch lichtfeest (1.8.2.)

Djibril

de engel Gabriël

djihad

heilige strijd (5.5.2.)

doe’a

persoonlijk vrij gebed in de islam (5.4.2.)

doop

christelijk ritueel waardoor je lid wordt van de kerk (4.7.2.)

drie-eenheid

leer van de eenheid van God, Jezus en de Heilige Geest (4.4.1.)

dualisme

zie 6.9.

dukkha

lijden (2.3.1.)

Durga

godin in India (1.5.)

dussehra

Indisch feest (1.8.3.)

ego

ik-betrokken (6.4.)

emanatie

uitvloeiing van het goddelijke (4.10.1.)

epifanie

‘verschijning’, feestdag in de kerk (4.8.4.)

esoterie

geheimleer (4.10.2.)

Essenen

joodse stroming in de woestijn (4.2.)

eucharistie

‘dankzegging’, christelijk ritueel met brood en wijn (4.7.1.)

fana

ontwording (6.4.)

Farizeeën

joodse stroming die ijvert voor de handhaving van de joodse wet (3.4.1.-4.2.)

Ganesha

godheid in India (1.5.)

get

scheidingsbrief (3.7.3.)

gnosis

diepere kennis (4.10.1.)

gnostiek

religieuze beweging van diepere kennis (4.10.1.)

goeroe (guru)

religieuze leermeester (1.9.)

grihastha

huwelijk en gezinsleven (1.7.4.)

hadith

overleveringen; de woorden en daden van de profeten (5.3.2.)

hadj

bedevaart (5.4.5.)

hadji

iemand die de bedevaart volbracht heeft (5.4.5.)

hag(g)ada

vertelling (3.6.9.)

halacha

interpretatie van de geboden (3.5.2.)

halal

toegestaan (5.5.1.)

hanif

oud-Arabische zoeker naar de ene ware God (5.1.)

Hanuman

godheid in India (1.5.)

haram

verboden (5.5.1.)

hidjra

losmaking, het begin van de islamitische jaartelling (5.2.1.)

hinayana

zie theravada (2.6.1.)

Hindoestaan

Surinamer, afkomstig uit India (1.10.)

holi

lentefeest in India (1.8.1.)

holika

in de grond gepote tak bij het Holifeest (1.8.1.)

Holika

zuster van boze koning (1.8.1.)

holisme

de leer van de eenheid van alles (4.10.3.)

I(e)d ul-Adha

offerfeest (5.9.2.)

I(e)d ul-Fitr

slotfeest ramadan, suikerfeest (5.9.1.)

iftar

het breken (einde) van de vasten (5.4.4.)

imam

voorganger in de moskee (5.5.4.)

islam

overgave aan God (Allah) (5.1.)

istadevata

de godheid van je eigen keuze (1.5.)

jataka

geboorteverhaal, waarin Boeddha in een vorig leven optreedt (2.5.2.)

jati

geboorte – subkaste (1.2.)

Jeroesjalmi

de Palestijnse Talmoed (3.2.)

jnana

kennis, inzicht (1.3.3.2.-1.4.3.)

jom kippoer

grote verzoendag (3.6.4.)

jom ha-sjoa

treurdag vanwege de jodenvervolging (3.6.11.)

Kaäba

islamitisch heiligdom in Mekka met de zwarte steen

kabbala

joodse mystiek (3.8.2.)

Kadi

religieuze rechter (5.5.4.)

Kali

godin in India (1.5.)

kalief

plaatsvervanger van de profeet Mohammed (5.2.2.)

kalifaat

het gebied van de kalief

kalpa

wereldperiode (2.3.4.)

kama

genoegen (1.7.4.)

karma

handeling, wet van oorzaak en gevolg (1.4.1.)

karmaphala

de vruchten van je handelingen (1.4.1.)

karuna

mededogen, liefde (2.4.2.)

kasjroet

spijswetten (3.5.2.1.)

katholiek

letterlijk ‘algemeen christelijk’, meestal de rooms-katholieke kerk bedoelend (4.9.5.)

ketoeba

joodse huwelijksakte (3.7.3.)

Kharidjieten

de moslims die zich afscheiden van de partij van Ali (5.2.2.)

kibboets

leefgemeenschap (3.9.4.)

kiddoesj

zegenspreuken (3.6.2.-3.6.3.-3.6.9.)

koan

raadselspreuk in het zenboeddhisme (2.3.3.)

koosjer

geoorloofd volgens joodse wet (3.5.2.1.)

koran

heilig boek van de moslims (5.3.1.)

kosmologie

de leer over het ontstaan van alles (2.3.4.)

Krisjna

godheid in India (1.3.3. en 1.5.)

kruistochten

middeleeuwse strijd om de verovering van Jeruzalem op de moslims (4.9.2.)

ksatriya

strijder, bestuurderslaag in het kastenstelsel (1.2.)

lama

een boeddhistische leermeester in Tibet (2.6.3.)

Laksjmi

godin van voorspoed en geluk (1.5.)

leegte

de (open) potentiële grond van al het bestaan (2.6.2.)

Mahabharata

oud Indisch verhaal (1.3.3.1.)

mahayana

het grote voertuig (2.6.2.)

mandala

magische cirkel (2.6.3.)

mandir

Indische tempel (1.7.)

mantra

gewijde formule (2.6.3.)

marga

weg (1.4.3.)

maya

illusie (1.4.2.)

mazzel tov

veel geluk (3.7.3.)

meditatie

inkeer (2.3.3.)

menora

zevenarmige kandelaar (3.7.7.)

merkawa

troonmystiek (3.8.1.)

Messias

gezalfde, heilbrenger (3.3.9. en 4.1.)

mezoeza

deurkoker met het sjema (3.5.2.2.)

metta

vriendelijkheid (2.4.2.)

mikwe

joods ritueel bad (3.7.3.)

millet

zie dhimmi (5.2.3.)

minjan

minimaal aantal mannen voor een synagogedienst (3.7.2.)

mi’raadj

hemelreis van Mohammed (5.9.4.)

misjna

redactie mondelinge Tora (3.2.)

mithrab

gebedsnis in de moskee (5.4.2.)

mitswot

leefregels, geboden (3.3.3. en 3.4.)

moefti

handhaver van de religieuze wet (5.5.4.)

moheel

degene die bevoegd is om de besnijdenis uit te voeren (3.7.1.)

moksja

verlichting, bevrijding (1.4.2.)

monisme

zie 6.9 en 1.4.3.3.

monotheïsme

religie met één God (6.9.)

mudita

oneindige medevreugde (2.4.2.)

mukti

verlichting, bevrijding (1.4.2.)

mystiek

omgang met God of de grond van je bestaan (6.4.)

naqshbandi

islamitische mystieke broederschap (5.7.)

New Age

‘nieuwe tijd’: zie 4.10.3.

nirvana

de uitdoving van de vlam van begeerte en gehechtheid (2.3.1.)

oelama

schriftgeleerden, die de koran uitleggen (5.5.4.)

oemma

de moslimgemeenschap (5.4.1.)

Oepanisjaden

oude religieuze geschriften in India (1.3.2.)

omertelling

de dagen tussen Pesach en Sjawoe’ot (3.6.10.)

Pali

de taal waarin de oudste teksten van het boeddhisme geschreven zijn (2.5.1.)

Palmpasen

zondag voor Pasen (4.8.6.)

pandit

Indische priester (1.6. en 1.7.)

parinirvana

de toestand van nirvana na de dood (2.2.)

Parvati

godin in India (1.5.)

Pasen

christelijk paasfeest (4.8.7.)

Pesach

joods paasfeest (3.6.9.)

Pinksteren

christelijk feest (4.8.9.)

Poerim

joods lotenfeest (3.6.8.)

polytheïsme

meergodendom, zie 6.9.

prajna

wijsheid (2.4.2.)

protestant(en)

leden van kerken uit de Reformatie (4.9.5.)

puja

offerritueel (1.7.)

qibla

gebedsrichting (5.2.1.)

Quraisjieten

de stam van Mohammed (5.2.1.)

rabbijn, rabbi

leermeester in het jodendom

Ramayana

oud Indisch verhaal (1.3.3.3.)

Reformatie

hervormingsbeweging in de kerk (4.9.3.)

reïncarnatie

zielsverhuizing van het ene leven naar het andere leven (1.4.1. en 2.3.5)

risji

Indische wijze (1.3.1.)

rosj ha-sjana

joods nieuwjaar (3.6.3.)

rozenkrans

kralenketting als hulp voor het bidden (4.6.)

sabbat

rustdag (3.6.2.)

sacramenten

heilige rituelen (4.7.)

Sadduceeën

priesterstand rond de joodse tempel (4.2.)

sadhu

asceet, wijze (1.9.)

salat

het rituele gebed in de islam (5.4.2.)

samatha

de meditatie die de geest tot rust brengt (2.3.3.)

samkhya-yoga

yoga gebaseerd op het dualisme van geest, ziel en materie, waarbij de geest of ziel loskomt van de materie (1.11.1.)

samsara

de kringloop van het bestaan (1.4.1. en 2.3.1.)

sanatana dharma

de eeuwige leer of bestemming (1.1.)

sangha

de boeddhistische gemeenschap, ook wel ‘klooster’ (2.7.)

sannyasin

iemand die moksja nastreeft (1.7.4.)

sanskara

Indische sacramenten (1.7.1.)

Sanskriet

de oude taal van de Indiërs (1.3.1.)

Sarasvati

godin in India (1.5.)

saum

vasten in de islam (5.4.4.)

sefirot

de tien numerieke gestalten van God (3.8.2.)

Seider

joods paasmaal (3.6.9.)

Septuaginta

Griekse vertaling van de bijbel (4.3.1.)

shahada

geloofsbelijdenis in de islam (5.4.1.)

sikh-religie

godsdienst in India (1.12.)

sjari’a

het islamitisch rechtssysteem (5.5.)

sjema

‘Hoor Israël’ – (3.3.1.)

sjeikh

leider van een stam of van een mystieke broederschap in de islam (5.5.4.)

sji’a

de partij van Ali (5.2.2.)

sji’ieten

moslims van de partij van Ali (5.1. en 5.2.2.)

Sjiva

de Indische god van de kringloop (1.5.)

sjoedra

ongeschoolde arbeider, bediende binnen het kastenstelsel (1.2.)

sjofar

ramshoorn (3.6.3.)

skandha’s

de vijf lichaamselementen in het boeddhisme (2.3.5.)

soef

schamel haren gewaad (5.7.)

soefi

mystieke moslim (5.7.) of lid van de soefi-beweging (5.11.1.)

soekoth

loofhuttenfeest (3.6.5.)

soenna

voorbeeld van de profeet – soennieten (5.2.2.)

soera

tekst uit de koran (5.3.1.)

soetra

boeddhistische tekst (2.5.1.)

stupa

een boeddhistisch bouwwerk (2.8.4.)

sunyata

zie leegte (2.5.2.)

synagoge

joodse plaats van samenkomst (3.7.2.)

syncretisme

samengaan (versmelting) van opvattingen uit verschillende religieuze tradities (6.9.)

talaq

verstotings-formule (5.8.3.)

Talmoed

verzameling mondelinge Tora (3.2.)

Tara

de moeder van alle Boeddha’s (2.6.3.)

tariqa

mystieke broederschap (5.7.)

tefilliem

gebedsriemen (3.5.2.2.)

Tenach

joodse bijbel (3.2.)

theosofie

beweging van de goddelijke wijsheid (4.10.2.)

theravada

de weg der ouden, zuidelijk boeddhisme (2.6.1.)

tikkoen

mystieke bevrijding (3.8.2.)

tora

wet, richtingwijzer (3.2.)

transego

het overschrijden van het ik (6.4.)

trimoerti

Indische drie-eenheid (1.5.)

tsedaka

sociale gerechtigheid (3.5.1.)

tsietsiet

franjedraden, gedenkkwasten (3.5.2.2.)

Ummajjaden

leiders van het kalifaat van Damascus en Cordoba (5.2.2.)

upekkha

gelijkmoedigheid (2.4.2.)

vaisya

boer, arbeider, handelaar, derde laag in het kastenstelsel (1.2.)

vajrayana

‘diamanten’ voertuig, boeddhisme in Tibet en Nepal (2.6.3.)

vanaprastha

derde levensstadium (1.7.4.)

varna

kleur, kaste (1.2.)

Vedaanta

het einde/einddoel van de Veda (1.4.3.3.)

veda’s

oudste religieuze geschriften in India (1.3.1.)

Vesakha

zie wesak (2.8.5.)

vinaya

de discipline, de regels voor monniken en nonnen in het boeddhisme (2.7.1.)

vipassana

de meditatie die leert je eigen geest te doorzien (2.3.3.)

Visjnoe

welwillende god in India (1.5.)

visualisatie

een methode van meditatie in het Tibetaanse boeddhisme (2.3.3.)

verzoendag

zie jom kippoer (3.7.4.)

vormsel

christelijk ritueel, zie 4.7.3.

Vulgaat

Latijnse vertaling van de bijbel (4.3.1.)

Wesak

boeddhistisch voorjaarsfeest, waarin onder andere de geboorte van Boeddha herdacht wordt (2.8.5.)

yoga

methode van oefening (1.4.3.)

zakat

de zorg voor de armen, aalmoezen (5.4.3.)

ZaZen

in meditatie verzonken zijn – Japanse meditatie (2.3.3.)

Zeloten

religieuze vrijheidsstrijders (4.2.1.)

zonde

verkeerde handeling of gedachte (3.3.7.)