Klasse-justitie

van de bovenste plank

Tv-fitnessgoeroe Karl Noten is in één klap alles kwijt, en terecht. Door een computerreparateur was kinderporno op zijn pc aangetroffen. Die had de politie gebeld en zo belandde Noten voor de rechter, waar hij een werkstraf van honderdvijftig uur dienstverlening kreeg opgelegd. De avro heeft de viezerik er per direct uitgebonjourd en zijn (ex-)collega’s bij het tv-programma Nederland in Beweging spreken in de kranten hun afschuw uit. Met naam en toenaam plus ongebalkte foto wordt Noten publiekelijk gekruisigd.

De meeste mensen zullen de taakstraf nog veel te mild vinden, ik weet het zeker. Hoe dan ook, justitie had weliswaar tweehonderd uur dienstverlening tegen de gewezen pedo geëist, maar is dik tevreden met de uitspraak.

Noten zelf beweert nog krampachtig dat er vieze plaatjes van kinderen per abuis op zijn computer terecht zijn gekomen toen hij voor een heel ander doel ‘gewone’ kinderfoto’s zocht. Een rotsmoes waar ze bij justitie wel raad mee weten, zo is uit de teneur van de berichten af te leiden. Er bleken negen dubieuze filmpjes, tweehonderd zogenoemde thumbnails (miniplaatjes) en zes ‘grote’ foto’s van zeer jonge naakte meisjes op de harde schijf te staan.

‘Walgelijk,’ noemde de Utrechtse politierechter tijdens de zitting Notens downloadgedrag. En dat is het ook!

Toch heeft deze gang van zaken op onze redactie, door schade en schande wijs geworden, een beetje een wrange bijsmaak gekregen.

– 97 –

BW_Achter de schermen.indd 97

18-02-2008 11:41:54

Want weet u wat justitie doet als er iemand uit de eigen gelederen kinderporno op zijn pc blijkt te hebben, bijvoorbeeld een officier van justitie? En wat men dan doet als diegene ook nog eens uiterst dubieuze mailtjes schrijft waarin hij aan een vriend vertelt hoeveel zin hij heeft in een ‘lekker jongetje’ en dat hij zich op dat terrein ‘niet heeft kunnen inhouden’ toen hij zich aan zo’n lekker jongetje had ‘willen vergrijpen’? En weet u wat justitie doet als blijkt dat de collega niet alleen verboden foto’s van internet heeft geplukt, maar zich bovendien heeft aangemeld bij bijna dertig verschillende pedo-internetnieuwsgroepen met namen als ‘daddyfucksdaughter’? En dat hij allerlei uiterst onsmakelijke filmpjes op zijn ‘bureaublad’ heeft staan? Filmpjes waar gewone mensen zoals u en ik van moeten kotsen?

Precies: hem wordt dan uit alle macht de hand boven het hoofd gehouden. Dan doen zijn superieuren er alles aan om de pers zand in de ogen te strooien, te misleiden en zelfs keihard voor te liegen. Dan wordt hij niet veroordeeld, maar weggepromoveerd om – als de storm is geluwd – hem stilletjes volledig in ere te herstellen. En weet u wat zijn collega’s bij justitie direct na het uitkomen van zulke smeerlapperijen over hem zeggen? Ze zeggen dat ze hun dierbare collega ‘enorm steunen in deze moeilijke tijden’ en dat ze voor hem ‘hopen dat het allemaal zo snel mogelijk voorbij zal zijn, zodat hij weer snel aan het werk kan gaan’. Over wie ik het heb? Over Joost Tonino, natuurlijk. De officier van justitie die zo stom was om zijn pc bij het grof vuil te zetten. De pc die op onze redactie terechtkwam en waaruit dit alles bleek. Zo zijn de manieren van justitie dus. Iedere keer dat er vol trots wordt gemeld dat er weer een pedofiel is gepakt en gestraft, moet u maar eens even aan Joost Tonino denken.

– 98 –

BW_Achter de schermen.indd 98

18-02-2008 11:41:54

‘Leve de koningin!’

Aan ons koningshuis heeft hij een broertje dood. Peter de Vries is een rechtgeaarde republikein. De monarchie vindt hij geldverspilling en de meest ondemocratische manier van aan de macht komen.

Wij hebben ons op de redactie – toen hij in de running was voor een plek in de Tweede Kamer met zijn prdv – wel eens gniffelend voorgesteld: Peter in de regering en dan keurig in pak gehesen bij de koningin op audiëntie. Ik denk eerlijk gezegd dat hij haar niet had willen aanspreken met ‘majesteit’ of ‘hoogheid’. Om dan nog maar te zwijgen van de pijnlijke stiltes die zouden vallen als het onderwerp onverhoopt op Mabel Wisse Smit zou komen. Alhoewel… nu ik erover nadenk, vermoed ik dat Peter het onderwerp júíst te pas en te onpas op Mabel zou brengen. Al was het maar om hare majesteit te stangen. Maar aan die vernederingen is Beatrix, zoals we allemaal weten, ternauwernood ontsnapt.

Zo zit Peter dus in elkaar. En dat maakt een voorval tijdens onze eerste reis naar Aruba helemaal komisch. We zijn daar om een uitzending te maken over Natalee Holloway, die anderhalf jaar eerder onder verdachte omstandigheden spoorloos was verdwenen. En die verdachte omstandigheden wijzen steeds sterker richting Joran van der Sloot, de zoon van een rechter op het eiland, die haar voor het laatst heeft gezien en aantoonbaar liegt over wat hij tijdens de laatste cruciale uren met haar heeft uitgespookt.

– 99 –

BW_Achter de schermen.indd 99

18-02-2008 11:41:54

In het vliegtuig naar het eiland ontdekken we dat er iets bijzonders gaande is. Johan Cruijff zit een paar stoelen verderop en vertelt opgetogen dat hij in het kader van een reis van de koningin naar het eiland acte de présence geeft bij de opening van enkele sportaccommodaties die zijn stichting financiert. De koningin op bezoek op Aruba dus, precies als wij er zijn. Onze reactie is er eentje van teleurstelling: we willen ons werk in stilte doen en hebben diverse politie-en justitiemensen op ons verlanglijstje staan om op een verrassingsbezoekje te trakteren. Maar als Beatrix een tour maakt, dan zullen alle officials wel druk en onbereikbaar zijn, vermoeden we.

Op het eiland aangekomen blijkt het met de poespas en de beveiliging allemaal wel mee te vallen. Sterker nog: de route waarlangs onze Bea met gevolg reist is niet eens ‘schoongeveegd’, zoals dat heet. Er lopen bijvoorbeeld gewoon zwervers rond en iedereen kan op het laatste moment met een bom in zijn rugzak voor de stoet springen.

We zijn op de derde dag van ons verblijf op zoek naar de advocaat van de twee andere verdachten in de zaak: Deepak en Satish Kalpoe, vrienden van Joran die er ook bij waren die laatste nacht toen de Amerikaanse studente verdween. We rijden de straat in waar het kantoor van de advocaat is en zien een kleine menigte blije Arubanen met Nederlandse vlaggetjes vol spanning in de verte turen. De koningin komt zo langs, realiseren Peter, cameraman Marco en ik ons. We zouden die dag toch nog wat ‘sfeershots’ draaien dus verzoek ik Peter voor de lol om tussen de opgetogen oranjefans te gaan staan. Marco pakt zijn camera en legt vast hoe een rechtgeaarde republikein heel goed het oranjegevoel kan uitdragen. Als de stoet nadert en de meute begint te joelen, joelt Peter vrolijk mee. ‘Daar is ze! Daar is ze!’ Minzaam kijkt de vorstin vanuit een hoge bus neer op haar onderdanen in de West en… op Peter R. de Vries. Hij laat zich niet onbetuigd en zwaait en roept vrolijk

– 100 –

BW_Achter de schermen.indd 100

18-02-2008 11:41:54

mee met de rest. Zou ze gezien hebben wie die lange man toch was die daar zo opgetogen stond mee te zwaaien? Zou er toen heel even door haar koninklijke hoofd hebben geflitst: Word ik dement, of was dat echt die vervelende Peter R. de Vries?

We weten het niet. Dus ook voor de majesteit: hij was het echt. Dit zijn de foto’s.

Een kleine menigte Arubanen staat

gespannen de komst van koningin

Beatrix af te wachten.

Peter, die de monarchie maar onzin

vindt, zwaait enthousiast naar

koningin Beatrix.

– 101 –

BW_Achter de schermen.indd 101

18-02-2008 11:41:54

Justitie doet maar wat met

privacywetten

Het recht is soms zo krom als een hoepel, en loopt vaak hopeloos achter op nieuwe technische ontwikkelingen. Dat bleek toen bekend werd dat deskundigen van het Forensisch Laboratorium voor dna-onderzoek in Leiden, het fldo, een methode hadden ontwikkeld waarmee aan de hand van erfelijk materiaal kan worden nagegaan waar een verdachte op de wereld vandaan komt. Dus, aan de hand van het dna uit aangetroffen sperma van een verdachte in een onopgeloste moordzaak, kan men zien dat dit afkomstig is van een man uit bijvoorbeeld China. Dat is natuurlijk een enorme sprong voorwaarts in het rechercheonderzoek. Een methode die per direct standaard moet worden ingevoerd bij alle zeden-en moordzaken, zou je zeggen. Maar nee. De politie mag er dan misschien achter de schermen heimelijk een beetje gebruik van maken, maar justitie wil er zeker niet al te opzichtig mee aan de slag gaan, want ‘het werkt stigmatiserend voor bepaalde bevolkingsgroepen’, zo luidt de verklaring. Dus als uit getuigenverklaringen blijkt dat een verdachte donker haar heeft en een baseballpetje draagt, mag iedereen dat weten, maar als blijkt dat hij oorspronkelijk uit Marokko komt, moet dat stilgehouden worden. Sterker nog: als getuigen zéggen dat de dader een Marokkaan is, dan mag dat wel. Maar als dit uit dna-onderzoek onomstotelijk blijkt, dan moet je dat niet aan de grote klok hangen. En het gaat nog een stap verder. In een Noord-Hollandse moordzaak bleek dankzij dit onderzoek dat de dader van Turkse komaf is. De politie kon nu achter de schermen gevoeglijk alle

– 102 –

BW_Achter de schermen.indd 102

18-02-2008 11:41:54

tientallen niet-Turkse potentiële verdachten afvoeren en zich uitsluitend concentreren op Turken. Maar men wilde nog een vervolgonderzoek. De politie verzocht justitie om onder de bestaande groep mogelijke Turkse verdachten een aanvullend dna-onderzoek te houden. De methode, het zogenaamde Y-chromosomaal onderzoek, laat in mannelijke lijn zien wie er familie van wie is. Dus aan de hand van dit onderzoek kan men bekijken of de dader misschien een neef, zoon of vader is van degene die wordt opgeroepen om zijn dna af te staan. En geloof het of niet, justitie verbiedt eenvoudig dit soort vervolgonderzoeken. De reden heeft alles te maken met een nogal lukraak toegepaste privacywetgeving. Die stelt dat er geen onvrijwillig dna-onderzoek verricht mag worden op personen. Dit specifieke Y-chromosomaal onderzoek laat namelijk van één

persoon zien welk Y-chromosoom de hele mannelijke lijn in zijn familie heeft. En al die andere familieleden (het Y-chromosoom blijft duizenden jaren ongewijzigd) hebben natuurlijk geen toestemming gegeven, en dus mag het niet. Dan zou je in een telefoonboek iemand ook niet op achternaam mogen zoeken, omdat je dan meteen ook alle andere familieleden (met dezelfde achternaam dus) ziet staan. Het is een typisch staaltje van meten met twee maten. Want onder druk van Amerika heeft justitie wereldwijd na 11 september zo’n beetje alle privacywetten zonder morren aan de kant geschoven en schijn je zelfs gemonitord te worden als je in een e-mailtje de woorden ‘bom’, ‘aanslag’ en ‘islam’ gebruikt. Om nog maar te zwijgen van wat er allemaal ongevraagd links en rechts over je familie wordt doorgeseind als je als argeloze Arabier met een beladen achternaam een vliegticket naar Amerika met je creditcard koopt. Geloof me, dan mag opeens wel alles. Ook in Nederland. Maar ja, dat gaat natuurlijk om iemand die wil gaan winkelen in New York, en in Zaandam gaat het slechts om de moord op een onschuldig meisje van 19.

– 103 –

BW_Achter de schermen.indd 103

18-02-2008 11:41:54

Niet onder de indruk

van Bouterse

Mijn mobiel gaat. ‘Goedemiddag, spreek ik met Kees van der Spek van de redactie van het programma van Peter R. de Vries?’ vraagt een stem met een Surinaams accent.

‘Daar spreekt u mee,’ zeg ik.

‘Desi Bouterse heeft mij verzocht u te bellen. Hij wil een gesprek met Peter R. de Vries.’

Ik ben even te verbouwereerd om verder te vragen.

‘Peter is er niet, kan ik uw nummer noteren?’ hoor ik mezelf zeggen. Ik krijg een 06-nummer en verbreek de verbinding. Desi Bouterse? Hoe komt die nou in vredesnaam bij mij? En hoe weet die man mijn naam en mobiele nummer?

Als Peter die middag op de redactie terugkeert, is ook hij licht verbaasd. ‘Bel maar terug en vraag maar wat ze precies willen.’

Ik toets het nummer in en krijg weer die man aan de lijn. Hij blijkt een goede vriend van Bouterse te zijn en wist mijn naam en nummer omdat ik in het verleden in Suriname had gewoond, vertelt hij.

Nu breekt mijn klomp. Ik heb inderdaad in mijn jeugd, vijfentwintig jaar geleden welteverstaan, met mijn ouders drie jaar in Suriname gewoond. Dat was kort na de onafhankelijkheid en zelfs nog voor de coup waarbij Bouterse aan de macht kwam. Ongelooflijk dat men dat daar schijnt te weten en dat men dan na een kwart eeuw mijn mobiele nummer achterhaalt.

Ik doe dus ook maar brutaal en vraag het rechtstreekse num–104 –

BW_Achter de schermen.indd 104

18-02-2008 11:41:54

mer van de ex-legerleider die wordt verdacht van betrokkenheid bij een dozijn moorden aan de andere kant van de wereld. Tot mijn verbazing krijg ik het nog ook. Zijn mobiel en ook zijn vaste nummer.

Een beetje nerveus toets ik het mobiele nummer van Bouterse in. Ik krijg een Surinaamse dame aan de lijn. Bouterse is er even niet, of ik de volgende middag nog een keer wil bellen. Dat doe ik, en ja hoor. Ik heb de verdachte in hoogst eigen persoon aan de lijn. Hij wil Peter spreken, want hij wil dat we een onderwerp samen met hem gaan maken voor ons programma. We kunnen naar Suriname komen om hem te interviewen.

Wel een aardige kans, denk ik nog terwijl ik hem doorverbind met Peter. Ik loop direct naar Peters bureau om getuige te zijn van een typisch staaltje Peter-heeft-een-bobo-aan-de-lijn-maardat-doet-hem-bar-weinig.

‘Met Peter de Vries, van sbs6.’

(stilte)

‘Maar wat wilt u dan dat wij doen?’

(stilte)

‘Ja, prima een interview, maar welke kant gaat dat dan op?’

(stilte)

‘Weet u wat, meneer Bouterse, stuur maar een mailtje waarin u duidelijk en precies uitlegt wat u nu allemaal van plan bent en dan kijken wij ernaar en dan nemen we nog wel contact op.’

(stilte)

‘Dat is prdv@endemol.nl. Goedemiddag.’

Dat was dus het eerste en het laatste wat we van de beruchte Desi Bouterse hebben gehoord.

– 105 –

BW_Achter de schermen.indd 105

18-02-2008 11:41:55

Angstige momenten

met Charlie

We zijn volkomen gebroken. Hobbelend in een Range Rover door een landschap dat erg doet denken aan

de Zwitserse Alpen, maar dat zo af en toe wordt verstoord door een groepje indianen met sombrero’s langs de weg. Al meer dan vijftien uur op reis en nog zeker vier uur voor de boeg. Peter, cameraman Marco en ik staan aan de vooravond van een van de grootste scoops uit de geschiedenis van het programma. We zijn in Chili en op weg naar Charlie da Silva. Eerder deze dag zijn we geland in Santiago, de hoofdstad. Daar zijn we overgestapt op een binnenlandse vlucht naar de plaats Temuco, ongeveer halverwege het langste en smalste land ter wereld. Hoge bergen, prachtige vergezichten en zuivere lucht begroetten ons. Wat is Chili een mooi land. Het enige smetje: her en der word je aan een onsmakelijk verleden herinnerd van nazi’s die hier kort na de oorlog een veilig heenkomen zochten en waarvoor de nazaten zich niet lijken te schamen. Er rijden opvallend veel auto’s rond met trots een dikke D-sticker op de achterbumper, en dat zijn natuurlijk echt geen Duitse toeristen die hierheen zijn komen rijden.

Deze zomer, de zomer van 2003, was er wat deining geweest rond prinses in spe Mabel Wisse Smit. Ze zou volgens enkele roddelbladen in het verleden hebben gescharreld met onderwereldkoning Klaas Bruinsma. En nu scharrelde zijzelf met ‘bovenwereldkoning’ prins Willem Friso. Dat kon natuurlijk niet.

– 106 –

BW_Achter de schermen.indd 106

18-02-2008 11:41:55

Maar geruchten zijn slechts geruchten en roddelbladen hoeft natuurlijk niemand serieus te nemen. De geruchten bleven echter rondgonzen en uiteindelijk speculeerden ook de serieuze media mee.

Vrij snel werd duidelijk dat Mabel en Bruinsma elkaar inderdaad hadden gekend en ook wel vriendschappelijk waren geweest. Tijdens zeilwedstrijden, was het verhaal. Maar de cruciale vraag

‘Hebben zij ook seks gehad?’ werd daarmee niet beantwoord. Leuke tijd voor die Friso trouwens. Je aanstaande is alleen maar in het nieuws omdat het hele land discussieert over de vraag óf en hoe intensief ze met een onderwereldfiguur heeft liggen vrijen. Enfin, in de zomervakantie van 2003 belde Peter me. ‘Kees, we gaan naar Chili. Ik kan niet te veel over de telefoon zeggen, maar het wordt spectaculair.’ Kijk, dat zijn nou de leuke berichten. Peter kende Charlie da Silva uit de periode dat deze lijfwacht was van Bruinsma en dacht – achteraf meer dan terecht – dat hij als geen ander een einde zou kunnen maken aan alle speculaties. Omdat het een affaire kon worden die het koningshuis aanging en het daardoor uiterst gevoelig lag, praatten we er met niemand over. Helemaal niemand. Zelfs onze meest doorgewinterde buitenlandcameraman Marco was op het moment dat het vliegtuig van Schiphol vertrok nog in het ongewisse.

Na een tocht van zeker vier uur komen we aan in de regio Los Lagos: een merengebied in het zuiden van Chili. Prachtig mooi ook, maar wel koud: overdag een graadje of tien en ’s nachts dicht tegen nul. Het is augustus, en dat betekent in deze contreien hartje winter.

In een soort houten chalet met daaromheen tien bungalows wacht Charlie da Silva ons op. Een allerhartelijkste – voor zover dat mogelijk is natuurlijk – zware crimineel.

Wat hij ons daar in Los Lagos te vertellen heeft, zou tv-geschiedenis worden. ‘Mabel, ken je me nog?’ ‘Zij was die wijf van die

– 107 –

BW_Achter de schermen.indd 107

18-02-2008 11:41:55

lange.’ ‘Die Neeltje Jacoba, die sliepen ze daar samen voorin.’ ‘Wij hadden allemaal van die grote blaaaaffers.’ Charlie liep leeg als een badkuip, vanaf het moment dat we – na een reis van zowat twintig uur – aankwamen tot het moment dat we weer vertrokken. Als regisseur/verslaggever ben je verantwoordelijk voor beeld en inhoud. Charlie vertelt direct bij aankomst zo authentiek en zo begeisterd dat ik voorstel om ondanks onze lange, slopende reis toch direct een interview met hem op te nemen. Het duurt een uur en hierna houdt Peter het voor gezien. Doodop kruipt hij onder de wol.

Cameraman Marco en ik krijgen daarentegen op dat moment te maken met een soort merkwaardige opleving. We zijn na de enorme reis en een fiks slaaptekort opeens weer monter, over onze slaap heen, en Charlie ziet het.

Hij lust wel een wijntje en schenkt er ook eentje voor ons in. En nog een. En nog een. Het wordt gezellig. Charlie – geflankeerd door zijn vrouw, zijn 8-jarige zoontje en wat onduidelijke neven en nichten – zit helemaal op zijn praatstoel. Hoe meer wijn, hoe losser zijn tong wordt.

En als Charlie praat, dan praat hij over zijn tijd in de Amsterdamse onderwereld. Hij doet dat met een melancholie, die verraadt dat hij – als dat mogelijk was – morgen zou terugvliegen om zijn oude leventje weer op te pakken. De heimwee druipt van zijn verhalen af. Charlie wordt steeds openhartiger. Mevrouw Da Silva krijgt als een echte Malle Babbe bij tijd en wijle een pets op haar kont en Charlie praat en praat. Over Die Lange, over zijn eigen shoarmatent aan de Warmoesstraat en… over zijn criminele activiteiten als bodyguard van Bruinsma. En dan heb ik het over het zwaardere werk.

Marco en ik kijken elkaar een paar keer met een veelzeggende blik aan: dat-ie dat allemaal vertelt! En naarmate de tijd verstrijkt en Charlie verder kletst, maakt de verrassing bij ons plaats voor

– 108 –

BW_Achter de schermen.indd 108

18-02-2008 11:41:55

bezorgdheid. We realiseren ons in onze beginnende dronkenschap dat de topcrimineel hier in the middle of nowher e aan het andere eind van de wereld een biecht aan het afleggen is tegenover twee voor hem volslagen vreemden. We hebben het er nu nog wel eens over wat er op dat moment gebeurde. Charlie voelt opeens intuïtief aan wat wij denken en realiseert zich plotseling wat hij allemaal heeft gezegd. Zijn goedlachse blik verstart en twee spijkerharde ogen priemen door ons heen. ‘Wie zegt dat ik jullie kan vertrouwen? Ik ken jullie helemaal niet!’ zegt Charlie, die als bij toverslag broodnuchter is en als een blad aan een boom is omgedraaid. De onduidelijke neven en nichten zijn muisstil en zelfs zijn zoontje houdt de adem in. Ik ben in een maffiafilm beland. Die man trekt zo meteen zijn

‘blaaaaffer’ en schiet tweemaal gericht, flitst er door me heen. Peter ligt lekker te slapen en moet het vanaf morgen stellen zonder regie en cameraman.

Het is Marco die de situatie na een halve minuut ijzige stilte redt. ‘Maar, Charlie, we zijn hier toch samen met Peter? En die vertrouw je. Zou Peter dan twee mensen helemaal hier mee naartoe nemen die hij niet vertrouwt? Nee, toch! En daarom kun je ons ook vertrouwen.’

Charlie kijkt even schuin omhoog, om de woorden te laten bezinken. Er verschijnt een lach om zijn mond. Hij geeft zijn Malle Babbe een klap op haar achterste en schenkt zijn glas wijn vol. ‘Ja, ja, natuurlijk. Dat is ook zo.’

De lucht is geklaard. Marco en ik lallen nog wat mee, en drinken er nog eentje, maar binnen een halfuur liggen we in ons bed. We hebben het niet meer zonder Peter erbij erg laat gemaakt die trip.

– 109 –

BW_Achter de schermen.indd 109

18-02-2008 11:41:55

Als het recht niet

zijn loop heeft

Ergens in Nederland woont een vader met zijn drie kinderen. De moeder is er niet meer. Pa heeft haar zeer waarschijnlijk voor de ogen van zijn kinderen gruwelijk vermoord. De politie weet het, de school waar de kinderen op zitten weet het en… wij weten het. Maar niemand doet iets. Ook wij niet, want we kunnen niet, ook al zouden we nog zo graag willen. Op de redactie in Hilversum krijg ik bezoek van een betraande vrouw en een huisvriend. Ze is Afghaanse en spreekt nauwelijks Nederlands. De huisvriend wel. Hij is tolk voor de overheid en vertelt een afschuwelijk verhaal.

Het draait allemaal om de zus van de verdrietige vrouw en haar zwager. Het stel heeft drie kinderen, van wie er twee in Afghanistan zijn geboren. Het huwelijk tussen zwager en zus was uitermate slecht, vertelt de tolk. De man mishandelde zijn vrouw met de regelmaat van de klok en eiste bovendien dat het grootste deel van het in Nederland zuur verdiende geld dat ze met z’n tweeën spaarden, naar familie in het vaderland werd gestuurd. Op een goede dag, twee jaar eerder, was het gezin voor drie maanden op vakantie naar Afghanistan vertrokken. En daar had zich het drama voltrokken. De zwager had zijn vrouw in de woning waar hij met de kinderen verbleef met twee kogels door het hoofd geschoten. Daarna had hij haar nog enkele tientallen malen met een mes gestoken. Het gebeurde allemaal in een buitenwijk van de hoofdstad Kabul. De Afghaanse politie – zo vertelt de tolk – heeft kort daarop

– 110 –

BW_Achter de schermen.indd 110

18-02-2008 11:41:55

de man gearresteerd. Er volgde een rechtszaak, waarbij hij ter dood werd veroordeeld. Het recht heeft naar plaatselijk gebruik zijn loop gehad, zou je denken. Maar niets is minder waar, vervolgt de tolk zijn schokkende relaas. In de gevangenis lukt het de ter dood veroordeelde zwager om via een cipier een rechter om te kopen. Hij speelt de magistraat een bedrag van 20.000 dollar toe. Er volgt een hoger beroep, en ja hoor… Er wordt nu een heel andere lezing van de gebeurtenissen opgedist. De vrouw zou langs de weg door struikrovers zijn gegrepen en vermoord. De man wordt slechts nalatigheid bij het te hulp schieten van zijn vrouw verweten en de doodstraf wordt omgezet in vijftig stokslagen.

De zwager, zijn vermoorde vrouw en zijn drie kinderen zijn allemaal Nederlands staatsburger. En als de man na de nepzitting in hoger beroep vrijkomt, spoedt hij zich richting Nederlandse ambassade in Kabul om daar – met de vrijspraak op papier in de hand – zijn reisdocumenten in orde te laten brengen. Binnen de kortste keren is hij met zijn drie kinderen terug in Nederland en leeft daar verder of er nooit iets is gebeurd. Sterker nog: hij blijkt in het bezit van een tweede vrouw die nog in Afghanistan woont, en laat die korte tijd later overkomen. Dus even voor de goede orde: een Nederlands gezin gaat met vakantie. Daar vermoordt de man zijn vrouw. Hij wordt na omkoping vrijgesproken, keert met hulp van de Nederlandse ambassade terug en laat bovendien zijn tweede vrouw invliegen om zijn oude leventje, maar nu met een nieuwe liefde, voort te zetten.

Nu komt het schokkendste. Volgens de tolk en de zus weet de Nederlandse ambassade van de hoed en de rand, maar wil die niets ondernemen. Toen de tolk speciaal voor dit geval naar Kabul reisde om daar verhaal te halen, wenste de Nederlandse ambassadeur hem zelfs niet eens te ontvangen. Ik geloof mijn oren niet. De tolk gaat verder: in Nederland zou

– 111 –

BW_Achter de schermen.indd 111

18-02-2008 11:41:55

het hele verhaal bekend zijn bij de politie en bij de leiding van de school waar de drie kinderen op zitten.

Ik bel direct met de politieman die op de hoogte zou zijn. En inderdaad: hij zegt dat alles klopt. Hij heeft zelfs contact gehad met het ministerie van Buitenlandse Zaken en met het Korps Landelijke Politiediensten (klpd) en daar werd hem alles bevestigd. Iedereen is dus op de hoogte. En weet u wat de grootste angst is van alle autoriteiten? Dat bekend wordt waar pa, de drie kinderen en de stiefmoeder wonen, omdat men bang is voor represailles van de kant van de zus die nu voor mij zit. Hoezo omgekeerde wereld?

Nu komt het voor mij aan op een officiële bevestiging. Maar daar zit de kink in de kabel: de politieman wil pertinent anoniem blijven en wil dus niet als bron optreden. Ik heb de ambassade in Kabul gemaild en gefaxt, maar die moeten nog steeds antwoorden. Het klpd en het ministerie van Buitenlandse Zaken zeggen glashard dat ze de zaak niet kennen en de tolk kan me alleen maar wat dossierstukken uit Kabul laten zien die het hoger beroep betreffen, de stukken dus die verhalen over de struikrovers. En zo belandt een zaak bij ons op de plank. Want tja, misschien is de zus wel rancuneus en misschien heeft de man zijn vrouw niet vermoord, waren het echt struikrovers. Maar dan moet de Nederlandse politieman die ik zelf heb gesproken dus een fantast zijn. En dan moeten mijn uitgebreide fax en mail aan de ambassade in Kabul niet zijn aangekomen en… Ja inderdaad, de kinderen. Die zouden het allemaal hebben gezien. Met een smoes heeft een collega van me een bloemetje ‘verkeerd’ bezorgd bij het huis waar de familie woont. Er deed een jongetje open. Nee, zijn vader en moeder waren er niet. Het jochie is hooguit een jaar of 7. En die kun je met goed fatsoen natuurlijk niet gaan uithoren over de vermeende moord op zijn moeder toen hij zelf nog maar 4 was. Einde moordzaak. Tandenknarsend frustrerend is het bestaan van een journalist soms…

– 112 –

BW_Achter de schermen.indd 112

18-02-2008 11:41:55

Verborgen camera

maakt herrie

Over onze verborgen-camera-acties kan ik natuurlijk niet al te veel zeggen. We willen liever niet onthullen waar en hoe we de apparatuur verstoppen. En vooral willen we niet verklappen waar het oog van de minicamera zit. Toch durf ik een tipje van de sluier op te lichten uit het verleden, om duidelijk te maken hoe je soms in een nogal penibele situatie terecht kunt komen als drager van zo’n ding. De verborgen apparatuur die er in televisieland beschikbaar is, lijkt in geen enkel opzicht op de gadgets die ‘Q’ in de gemiddelde James Bond-film aan 007 beschikbaar stelt. Minuscule recordertjes in een chip onder de huid, onzichtbare zenders in zonnebrillen, piepkleine camera’s die al naar gelang vanaf een ring of een horloge kunnen inzoomen op welk object dan ook. Dat is allemaal kolder.

De verborgen apparatuur die wij tot voor kort gebruikten is log, piept, loopt soms vast, wordt heet en valt als je pech hebt zomaar onder je jas vandaan, compleet met een batterij en wat kabeltjes. Het is iedere keer een crime. Ik heb er tientallen malen mee te maken gehad.

In de nazomer van 1999 was de apparatuur bovendien nóg veel opzichtiger dan nu het geval is. We waren toen bezig met het in kaart brengen van de criminele contacten van Okan O., de moordenaar van Marion van Buuren en hun gezamenlijke dochtertje Romy.

– 113 –

BW_Achter de schermen.indd 113

18-02-2008 11:41:55

Okan is op dat moment zelf al meer dan een jaar dood, en de lijken van Marion en Romy zijn nog niet gevonden. In de onderwereld gaat het gerucht dat Marion is omgebracht, maar dat Okan de kleine Romy naar zijn vaderland Turkije heeft laten smokkelen, waar ze door zijn familie wordt opgevoed. Om die geruchten te onderzoeken, zijn we verzeild geraakt in de Groningse onderwereld. Okan heeft daar nogal wat contacten, vooral in de wereld van de prostitutie. Een van zijn louche handlangers in het kwaad is de Groningse crimineel Benny S., een behoorlijk zware jongen die diverse geweldsdelicten op zijn naam had staan. S. staat te boek als een vriend van Okan. Omdat we natuurlijk enorm benieuwd zijn of Okan iets tegen deze Benny S. heeft losgelaten over zijn rol in de verdwijning van Marion en Romy, zoeken we hem op. Met verborgen camera, wel te verstaan. En die mag ik dragen.

Buiten de woning, achter in een geblindeerde bus onder een boom, heeft de cameraploeg onopvallend post gevat. Die kan via een zender onder mijn kleding het geluid registreren. Het is bloedheet die dag, zeker 30 graden, als Peter en ik op het huis van S. af stappen. De beeld-en geluidsapparatuur zit verstopt in een jas die ik draag. Een jas, terwijl de mussen dood van het dak vallen. Dat valt al behoorlijk op, natuurlijk. Mijn hart bonst daarom al een beetje in mijn keel als Peter aanbelt. Een kennis van de crimineel doet open en we worden de woonkamer in gedirigeerd.

‘Zal ik uw jas even aannemen?’ vraagt de onguur ogende bewoner aan mij.

‘Nee, we blijven maar even,’ zeg ik zo nonchalant mogelijk. Hij kijkt me nogal verbaasd aan, maar Peter neemt gelukkig snel het woord en dat leidt af. Peter legt uit dat we voor Benny S. komen. Die blijkt niet thuis te zijn en weer iemand anders belt daarop de criminele handlanger van Okan O.

– 114 –

BW_Achter de schermen.indd 114

18-02-2008 11:41:55

We moeten een halfuur wachten, Peter in luchtig T-shirt en ik in mijn warme jas met verborgen camera. De batterijen van de apparatuur zitten in een soort korset om mijn middel tegen de blote huid gedrukt en worden met de minuut warmer. Het lijkt wel of er een gat in mijn heup wordt gebrand, als eindelijk Benny zelf binnenkomt. Ik bijt op mijn lip om niets te laten merken. Van het gesprek zelf krijg ik niet al te veel mee, want tot overmaat van ramp begint – waarschijnlijk door de extreme hitte – de spoel van het bandje in de recorder, die ook in de jas verstopt zit, aan te lopen.

Eerst is er een zacht gepiep, maar na een kwartiertje gaat dat over in een slepend geknerp. Steeds harder komt het geluid vanonder mijn jas vandaan. Ik hoest wat, ga een paar maal verzitten, nies een keer en meng me een aantal maal luidruchtig in het gesprek. Alles om de ramp te voorkomen dat iemand zal ontdekken dat het gesprek wordt opgenomen. Het zijn zware misdadigers bij wie we op de koffie zitten, en die zullen zeker agressief reageren als ze ons betrappen.

De opluchting is dan ook groot als Peter, die niets doorheeft, de conversatie na een poosje afrondt en opstaat om naar buiten te gaan. Schichtig geef ik, terwijl ik herhaaldelijk hard mijn keel schraap, alle criminelen in de woning een hand.

Eindelijk staan we weer buiten. Niemand heeft ook maar Peter (in T-shirt) en Kees (in dikke jas

met verborgen camera erin) bellen

aan bij het huis van Benny S.

– 115 –

BW_Achter de schermen.indd 115

18-02-2008 11:41:55

iets gemerkt van de snerpende en piepende apparatuur van die vreemde vogel met die jas, die steeds maar zat te hoesten en te niesen.

Maar als Peter en ik bij de cameraploeg komen, blijkt dat het nog erger kan: de cameraman en de geluidsman zitten achter in hun geblindeerde bus, die inmiddels door het verstrijken van de tijd pal in de brandende zon is komen te staan. Binnen in die bus is de temperatuur opgelopen tot minstens 50 graden. Badend in het zweet doet de cameraman met rode oogjes zijn sauna open. Een walm van transpiratiestank en hete lucht slaat in mijn gezicht. We moeten die dag bij nog een ander adres langs, voor eenzelfde soort bezoek. Maar we rijden eerst naar de plaatselijke Hema en kopen daar voor iedereen een nieuw shirt. Ik heb gelukkig nog een andere recorder als back-up mee. Eentje die niet aanloopt en geruisloos alles vastlegt tijdens onze volgende verborgen cameraactie, althans dat denk ik op dat moment nog. Peter en ik bellen enkele uren na het debacle met de piepende apparatuur bij Benny S. aan bij een woning in een Gronings dorpje. Een jonge vrouw die in het verleden als hoer voor Okan achter de ramen heeft gewerkt, doet open. Ze ontvangt ons met enige schroom, maar wil na herhaald aandringen wel wat kwijt over haar periode met de hoofdverdachte. Als we na drie kwartier weer vertrekken, rijden Peter en ik – gevolgd door de cameraploeg in de geblindeerde bus – naar de eerste de beste afgelegen parkeerplaats om te checken of alles wel is opgenomen. Het is altijd weer een spannend moment, want je weet maar nooit. Tijdens een verborgen-camera-actie kun je natuurlijk niet controleren of alles nog wel loopt. Het is zo’n dag dat alles tegenzit. Ik spoel het bandje terug en kijk op een minimonitor naar de beelden… en schrik me rot!

Mijn verborgen camera heeft uitsluitend het plafond van de wo–116 –

BW_Achter de schermen.indd 116

18-02-2008 11:41:56

ning gefilmd. Er is werkelijk niets anders op te zien dan een hanglamp en een stukje van een muur. Wat doe je in zo’n geval? Peter en ik kijken elkaar even veelzeggend aan, starten de minicamera weer en rijden gewoon terug. We bellen nogmaals aan bij het huis van de Groningse prostituee en de wat verbaasde dame laat ons voor de tweede keer binnen.

‘We hebben niet helemaal precies begrepen wat je nu allemaal bedoelde. Kun je het nog één keer uitleggen…?’ Dat wil ze best. En nu zit ze prachtig in het shot.

– 117 –

BW_Achter de schermen.indd 117

18-02-2008 11:41:56

Gouden tip blijkt blik

Een van de moordzaken waarvoor we ons de afgelopen jaren erg hebben ingespannen, is die op de 11-jarige Arthur Ghurahoo. Een oude kindermoord met bizarre plotwendingen, een schokkende ontknoping en… een kroongetuige die nooit is gevonden. Nooit? Wel dus, maar dat blijkt een typisch geval van mosterd na de maaltijd.

Kort na dodenherdenking, op 4 mei 1986 rond kwart voor negen ’s avonds, vonden patrouillerende militairen het lijkje van Arthur Ghurahoo langs een pad op het terrein Fort bij Vechten in Bunnik. Het kind bleek seksueel misbruikt en gewurgd te zijn. Het stuk touw lag nog naast zijn hoofd. Arthurs trainingsjack werd een dag later gevonden langs de Koningsweg in Utrecht. Er zat sperma op, net als op zijn andere kleding. Het jongetje was enkele uren voor hij werd gevonden verdwenen, nadat hij bij een vriendje had gespeeld in zijn woonplaats Utrecht. De recherche reconstrueerde na onderzoek de volgende gang van zaken. Arthur was die zondagmiddag van zijn ouderlijke woning aan het Lodewijk Napoleon Plantsoen naar de Lindestraat gelopen, waar zijn vriendje Dimitri woonde. Het was mooi weer en de twee hadden buiten gespeeld op het Minervaplein. Toen Dimitri rond vijf uur moest eten, is Arthur alleen teruggelopen. Getuigen hebben hem daarna nog gezien bij het ptt-kantoor aan de Burgemeester Fockema Andreaelaan, halverwege de route naar zijn huis. Hij was daar samen met een ander, donker, jongetje. Dit was rond tien over halfzes. De twee vielen op omdat

– 118 –

BW_Achter de schermen.indd 118

18-02-2008 11:41:56

ze nogal baldadig waren. Plotseling leken de kinderen, volgens een getuige, ergens van te schrikken en Arthur rende weg in de richting van de Noteboomstraat. Dat was de laatste keer dat hij in leven was gezien. De getuige had niet gezien waar de kinderen van waren geschrokken.

Een van de mogelijk belangrijkste getuigen, het jongetje met wie Arthur het laatst was gezien, werd nooit gevonden. Hoe de politie ook zocht, het kind leek van de aardbodem te zijn verdwenen. Had hij gezien dat Arthur met iemand is meegelopen, of misschien wel ontvoerd? Was dit kind daar zo van geschrokken dat hij niets durfde te vertellen en zich daarom stilhield? Alle inspanningen leidden tot niets en de moordzaak belandde onopgelost op de plank. Met het spermaspoor kon de politie niets, omdat men in die tijd nog geen dna kon isoleren. Die techniek diende zich pas rond 1992 aan. Zoals je in talloze vergelijkbare moordzaken ziet, bleef het spoor echter desondanks vele jaren onbenut. Kennelijk miste de politie hier te lande het inzicht om vanaf dat moment alle oude moordzaken waar lichaamsmateriaal was gevonden, subiet uit de kast te halen en te heropenen, of dan ten minste het daderdna te bepalen en op te slaan in een databank. Maar nee. Pas in het jaar 2000, veertien jaar na de moord, kreeg een coldcaseteam van de Utrechtse politie het lumineuze idee om de zaak uit de kast te halen en het oude spermaspoor nader te onderzoeken. Er werd een dna-spoor uit gehaald en dat werd vergeleken met de inmiddels uitgebreide landelijke databank. En wat bleek?

Er was een match.

Dezelfde man die Arthur vermoordde, heeft in 1983 in Utrecht en omgeving zes jongetjes seksueel misbruikt. Zijn sperma was toen ook bewaard gebleven en inmiddels ook opgenomen in de databank. De dader is destijds nooit gepakt, maar aan de hand van getuigenverklaringen van de slachtoffertjes die het in tegenstelling tot Arthur wel hadden overleefd, was toen een composi–119 –

BW_Achter de schermen.indd 119

18-02-2008 11:41:56

tiefoto gemaakt. Stelt u zich eens voor: toen Arthur in 1986 werd vermoord, lag er al drie jaar een compositietekening van de dader in het politiearchief!

De recherche was uiteraard zeer opgetogen met deze vondst en liet van de compositiefoto uit 1983 in de Verenigde Staten een verouderingsfoto maken. Er verscheen zo een beeltenis van een onbekende vijftiger: Arthurs moordenaar en de aanrander van zes kinderen zoals hij er anno 2000 uit zou moeten zien. Maar de opwinding was niet van lange duur. Hoe de recherche ook zocht, de man werd niet gevonden. Weer belandde de zaak op de plank. Met dien verstande dat de Utrechtse politie vanaf dat moment wel alle nieuwe zedenzaken uit de omgeving extra tegen het licht hield, en alle dienders maande steeds als zich zo’n geval voordeed even aan de zaak-Arthur Ghurahoo uit 1986 te denken. In de zomer van 2005 gaat er een schok door de redactie als we een uitnodiging krijgen van de Utrechtse politie voor een persconferentie, waarin een doorbraak zal worden gemeld in de zaak. Bijna twintig jaar na dato. Wat zou dat kunnen zijn? Hebben ze hem dan nu eindelijk te pakken? Ja en nee, blijkt als de voltallige vaderlandse pers heeft plaatsgenomen in een zaaltje van het Utrechtse politiebureau.

Enige tijd geleden is er een voetbaltrainer uit het Utrechtse betrapt op het sturen van vieze mailtjes aan kinderen. Er is aangifte gedaan door een getuige en de verdachte is op het bureau gehoord, en gek genoeg weer heen gezonden. Hij zal – als onderzoek dat noodzakelijk maakt – weer worden opgeroepen. Maar zover komt het niet. De man heeft kort na zijn eerste verhoor zelfmoord gepleegd door zich voor de trein te werpen. Twee weken daarna kwam een wakkere politiefunctionaris op het idee om deze zelfmoord te melden bij het team dat de moord op Arthur onderzocht. Een zedendelinquent die nader onderzoek niet wil afwachten en zelfmoord pleegt: een verdacht geval…

– 120 –

BW_Achter de schermen.indd 120

18-02-2008 11:41:56

Het is de technische recherche vervolgens gelukt om twee weken na de zelfmoord alsnog een bloedmonster van de treinrails te schrapen. Er werd dna uit geïsoleerd en het ongelooflijke was waar: hij bleek de aanrander te zijn van de jongetjes uit begin jaren tachtig én de moordenaar van Arthur Ghurahoo. Deze Van L. woonde al die jaren in de omgeving van de plaatsen delict, en was nooit gepakt. Een enorme opluchting en een bittere pil in één

voor de nabestaanden. De dader gevonden, maar nog voor het recht zijn loop zou krijgen, heeft hij het recht op gruwelijke wijze in eigen hand genomen en zichzelf de doodstraf gegeven. En dan nu de ontknoping, of meer de koude douche, zoals die in de zomer van 2007 op mijn bord komt. Dat is in de vorm van het volgende mailtje van een man die de laatste ontwikkelingen niet heeft meegekregen en in de waan verkeert dat de zaak nog steeds onopgelost is.

Betreft de moord op Arthur Ghurahoo:

Ik las dat het jongetje waarmee hij op de Fockema Andreaelaan is gezien nog niet is gevonden. Ik weet niet wat ik zou kunnen bijdragen, maar het knaagt al jaren aan mij dat ik hem daar rond het tijdstip van het laatste levensteken heb gezien, gesproken en met hem gespeeld. Ik was namelijk dat jongetje waarmee hij het laatst is gezien.

S.

Mijn adem stokt even als ik dit lees. Na eenentwintig jaar! Eindelijk gevonden. De zaak is opgelost, maar wat heeft deze inmiddels dertiger gezien? Is hij er getuige van geweest dat Arthur werd meegelokt door de voetbaltrainer? Hoe kan het dat hij ondanks een jarenlange zoektocht door de recherche nooit is opgespoord?

Heeft hij misschien in het buitenland gewoond? Allemaal vragen die op mijn lippen branden als ik hem bel.

– 121 –

BW_Achter de schermen.indd 121

18-02-2008 11:41:56

Het gesprek dat volgt, is volslagen ontnuchterend. Silvain vertelt hoe hij eerst wat met Arthur had gespeeld en toen uiteindelijk een beetje baldadig tegen de hekken van het ptt-gebouw aan de Fockema Andreaelaan had staan schoppen. ‘Daarna zijn we ieder naar huis gegaan. Het was etenstijd. Nee, ik heb helemaal niks verdachts gezien. Arthur liep gewoon weg en ik ook.’

Maar hoe kan het dan dat de politie hem al die jaren niet heeft kunnen traceren? ‘Ik weet niet eens dat ik gezocht werd,’ vervolgt de kroongetuige. ‘Ik zat gewoon bij Arthur op school. Een klas hoger. Bij zijn broertje. Nee hoor, de politie heeft me nooit iets gevraagd.’

Een werkelijk ongelooflijk verhaal. De moord op Arthur Ghurahoo is dan wel na een kleine twintig jaar eindelijk opgelost, wellicht dankzij vernuftig dna-onderzoek, maar zeker niet dankzij intensief buurtonderzoek. Zoveel staat in ieder geval vast.

– 122 –

BW_Achter de schermen.indd 122

18-02-2008 11:41:56

Verwarring om anonieme brief

De grens tussen werkelijkheid en fictie is soms wel heel erg dun, zo ondervonden we op de redactie toen ik een ‘zeer interessante’ anonieme brief in handen kreeg. Het was een nogal fragmentarisch opgesteld verhaal met daarin details over de moord op zakenman Ran Biemans.

Een aantal malen hadden we al aandacht besteed aan deze tamelijk geruchtmakende moordzaak. De steenrijke Biemans werd in 1998 in zijn appartement net over de grens met België op gruwelijke wijze om het leven gebracht. Twee jaar later arresteerde de Belgische politie zijn eenentwintig jaar jongere weduwe Els. Zij zou achter de moord zitten, met als motief de miljoenen van haar man.

Ons onderzoek toonde eerder al aan dat er meer mogelijke verdachten zijn. Een daarvan is de Nederlandse marechaussee Wilco I., met wie Els kort na de moord ging samenwonen en met wie ze krap een jaar later een kindje kreeg. Het bleek namelijk dat Wilco – van wie bekend was dat hij omging met een aantal criminelen – vóór de moord al een geheime relatie had met Els. Maar echt een keiharde aanwijzing dat hij er ook werkelijk achter zat, ontbrak. Een ander belangrijk spoor vormde een anonieme brief die tweeënhalf jaar eerder bij ons binnen was gekomen. In deze brief werd tot in detail beschreven hoe de moord was gepleegd. De daders zouden deel uitmaken van een Zuid-Nederlandse drugsbende en het motief zou een ‘zakelijk’ geschil vormen met Ran

– 123 –

BW_Achter de schermen.indd 123

18-02-2008 11:41:56

Biemans. In de brief stonden expliciet diverse feiten genoemd die alleen de dader zelf kan weten. Deze brief leek Els, maar ook Wilco I., te ontlasten.

Léék, want wij kwamen op het spoor van de schrijfster van de brief. En deze schrijfster verklaarde dat zij de brief had geschreven in opdracht van niemand minder dan Wilco I. De marechaussee had dus heel wat uit te leggen, en in gesprek met hem voor de verborgen camera werd steeds aannemelijker dat hij inderdaad meer van de moord af wist.

Wat schetste echter onze verbazing: tijdens de voorbereidingen voor de laatste uitzending kwam er wederom een bijzondere, anonieme brief binnen op de redactie. Het was een beetje een warrig verhaal, maar ook hier sprak duidelijk daderkennis uit. Ik liep er snel mee naar Peter, die opgetogen reageerde: daar zouden we wat mee kunnen. Een paar dagen later pas realiseerde ik me iets wat de brief volkomen waardeloos maakte. Ikzelf had namelijk kort ervoor een reconstructie gefilmd in deze zaak. Een reconstructie over de eerste brief vol daderkennis. Om het allemaal zo echt mogelijk te laten lijken, was een figurant gevraagd om uit de bewuste anonieme brief voor de camera duidelijk leesbare fragmenten over te schrijven… de brief in een envelop te doen…

die envelop te voorzien van het adres van de redactie… er een postzegel op te plakken en… ja hoor… die brief dan ook ergens in Hilversum te posten. Ik had me alleen nooit gerealiseerd dat ook een in een reconstructie geposte brief in het echt aankomt bij de geadresseerde… onze eigen redactie dus.

– 124 –

BW_Achter de schermen.indd 124

18-02-2008 11:41:56

Verdachte schoffeert rechter

Het fatsoen van medejournalisten is vaak te prijzen. Terwijl men in het buitenland gewoonlijk verdachten met naam en toenaam en zonder balk over de ogen zomaar in de openbaarheid brengt, betracht men hier meestal een passende terughoudendheid. In Amerika bijvoorbeeld zie je langs de snelwegen enorme billboards met de gigantische portretten van verdachten van onder meer zedenmisdrijven, met daaronder de oproep voor getuigen om zich te melden. Ondenkbaar in Nederland. Ook dichter bij huis, in België bijvoorbeeld, gaat men veel minder prudent om met de privacy van misdadigers. Iedereen heeft het immers over Marc Dutroux en niemand zegt Marc D., om maar een voorbeeld te geven.

Soms gaan de Nederlandse collega’s wel erg ver in hun terughoudendheid. Zo heb ik nergens gelezen wat de tot levenslang veroordeelde moordenaar Louis H. tijdens de – overigens openbare – rechtszaak tegen de rechter heeft geroepen, terwijl het toch uiterst vermeldenswaardig was.

Louis H. werd ervan verdacht dat hij in 1984 zijn ex en haar twee kinderen had vermoord, maar het bewijs was destijds niet voldoende voor een veroordeling. Ons programma deed kort voor de verjaring een feit was een ultieme poging om de zaak alsnog op te lossen, en met succes. We vonden onder meer een vriendin van de verdachte aan wie hij de moorden had opgebiecht. De rechtszaak die achttien jaar na dato volgde, was uitermate

– 125 –

BW_Achter de schermen.indd 125

18-02-2008 11:41:56

spannend. Natuurlijk voor ons, maar niet in de laatste plaats ook voor H. Hem hing immers levenslang boven het hoofd voor iets waar hij bijna mee was weggekomen.

De uitermate gewelddadige H. ontpopte zich in de rechtszaal als een poeslief en verrassend kundig eigen advocaat. H. had zijn dossier letter voor letter gelezen en koketteerde herhaaldelijk met zijn detailkennis tijdens de zittingen. Vaak ook nam hij zelf het woord even van zijn twee advocaten over om een stukje van zijn eigen verdediging kracht bij te zetten. Iedere keer probeerde hij daarbij zijn gedachten in keurige volzinnen te formuleren en steeds weer was hij uiterst beleefd naar de rechters. Dat terwijl H. een voormalige Hells Angel is met een strafblad zo lang als een rol behang en met veroordelingen voor zaken als verkrachting, poging tot doodslag, zware mishandeling, het schieten op een zwangere vrouw, het gooien van een handgranaat naar een politieauto, een bankoverval en het planten van een bijl in iemands rug. Om maar enkele van de meer dan honderd (!) voorbeelden te noemen.

Tijdens een van de zittingen kwam de officier van justitie met een profielschets van H., waaruit bovendien bleek dat hij drager was van de purple wing, een Hells Angel-collar. Dit is een ‘onderscheiding’ die naar verluidt alleen verkregen wordt na gemeenschap te hebben gehad met een lijk. Eet smakelijk. Deze man dus gedroeg zich tijdens de rechtszaak als een modelverdachte. En dat kon natuurlijk niet lang duren. Eerst werd H. door de rechtbank tot levenslang veroordeeld en daarna volgde in hoger beroep een zittingsmarathon voor het gerechtshof, tijdelijk ondergebracht in De Bunker, de extra beveiligde justitiedependance in Amsterdam Osdorp. Hier bleef H. in zijn rol, totdat de raadsvrouwe van het Gerechtshof haar arrest begon voor te lezen…

Toen zij ongeveer op de helft van haar verhaal was, werd duidelijk dat Louis H. ook in hoger beroep levenslang zou krijgen.

– 126 –

BW_Achter de schermen.indd 126

18-02-2008 11:41:56

H. had toen niets meer te verliezen en toonde plotseling voor de ogen van de verbijsterde pers en de diep geschokte rechters zijn ware gezicht.

Hij stond op en keek de steeds door hem als ‘hoogedelachtbare raadsvrouw’ aangesproken oudste rechter recht in haar gezicht, haalde adem en zei: ‘Ach, stomme tuttebel, ga toch je dildo pakken, douw die in je kut en ga daar jezelf eens even lekker mee bevredigen.’

Na deze woorden beende Louis H. de rechtszaal uit, gevolgd door zijn twee duidelijk onthutste advocaten. De presidente van het Hof was totaal van haar stuk gebracht en schorste de zitting direct. Pas na een kwartier had ze zich hervonden en kon ze de uitspraak afmaken. Louis H. mocht daar vanzelfsprekend niet bij zijn en moest in een wachtruimte zijn veroordeling afwachten. Het gekke is dat van iedere zittingsdag tot in detail door de kranten verslag is gedaan, maar dat men deze laatste uitspraken van Louis H. nergens heeft gepubliceerd. Waarom toch? Zijn ze te schokkend? Lijkt me niet, als je ook alle feiten beschrijft van de drie gruwelijke moorden waar de man van verdacht werd.

– 127 –

BW_Achter de schermen.indd 127

18-02-2008 11:41:56

Charlie en zijn bewapende

zoontje van 8

De paar weken dat we in 2003 in Chili waren voor de affaire Mabel Wisse Smit, hebben we niet alleen Charlie da Silva, maar ook zijn gezin beter leren kennen. Een merkwaardig gezin. Charlie zelf is een man die aan de ene kant zijn (criminele) verleden in Nederland onophoudelijk verheerlijkt, maar aan de andere kant ook zijn vaderland Chili tot in het extreme bewierookt. Hij verkeert voortdurend in een vreemde spagaat tussen twee uitersten waaruit hij niet kan kiezen. We zijn tweemaal bij hem op bezoek geweest: eenmaal in het zuiden van Chili, op een soort ranch in de woeste natuur, en eenmaal in een haciënda net buiten de hoofdstad Santiago. Het eten is er geweldig, Santiago is de mooiste stad op aarde, het klimaat is onovertroffen en ga zo maar door. Charlie drijft zijn liefde voor zijn land door tot in de onbenulligste details en sluit steevast zijn aanprijzingen af met de toevoeging: ‘Daar word je helemaal gèèèèèèk van.’ Zelfs van de broodjes in een onooglijk zaakje op een straathoek vertelt hij: ‘Dat zijn die lekkerste van die hééééle wereld. Als je die proeft, word je er helemaal gèèèèèk van!’

Peter, cameraman Marco en ik hebben nog maanden nadien bij alles wat we leuk of mooi vonden, geroepen: ‘Daar word je helemaal gèèèèèk van!’

Charlie houdt er ook een behoorlijk onorthodoxe manier van opvoeden op na. Zo heeft hij een zoontje van 8 jaar, dat tot onze ontzetting in het bezit blijkt te zijn van een revolver. Ik meen zelfs

– 128 –

BW_Achter de schermen.indd 128

18-02-2008 11:41:56

dat het knaapje ook nog een eigen jachtgeweer op zijn slaapkamer had liggen. Het kind mag daar – weliswaar onder begeleiding van pa – naar hartenlust mee schieten.

Charlies vrouw ziet deze vrijheid nog enigszins door de vingers, maar wil op een gegeven moment toch ingrijpen als het jochie op de bestuurdersstoel van de Range Rover van papa Charlie klimt. ‘Ach, dat mens zeurt maar wat,’ zegt Charlie tegen ons, alsof het om de vraag gaat of hij nu wel of niet alleen de straat mag oversteken. En ja hoor: tot onze verbijstering zien we dat de 8-jarige, die nauwelijks boven het dashboard kan uitkijken, de fourwheeldrive start en er behendig mee over het erf begint te crossen, trots nagekeken door papa. ‘Kijk, dat kan alleen maar in die Chili.’

Het dubbele bij Charlie zit hem steeds in de enorme heimwee naar Nederland die hij aan de dag legt, een land dat de afgelopen vijftien jaar natuurlijk op tal van fronten erg is veranderd. Hij Filmen op locatie in Chili; de man met de hoed is Charlie da Silva.

– 129 –

BW_Achter de schermen.indd 129

18-02-2008 11:41:57

lijkt niet te beseffen dat de machtsverhoudingen zijn verschoven, oude vrienden wellicht zijn uitgerangeerd en oude vijanden mogelijk achter slot en grendel of in het bejaardenhuis zitten. Teruggaan is echter geen optie voor hem. Hij durft niet, lijkt het wel. Zijn angst betreft een oude vete met topcrimineel Mink Kok. Charlie zegt dat hij Kok wilde vermoorden, maar dat hij daarvoor geen toestemming had gekregen van zijn superieuren in de Amsterdamse penoze. En nu is hij dus nog steeds bang. Mogelijk omdat Kok hiervan op de hoogte is, mogelijk omdat hij bevreesd is voor represailles van zijn toenmalige bazen als hij uit een soort ingebakken crimineel eergevoel Kok na terugkeer alsnog zal doden. We hebben het maar zo gelaten. Waarschijnlijk zijn ook in dit kamp de machtsverhoudingen volkomen veranderd ten opzichte van destijds. Charlie heeft bovendien momenteel een ogenschijnlijk lucratief bestaan opgebouwd met de handel in bergschoenen (‘Die beste van die héééééle wereld, je wordt er helemaal gèèèèèk van als je ze aandoet!’) die hij uit China importeert. Het lijkt ons dat de samenleving meer gediend is met een Charlie da Silva die keurig schoenen verkoopt in Chili dan een Charlie da Silva die terugkeert naar zijn geliefde Nederland om daar even orde op zaken te stellen in de onderwereld. Dan maar kibbelend met zijn vrouw over de kwestie of zijn zwaar bewapende zoontje van 8 nu wel of niet groot genoeg is om in een Range Rover te rijden.

– 130 –

BW_Achter de schermen.indd 130

18-02-2008 11:41:57

Opgewonden oma

Meestal maken we in onze reconstructies geen gebruik van sprekende, acterende figuranten. De voice-over vertelt wat er wordt gezegd en hooguit zijn er her en der wat flarden van gesproken tekst te horen. Als regisseur bespreek je voor opname de scène met de figuranten, vertelt wat er inhoudelijk aan de hand is en laat de figuranten dan ‘maar wat zeggen’, omdat de tekst immers toch (bijna) niet wordt gebruikt. Precies zo gaat het bij een reportage waarin een hoogbejaarde dame een hoofdrol speelt. De 84-jarige vrouw moet voor een scène op de bank in een woonkamer een boek lezen en krijgt een kop koffie geserveerd van een andere figurante. Vlak voor opname roep ik nog: ‘Maak er maar een gezellig gesprekje van, maakt niet uit waar het over gaat.’ Geconcentreerd meekijkend op de monitor of de shots door de cameraman goed gedraaid worden, let ik niet op wat er precies wordt gezegd. ’t Was immers niet van belang. Maar de microfoon van de camera staat altijd open en registreert gewoon alle gesprekken.

Wat er in die bewuste scène werd gezegd, hoor ik zodoende pas een week later tijdens de montage. Aangekomen bij deze bankscène barst de editor (de technicus die het knip-en plakwerk doet) in lachen uit. ‘Moet je horen wat hier gezegd wordt!’ roept hij uit. Hij spoelt de band terug en daar komt de scène met het omaatje nogmaals voorbij.

– 131 –

BW_Achter de schermen.indd 131

18-02-2008 11:41:57

Dit is de letterlijke tekst.

Figurante die koffie brengt: ‘Zo, is het een spannend boek?’

Omaatje van 84: ‘Och, het is toch allemaal seks tegenwoordig.’

Figurante die koffie aangeeft, licht verbaasd: ‘O, ja?’

Omaatje van 84: ‘Ja, en moet u weten, ik heb elf kinderen gebaard, maar ik heb mijn man nog nooit naakt gezien.’

Figurante die koffie kwam brengen en die zonder een spier te vertrekken ook op de bank is gaan zitten: ‘Tsjoh.’

Kijk, voor deze scène heb ik het geluid maar helemaal achterwege gelaten, want hiervan waren zelfs flarden tekst te veel.

– 132 –

BW_Achter de schermen.indd 132

18-02-2008 11:41:57

Peter vliegt nooit meer

met Iberia

De afgelopen tien jaar hebben we behoorlijk wat buitenlandtrips gemaakt voor het programma. Je krijgt dan te maken met een heleboel luchtvaartmaatschappijen en we kunnen zodoende inmiddels best een mondje meepraten over de verschillen in kwaliteit.

Naar Hongkong met Cathay Pacific, naar IJsland met Iceland Air, naar Dubai met Emirates, naar Londen met British Airways, naar Suriname met de klm, naar Venezuela met Martin Air, naar Amerika met United, en ga zo maar door. De verschillen zijn over het algemeen niet al te groot, maar ergernis nummer één is en blijft natuurlijk overal die altijd veel te krappe beenruimte. Op korte afstanden vliegen we Economy Class en dan je zit steevast als kippen in een legbatterij. Bij iedere maatschappij. Er is echter één maatschappij waarbij je Peter – al is het First Class – met geen stok meer aan boord krijgt, en dat is Iberia. De Spaanse nationale trots heeft het bij hem voor eeuwig verbruid. We hebben er een keer of vier mee gevlogen en iedere vlucht liep uit op ergernissen, onbegrip, gemopper of zelfs geruzie met het personeel.

Nu kun je Peter natuurlijk sterallures verwijten als hij, in plaats van één, tien kussentjes vraagt om beter te kunnen slapen en dan boos wordt als blijkt dat de hele Business Class het moet doen met die tien kussentjes. Maar ik was erbij, de service is bij Iberia echt belabberd. Ze doen daar werkelijk overal moeilijk over. Terwijl je bij met name Aziatische maatschappijen door ranke,

– 133 –

BW_Achter de schermen.indd 133

18-02-2008 11:41:57

dienstbare dames in de watten wordt gelegd, laten de stewardessen van Iberia zich het best vergelijken met akela’s die hun welpen toesnauwen. Bovendien is Iberia de enige maatschappij waar men keer op keer zonder opgaaf van een duidelijke reden verbiedt om opnamen aan boord te maken. Op de vraag waarvoor die strengheid toch nodig is, verschuilt men zich telkens weer achter het wel erg makkelijke argument van company policy. De druppel die de emmer bij Peter doet overlopen, is in de lente van 2006, als we voor een reportage in Lanzarote moeten zijn. We vliegen via Madrid, waar we een overstap hebben op een binnenlandse vlucht naar het Canarische eiland. Na gedane arbeid zouden we dezelfde route – inclusief een overstap in de Spaanse hoofdstad – terugvliegen. Twee aansluitende vluchten dus met dezelfde maatschappij: Iberia.

Uiteraard wordt ons verboden om aan boord te filmen. (‘Sorry, company policy, sir.’) Maar vooruit, dat hadden we inmiddels wel verwacht.

Onze overstaptijd is ruim een uur. Dat kan geen enkel probleem opleveren, denken we. Tot we in Lanzarote ontdekken dat ons toestel naar Madrid vertraging heeft. Eerst een kwartier, dan een halfuur en uiteindelijk drie kwartier. Dat wordt krap, zoniet onmogelijk, om de aansluiting naar Amsterdam te halen, realiseren we ons. Uiteindelijk vertrekken we vijfenveertig minuten te laat, waardoor onze overstaptijd tot een kwartier is ingekort. Je neemt dan je voorzorgsmaatregelen: aan boord vast informeren of de vlucht naar Amsterdam vertraging heeft (wisten ze niet) en checken bij welke gate ons volgende toestel zou staan (wisten ze ook niet), zodat we direct na aankomst in één keer de goede kant op konden rennen.

Enfin, aangekomen in Madrid wurmen we ons langs de rij in het vliegtuig en in de slurf om het vervolgens op een sprinten te

– 134 –

BW_Achter de schermen.indd 134

18-02-2008 11:41:57

zetten, al kijkend op de borden natuurlijk, want we hebben geen idee welke richting we op moeten. We hebben op dat moment nog precies vijf minuten, maar wie weet: misschien heeft onze aansluiting vertraging. En dat blijkt ook zo te zijn. Badend in het zweet (Peter niet, want die sport iedere dag een uur) arriveerden we met z’n drieën bij de gate. Daar staat ons vliegtuig en we zien nog net de laatste passagiers de slurf in gaan. Gered!

Niet dus. Vlak voor onze neus draait de grondstewardess de deur van de slurf dicht en kijkt langs ons heen, alsof we er niet staan. ‘Mogen we alstublieft doorlopen, mevrouw? We komen net uit Lanzarote en die vlucht had vertraging,’ begin ik. ‘Nee, u ziet het: de deur is dicht en dan mogen we er niemand meer doorlaten,’ antwoordt het secreet met een stalen gezicht, nog steeds zonder ons in de ogen te kijken.

‘Maar, mevrouw, dit is een aansluitende vlucht van jullie eigen maatschappij, bij jullie eigen Iberia treedt een vertraging op, dan past toch wat coulance? Bovendien lopen de passagiers nota bene nog in de slurf,’ zegt Peter geforceerd beleefd en hij wijst naar de zeker twintig reizigers die nog in de slurf staan te wachten om aan boord te gaan.

‘ No sir, company policy, als de deur dicht is, dan gaat-ie niet meer open. U kunt daar aan de overkant van de hal een hotelovernachting boeken en dan kunt u morgen kijken of er plek is op een andere vlucht naar Amsterdam,’ aldus de zakelijke mededeling van de vrouw, die zich vervolgens omdraait om een praatje met haar collega aan te knopen. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is dat je drie passagiers die eigenlijk nog op tijd zijn (de slurf zou pas een halfuur later worden afgekoppeld van het toestel) na een zelf veroorzaakte vertraging doodleuk vertelt dat ze een dag later maar terug moeten komen.

Peter ontploft. ‘You damn bitches,’ briest hij. Dit hebben de dames nog niet eerder meegemaakt, getuige de uitdrukking op hun gezichten. Met een ruk draaien ze zich allebei om en eentje grijpt

– 135 –

BW_Achter de schermen.indd 135

18-02-2008 11:41:57

direct haar portofoon. ‘Yes, call your boss and tell him how stupid you are, bitch,’ scheldt Peter verder.

Cameraman Edwin en ik, en gelukkig ook Peter – zij het in mindere mate – realiseren ons dat we nu ieder moment van het vliegveld kunnen worden verwijderd. Dan zullen we nog veel verder van huis zijn. Mopperend druipen we af en regelen diezelfde avond nog een vlucht met de oude vertrouwde klm.

– 136 –

BW_Achter de schermen.indd 136

18-02-2008 11:41:57

Leven met complotten

Het aantal paranoïde tipgevers dat ons belt, neemt met de jaren schrikbarend toe. We leven kennelijk in apocalyptische tijden. Het zijn mensen die door een kleine, schijnbaar onbeduidende gebeurtenis in hun leven plotseling overmand worden door een alles overheersende argwaan. We hebben op de redactie soms wel drie van die bellers per dag en het is vrijwel onmogelijk om het gesprek op een nette manier te beëindigen.

Ze overdonderen je met ‘keiharde bewijzen’ dat ze worden afgeluisterd door de geheime dienst, buitenaardse wezens of de buren. Geen enkel tegenargument helpt, maar dat is natuurlijk ook het kenmerk van iemand die paranoïde is. Bovendien zorgt iedere kanttekening bij hun verhaal ervoor dat jijzelf direct bij de tegenpartij wordt geschaard.

Vaak blijken deze bellers nogal vereenzaamde types te zijn die nergens gehoor krijgen en met één been al in een inrichting staan. Maar niet een zekere Anton T.

Anton bestookt onze redactie tijdens een lange periode met een niet-aflatende ijver en voert iedere keer nieuwe bewijzen aan die zonder enig speurwerk al direct naar de prullenbak kunnen. Ik herinner me het eerste gesprek met deze onheilsprofeet nog scherp. Hij steekt van wal met de mededeling dat de strepen die vliegtuigen achterlaten helemaal geen condensstrepen zijn, maar chemtrails: een uiterst gevaarlijk mengsel van diverse metalen dat ongemerkt op ons neerdaalt. Uit gerenommeerd Amerikaans

– 137 –

BW_Achter de schermen.indd 137

18-02-2008 11:41:57

onderzoek is, aldus Anton, vast komen te staan dat deze stoffen ervoor zorgen dat de westerse overheden langzaam maar zeker onze gedachten naar hun hand kunnen zetten. De ogenschijnlijk zo onschuldige, maar intussen uitermate verraderlijke condensstrepen zouden alleen maar voorkomen boven West-Europa en de Verenigde Staten. Boven andere continenten zijn ze nog nooit waargenomen. En op sommige dagen laat ook hier de geheime dienst verstek gaan, vervolgt Anton. Ik moest maar eens naar buiten kijken. Het is een stralende dag, geen wolkje aan de lucht. En inderdaad: ook geen vliegtuigstreep te zien.

‘Zie je wel: weer een bewijs,’ zegt hij samenzweerderig. Ik moest ook maar eens bellen met de redacties van Nova, Net- werk en het Journaal. Daarnaast geeft hij mij het nummer van een klm-piloot en enkele parlementsleden. ‘Ze weten er allemaal van, vraag het ze maar.’

Op mijn vraag waarom er dan nooit iets van deze toch vrij schokkende bevindingen in de pers had gestaan, geeft hij een geirriteerde reactie. ‘Nee, natuurlijk niet. Daar is de tijd nog niet rijp voor.’

Als ultieme proeve van zijn gelijk verwijst de man me uiteindelijk naar zijn website: www.niburu.nl. Het ziet er gelikt uit en staat inderdaad boordevol keihard bewijs voor talloze onheilspellende profetieën… als je aanleg hebt om paranoia te worden tenminste. Het moge duidelijk zijn: Anton krijgt op onze redactie geen voet tussen de deur en een avondvullende uitzending over de mysterieuze achtergrond van vliegtuigstrepen zit er niet in.

– 138 –

BW_Achter de schermen.indd 138

18-02-2008 11:41:57

Opgelicht in Portugal

De smalle straatjes bij de haven van Porto in het noorden van Portugal doen denken aan de boeken van Dickens, alleen het weer is er stukken beter dan in Londen. Hoge gevels, wapperende was aan gietijzeren balkonnetjes. Een oud mannetje rookt zijn pijp en vanachter een gordijn staart een tandeloze vrouw ons na. Hier zijn we op zoek naar een getuige in de moordzaak van Ran Biemans.

De steenrijke sportprijzenhandelaar uit Brabant was in zijn appartement net over de Belgische grens door onbekenden vermoord. Een ex van de beste vriend van het slachtoffer zou misschien meer weten. En zij is Portugese en woont inmiddels weer in haar vaderland.

Peter, de cameraman en ik hebben er juist twee succesvolle draaidagen op zitten en lopen nu wat te genieten van het vroege voorjaarszonnetje bij de haven van Porto. De volgende dag zullen we terugvliegen naar Amsterdam.

Buitenlandse trips lijken voor de buitenstaander misschien op snoepreisjes, die veel weg hebben van een door de baas betaalde vakantie waar tijdens een loos uurtje ook nog wat werk verzet moet worden. Maar niets is minder waar. Het zijn vaak werkdagen van meer dan twaalf uur en het is meestal een race tegen de klok om alles wat je in je hoofd hebt te kunnen realiseren. Een goed gebruik tijdens buitenlandse trips met Peter is daarom ook een welverdiende ontspannen laatste avond. We gaan dan lekker uitgebreid eten en flink doorzakken in een of andere kroeg of discotheek.

– 139 –

BW_Achter de schermen.indd 139

18-02-2008 11:41:58

Dat zullen we deze keer ook in Portugal doen. In het haventje treffen we een idyllisch eethuisje dat is gebouwd in een oud pakhuis op de kade. Het biedt een prachtig uitzicht op het water en de majestueuze brug die de rivier de Douro overspant. Een ontwerp van Eiffel, die van de toren dus.

Na het eten wandelen we terug door de smalle straatjes naar een pleintje om een taxi aan te houden. Peter steekt zijn hand op en roept naar de eerste de beste taxichauffeur die stopt: ‘To the best place in town!’ Een typische De Vries-zin in het buitenland, trouwens.

De taxichauffeur weet wel raad met die opdracht en brengt ons naar de andere kant van de stad. Hij stopt voor een discotheek die de sfeer van de jaren zeventig uitstraalt: spiegels, bruine stoffen zithoekjes, superfout personeel en een al even bedenkelijke clientèle. We kijken elkaar een beetje vertwijfeld aan. Als dit ‘the best place in town’ is… Maar we zijn moe en blij dat we even kunnen ontspannen en nergens over in hoeven te zitten. Alles wat we wilden, is gefilmd. Wie doet ons wat? Laat dat bier maar komen!

En het bier kwam, samen met een stel dames, die gezellig bij ons plaatsnamen. Ze kletsten honderduit, die Portugese ‘studentes’. Wisten wij veel. En ze wilden ook wel wat drinken. Baileys. Uitsluitend Baileys. Na een paar uur kan ons de afschuwelijke entourage niets meer schelen. Het wordt best gezellig. Wat ons wel opvalt, is dat de andere klanten er een heel ander drinkpatroon op nahouden dan wij, met ons bier en de Baileys voor de dames, die inmiddels op eigen houtje een paar vriendinnen in ons zitje hebben uitgenodigd. Terwijl wij als een stel doorgewinterde kroegtijgers het ene na het andere rondje laten aanrukken, zitten alle andere gasten zuinigjes na een uur nog aan hun eerste glaasje port te nippen. Dan wordt pas duidelijk waar deze extreme soberheid vandaan komt. Bedremmeld schuifelt een ober op ons af en hij frommelt mij een papiertje in mijn hand. ‘De tussenrekening alvast, me–140 –

BW_Achter de schermen.indd 140

18-02-2008 11:41:58

neer,’ fluistert hij me met een knipoog toe. Ik houd het papiertje onder de lamp. Het is een kassabon. Peter kijkt ook en zegt geïrriteerd: ‘Tussenrekening? Wat is dat nu weer voor flauwekul om een paar biertjes en wat Baileytjes. Wat is die escudo eigenlijk precies waard?’

Ik probeer zo nuchter mogelijk te rekenen… Nee, dat kan niet. Nog een keer mijn aangeschoten hersens pijnigen dan maar. Maar hoe ik ook reken: ik kom uit op ruim zesduizend dollar. Zesduizend dollar!!! Zijn ze krankzinnig geworden? We zijn direct nuchter. Peter staat op en schiet een willekeurige klant aan.

‘How much is one beer or one Baileys in us dollars in this place?’

De wat verbaasde man rekent even in zichzelf en zegt dan zonder aarzelen: ‘About 50 dollars for one beer and about 83 dollar for one Baileys.’ De cameraman, Peter en ik benen woedend, maar toch ook een beetje bezorgd naar de bar. We willen onmiddellijk met de baas spreken.

Dat blijkt gelukkig een klein Portugeesje te zijn, en wij zijn erg groot. ‘We gaan dit niet betalen, nooit van ons leven! Dit kunnen niet de officiële prijzen zijn!’ roepen we in koor. De man is echter totaal niet onder de indruk en komt ook direct met ‘bewijs’. Hij geeft met een veelzeggende blik een zwengel aan een deurtje achter de bar en inderdaad: op de achterkant daarvan staan de waanzinnige prijzen vermeld. We leggen hem uit dat een avondje stappen per Concorde in New York een stuk goedkoper is. En ook dat je voor dit geld in Nederland een heel aardige tweedehands auto kunt kopen.

Maar hij is niet van zijn stuk te krijgen. Peter krijgt nu gelukkig een goede een ingeving. Hardop zegt hij in het Engels tegen mij: ‘Oké, bel de politie maar,’ terwijl hij vol overtuiging naar de oplichter zijn politieperskaart uit zijn portefeuille trekt en zegt:

‘Our collegues.’

Ik pak direct mijn mobiele telefoon en toets zomaar een nummer in. De truc werkt. De afzetter draait bij. Hier heeft hij kenne–141 –

BW_Achter de schermen.indd 141

18-02-2008 11:41:58

lijk ook geen zin in. De man maant me te stoppen met bellen en zegt nu dat hij misschien toch wel iets aan de prijs kan doen. Na een kwartier marchanderen komen we uit op zo’n vierhonderd dollar, minder dan een tiende van wat hij vroeg. We realiseren ons dat het ook heel anders had kunnen aflopen. Stel dat er bij voorbeeld een paar potige uitsmijters bij waren gehaald, of als de politie werkelijk was gekomen en ons als lastige klanten had meegenomen? Broodnuchter vliegen we een paar uur later terug naar Amsterdam, waar een biertje niet vijftig dollar, maar gewoon drie piek kost.

– 142 –

BW_Achter de schermen.indd 142

18-02-2008 11:41:58

Charlie da Silva en zijn

valse paspoort

Kort na de moord op Klaas Bruinsma, in juni 1991, keerde Charlie da Silva terug naar zijn geboorteland Chili. Hij deed dat met een half miljoen gulden, gekregen van de Nederlandse overheid. Dat is eigenlijk al gek genoeg. Maar het kan nog gekker: Charlie reisde – en dat hebben we nooit uitgezonden – met een gestolen Nederlands paspoort. Het is vlak voor kerst en we zijn voor opnamen voor onze derde Charlie-uitzending terug in Chili. Het gaat om een terugblik op

‘Mabelgate’ en de sfeer is gemoedelijk. In Chili is het nu hoogzomer en we zitten onder een soort afdak in de tuin bij Charlies huis beschermd tegen de brandende zon. Een bediende legt een homp vlees op de barbecue en Charlies kinderen spelen in zijn zwembad.

Lachend haalt de rondbuikige Chileen de bordeauxrode pas uit zijn borstzak. ‘Ja, Peter, dat had jij niet gedacht, hè?’ Aandachtig bekijken we het paspoort. Het is afgegeven in maart 1991 door de burgemeester van de Noord-Hollandse gemeente Oostzaan.

‘Ik weet niet eens waar dat ligt,’ zegt Charlie en hij lacht.

‘Hoe kom je daar in vredesnaam aan?’ vraagt Peter verbaasd. Charlie kijkt ondeugend. ‘Van Klaas Bruinsma gekregen. Ik ben als Nederlander via Parijs het land uit gereisd. De douane had niks in de gaten en liet me gewoon door. Ha ha ha!’

Charlie da Silva ontmoette halverwege de jaren tachtig maffiabaas Klaas Bruinsma in de gevangenis. De Chileen zat vast wegens

– 143 –

BW_Achter de schermen.indd 143

18-02-2008 11:41:58

een dodelijke schietpartij aan de Uiterwaardenstraat in Amsterdam en Bruinsma zat vast wegens eenzelfde vergrijp aan de Amsterdamse Wakkerstraat. De twee raakten bevriend en na beider vrijlating werd Charlie de rechterhand van Bruinsma, alias De Lange. Eind jaren tachtig kwam Bruinsma in contact met prinses in spe Mabel Wisse Smit tijdens gezamenlijke zeilwedstrijden en er ontstond een innige liefdesrelatie, zo onthulde Charlie najaar 2003 in ons programma. ‘Mabelgate’ was een feit.

In de zomer van 1991 werd Bruinsma op 37-jarige leeftijd voor het Amsterdamse Hilton Hotel doodgeschoten. De maffiabaas had Charlie toen iets bijzonders nagelaten: twee kostbare Hollandse meesters, een Jacob van Ruysdael en een Frans Hals, die Bruinsma in bezit had gekregen tijdens de afwikkeling van een drugsdeal. De doeken waren in Leerdam uit een museum gestolen. Omdat Klaas Bruinsma altijd had gezegd dat de doeken ooit terug moesten naar het museum, zocht Charlie da Silva na de liquidatie contact met justitie. Dat resulteerde in een unieke deal tussen de crimineel en de overheid. De wegens doodslag veroordeelde Chileen ontving 500.000 gulden cash in een koffertje van justitie in ruil voor het terugbezorgen van de gestolen schilderijen.

Ongeveer een jaar later ging Charlie da Silva weg uit Nederland. Met de vijf ton bouwde hij een nieuw bestaan op in Chili, waar hij nu een rustig leven leidt als bonafide zakenman in bergschoenen. Maar hoe zit het nou met dat paspoort?

Eind jaren tachtig, begin jaren negentig werd Nederland geconfronteerd met een golf van inbraken in gemeentehuizen van met name kleine dorpen. Er zijn die jaren duizenden blanco paspoorten, stempelmachines en speciale gaatjesmachines voor pasfoto’s gestolen. De plotselinge piek kwam na een decentralisatie van de pasuitgifte. Tot 1988 gebeurde dat op het provinciehuis, waar de blanco documenten veilig in een kluis werden opgeborgen. Daarna werd die taak overgenomen door gemeenten, waar ze in de vaak slecht toegeruste gemeentehuizen veel minder goed

– 144 –

BW_Achter de schermen.indd 144

18-02-2008 11:41:58

werden bewaard. Een uitgelezen kans voor criminelen om zichzelf een ‘veilige’ nieuwe identiteit te verschaffen, waarmee ze ongehinderd konden reizen.

‘Die inbraken zijn door Klaas georganiseerd,’ onthult Charlie bij de barbecue naast zijn zwembad. Bruinsma maakte volgens de ex-bodyguard op deze manier meer dan tweeduizend paspoorten buit. De inbraken werden door het hele land en in een zeer kort tijdsbestek gepleegd.

‘In kleine gemeenten was de beveiliging slecht,’ vervolgt Charlie, die zelf niet direct betrokken was bij de inbraakgolf. ‘Inbreken was niet mijn specialiteit. Daar had die Lange andere mensen voor.’

De Bruinsma-bende stal niet alleen de blanco passen. ‘Dat is niet genoeg. Je hebt ook de originele stempelmachines nodig. Valse stempels kunnen aan de grens worden ontdekt bij controle met infraroodlampen. Dus die machines werden meteen ook meegenomen. Het waren loodzware dingen,’ herinnert Charlie zich.

Klaas Bruinsma kon met al die blanco paspoorten zijn medewerkers tal van identiteiten verschaffen.

‘Klaas liet dan altijd meteen álle paspoorten die er in een gemeentehuis lagen stelen. Dat was zijn tactiek. Volgens hem kon de gemeente dan moeilijker achterhalen om welke partij het ging. Er zaten ook passen tussen die al op naam stonden. Dan werd de pasfoto eraf geweekt in kokend water en kwam er een andere foto op,’ gaat Charlie verder. ‘Ikzelf heb in de jaren dat ik voor Klaas werkte zeker twintig Nederlandse paspoorten gehad op allerlei verschillende namen. Arabische, Engelse, noem maar op!

Die passen waren allemaal afkomstig van de inbraakgolf uit 19891990. Originele stempels en originele pasfotogaatjes door mijn pasfoto’s. Alleen de handtekening van de burgemeester was vals.’

Charlie reisde eigenlijk altijd met een gestolen pas en dus vrijwel nooit met zijn eigen Chileense paspoort. ‘Toen Klaas vermoord werd, zat ik met De Schele [de inmiddels geliquideerde

– 145 –

BW_Achter de schermen.indd 145

18-02-2008 11:41:58

crimineel Henk B.] in Spanje,’ vertelt Charlie, die uitermate diplomatiek kan vertellen over de achtergronden van zijn buitenlandse missies uit die tijd. ‘We waren daar voor een klus, waarbij een zakenrelatie van Klaas duidelijk moest worden gemaakt dat hij snel ging betalen.’

Ook daar reisde het criminele duo dus op gestolen passen uit Nederland.

‘Op de terugweg bij de Spaans-Franse grens werden we veel strenger gecontroleerd dan anders. Ik weet het nog precies. Die douaniers bekeken onze passen nauwkeurig en legden ze onder een soort röntgenapparaat, maar er was niets verdachts aan te zien. Het waren gewoon echte paspoorten, en we konden door.’

Klaas had volgens Charlie een goed geoliede paspoortenlijn opgebouwd. ‘Wij hadden ons eigen gemeentehuis aan de Warmoesstraat,’ vertelt Charlie. ‘Een shoarmazaak schuin tegenover het politiebureau en recht tegenover mijn eigen koffieshop Ali Baba.’

In die shoarmazaak werden volgens Charlie de duizenden paspoorten uitgevent. ‘Ze kosten tussen de vier-en vijfduizend gulden per stuk. Voor bevriende relaties iets goedkoper natuurlijk.’

Dus: de inbraakgolf in gemeentehuizen in die tijd was het werk van de Bruinsma-bende. De buitgemaakte paspoorten werden vervolgens aan de eigen bendeleden verstrekt die zich er zo een andere identiteit mee verschaften en vrijelijk drugsreisjes konden maken, terwijl ze mogelijk gezocht werden door justitie. De rest van de paspoorten is met duizenden tegelijk op bestelling voor grof geld doorverkocht. En dat gebeurde schuin tegenover het bekendste politiebureau van Nederland.

‘En dat is nog niet alles!’ Charlie lacht. ‘Juist die shoarmazaak was dé plek voor de politie van het bureau Warmoesstraat om een broodje te eten. Agenten kregen er altijd korting. Die betaalden er maar een rijksdaalder voor een broodje, terwijl ieder ander in die tijd al zeker vijf of zes gulden moest neertellen. Er stond daarom altijd wel politie binnen.’

– 146 –

BW_Achter de schermen.indd 146

18-02-2008 11:41:58

Bij de herinnering buldert Charlie het uit van het lachen. ‘Een betere beveiliging voor ons “gemeentehuis” vol gestolen paspoorten konden we natuurlijk niet hebben, ha ha ha!’

Uiteindelijk werd het Charlie da Silva te heet onder de voeten in Nederland. Het was 1992 en Klaas Bruinsma was al een jaar dood toen de Chileen stilletjes verdween. Dat had te maken met een paar mislukte drugstransporten.

‘Er waren duizenden kilo’s coke en een paar partijen wiet en marihuana onderschept. Het ging de verkeerde kant op. Ik moest daar weg,’ zegt Charlie, die bovendien een hooglopend conflict had met wapendealer Mink K.

Zo ging Charlie met vijf ton van justitie op zak via België naar Parijs. Daar stapt hij op een vliegtuig naar Zuid-Amerika. ‘Ik moest ongemerkt verdwijnen. Ik was bang dat het irt [Interregionaal Recherche Team Noord-Holland/Utrecht] achter me aanzat in verband met die gevonden partijen drugs,’ zegt Charlie. De inmiddels in ons land beroemde Chileen kijkt uit over zijn zwembad en pakt een bord gegrilde vleesreepjes aan van de bediende die nog steeds druk doende is bij de barbecue.

‘En dat kon ik ongemerkt doen met dit paspoort.’

Hij overhandigt Peter het document. In Nederland hebben we het verhaal gecheckt bij de betreffende gemeente. En inderdaad: het paspoort van Charlie was bij een inbraak in 1989 gestolen, samen met een hele partij andere passen en allerlei stempel-en stansmachines.

Peter heeft het paspoort van

Charlie da Silva nog steeds in

zijn bezit.

Charlie da Silva overhandigt zijn

valse paspoort aan Peter.

– 147 –

BW_Achter de schermen.indd 147

18-02-2008 11:41:58

Geen historisch besef

‘Alsjeblieft,’ zegt een nogal nerveuze Amsterdammer, en hij zet een kartonnen doos met meer dan driehonderd paspoorten uit de Tweede Wereldoorlog op mijn bureau. Zoiets krijgen we niet iedere dag onder ogen. Maar wat moeten we ermee? We doen wel eens oude zaken, maar dit…? De man had de paspoorten meer dan dertig jaar geleden als kind gevonden onder de fundamenten van een kerk die werd afgebroken. Al die jaren had hij zijn ‘schat’ angstvallig bewaard en in zijn hoofd was de waarde ervan met het verstrijken van de tijd uitgegroeid tot gigantische proporties. En toegegeven: een paar honderd paspoorten onder een oude kerk, daar zit inderdaad misschien wel een bijzonder verhaal achter. De paspoorten blijken vrijwel allemaal afgegeven in Amsterdam. Om achter het verhaal van de bezitters te komen, pak ik het telefoonboek erbij en begin te zoeken naar niet veel voorkomende namen uit de paspoorten. Die zijn zeldzamer, dus kansrijker. Na een aantal vergeefse belletjes heb ik beet. Een van de directe nabestaanden van de eigenaar van een van de paspoorten neemt op. Wat volgt is een nogal ontnuchterend telefoongesprek.

‘U spreekt met de redactie van Peter R. de Vries. Ik heb een beetje een vreemde vraag aan u.’

Vrouw: ‘Ja, wat mot u?’

‘Nou, wij zijn in het bezit gekomen van een doos met al–148 –

BW_Achter de schermen.indd 148

18-02-2008 11:41:58

lemaal paspoorten uit de oorlog en daartussen zit ook het paspoort van [naam].’

Vrouw: ‘Ja, dat was mijn man, nou en?’

‘Ik heb dus zíjn paspoort hier, en ik dacht: misschien is het wel interessant voor u…’

Vrouw: ‘Wat ken mij dat nou verrekken? Hij is al tien jaar dood!’

‘Ja, maar dit is toch een historisch document, een heel bijzondere herinnering aan uw overleden echtgenoot?’

Vrouw: ‘Lekker belangrijk. Ik heb hem pas in de jaren vijftig leren kennen, en wat-ie daarvoor heeft uitgevreten, interesseert me geen ene moer.’

‘Dus u bent helemaal niet geïnteresseerd?’

Vrouw: ‘Nee, en ik heb wel meer te doen vandaag, dus als u het niet erg vindt: de groeten…’

Óf haar man was volkomen fout geweest in de oorlog en ze wilde er niet aan herinnerd worden, óf ze had een vreselijk huwelijk met hem achter de rug, óf ze was gewoon gek.

Andere, succesvollere telefoontjes leerden dat de paspoorten uit de doos toebehoorden aan ondergedoken Nederlanders die onder hun dwangarbeid in Duitsland uit wilden komen. Niet iets om je voor te schamen, zou je zeggen. De eerste nabestaande die ik aan de lijn had gekregen, had blijkbaar geen enkel historisch besef. We hebben er overigens nooit iets mee gedaan in een uitzending. Een uitzending over Kennedy is nog tot daaraan toe, maar een zaak van zestig jaar oud is net iets te lang geleden…

– 149 –

BW_Achter de schermen.indd 149

18-02-2008 11:41:58

De persvoorlichters

Als verslaggever is het soms een hele toer om via politie en justitie achter nieuwe feiten te komen, of zelf ontdekte aspecten van een misdrijf te checken. Telefoongesprekken hebben doorgaans het volgende verloop: De politie: ‘In het kader van het onderzoek kunnen we daar in dit stadium nog geen mededelingen over doen. Bel over een week nog maar eens terug.’

Een week later: ‘Tja, de zaak valt nu onder justitie, moet u daar maar verder vragen. Wij mogen natuurlijk niets meer zeggen.’

Justitie: ‘Nee, wij doen geen mededelingen zolang het politieonderzoek nog in volle gang is. Bel maar terug als het onderzoek is afgerond.’

Justitie, een maand later: ‘Ja, het onderzoek is afgerond. Daarom kunnen we uiteraard niets zeggen. De zaak valt nu immers onder de rechter.’

Het is om knettergek van te worden. Ze wíllen niets zeggen, of ze kúnnen niets zeggen. En altijd maar verschuilen achter het onzinargument: ‘Tja, ik zou wel willen praten, maar dit zijn de regels hier, van bovenaf, en daar heb ik me aan te houden. U weet wel hoe dat gaat.’ Alsof ze zelf van nature enorme flapuits zijn die

– 150 –

BW_Achter de schermen.indd 150

18-02-2008 11:41:59

niets liever willen dan de kwestie waarover je vragen hebt, uitvoerig bespreken. Het lijkt wel of niemand (uitzonderingen daargelaten) meer zelf normaal durft na te denken en iedereen zich angstvallig verschuilt achter regeltjes die ‘van bovenaf ’ zijn opgelegd. De Nederlandse politie en justitie zeggen het liefst helemaal niets tegen journalisten en daarvoor hebben ze mensen aangenomen met de uiterst misleidende functienaam ‘persvoorlichter’. En wat is het doel van deze geheimschrijverij? Men wil toch gewoon het misdrijf oplossen en een beetje hulp van de media lijkt me geen slechte zaak.

Het is daarom ook een verademing om ‘zaken te doen’ met buitenlandse politie-of justitiemensen. In Duitsland kreeg ik een keer van een Hauptkommissar het hele originele dossier van een dubbele moordzaak in mijn handen gedrukt, compleet met kleurenfoto’s. ‘Hier, maak er maar iets moois van. Het kan ons goed helpen met het vinden van de dader. Stuur het wel binnen een week retour, want wij moeten er ook mee verder,’ zei hij nuchter. Ook de Engelse politie is veel toeschietelijker, begreep ik van een collega die er een keer naartoe moest voor een vermissingszaak. Daar huldigt men, net als in Duitsland, ook het principe dat het zo snel mogelijk oplossen van het misdrijf boven alles gaat. En in België ten slotte heb ik eens onder het genot van een

‘pinteke’ bier in de plaatselijke tapperij het hele verhaal achter een onopgeloste moord van een rechercheur gehoord, inclusief namen van betrokkenen om nog eens aan de tand te voelen. Gezond verstand daar in het buitenland, waar ze hier in onze zogenaamd open maatschappij nog heel veel van kunnen leren.

– 151 –

BW_Achter de schermen.indd 151

18-02-2008 11:41:59

Na Kennedy 11 september…?

Nadat wij een avondvullende uitzending hadden gemaakt over de moord op president Kennedy en daarbij een schimmig overheidscomplot deels hadden blootgelegd, barstte een ware stortregen van mailtjes op de redactie los van kijkers die het nu de hoogste tijd vonden dat wij ook de waarheid gingen ontraadselen achter de aanslagen van 11 september 2001

in de vs.

Een complot achter de aanslagen van 11 september? Het verraste ons eerlijk gezegd dat er zo veel Nederlanders overtuigd zijn van een samenzwering. Hoe zou die er dan uit moeten zien? In de visie van de schrijvers was de regering-Bush zelf er nauw bij betrokken. Een en ander was overigens al her en der aannemelijk gemaakt in allerlei documentaires die op internet rondzwerven, zo bleek uit de vele zelfgebrande dvd’tjes die men ons stuurde. Uit die reportages moet blijken dat er in de getroffen Twin Towers van tevoren springstoffen waren verstopt, dat de vliegtuigen op zichzelf helemaal niet voldoende impact hadden om ze te laten instorten en dat de aanslag op het Pentagon niet was gepleegd met een passagiersvliegtuig, maar met een raket. Dat soort verhalen.

De vraag waar dat laatste toestel – dat immers vol passagiers boven Washington was verdwenen – dan wél is neergestort, werd niet beantwoord. En belangrijker: de vraag hoe en waarom de regering-Bush dit allemaal had gedaan, werd evenmin opgehelderd. Want als Bush erachter zat, dan zou de reden moeten zijn

– 152 –

BW_Achter de schermen.indd 152

18-02-2008 11:41:59

een mondiale degradatie van het aanzien van de islamitische wereld, om zo bijvoorbeeld vrij spel te krijgen in het Israëlconflict, om maar iets te noemen.

Maar het waren wel de Arabieren zelf die zich ervoor hadden opgeofferd. De terroristen dus die hun eigen achterban en zichzelf doelbewust in diskrediet hadden gebracht. En dat in nauwe samenwerking met vijand nummer één: de Verenigde Staten. Een uitermate ongeloofwaardig scenario.

Hoe dan ook, ik moest tijdens het lezen van al die verhalen opeens denken aan een gesprek dat we in Amerika tijdens onze Kennedy-trip hadden gehad. De laatste week van ons verblijf trokken we in Dallas op met Zach Shelton, een gepensioneerd fbi-agent, die zich in de moordzaak had vastgebeten. Shelton is een aardige, nuchtere kerel met een lange staat van dienst, die al jaren geleden vraagtekens ging plaatsen bij de overheidslezing dat Kennedy was doodgeschoten door Lee Harvey Oswald.

Peter in gesprek met

Zach Shelton.

Voor de federale politie had deze Shelton onder meer het onderzoek gedaan naar een geruchtmakende rassenmoord in Waco en was hij betrokken bij de oplossing van een internationale ontvoeringszaak. Hierbij was een Amerikaan in Zuid-Amerika gekidnapt, een gebeurtenis die de basis vormde voor de speelfilm Proof

– 153 –

BW_Achter de schermen.indd 153

18-02-2008 11:41:59

of Life met Russell Crowe en Meg Ryan. Zach liet ons trots een foto zien waarop hij aan het einde van zijn carrière op audiëntie was bij president Bush.

Op een avond tijdens het diner in een plaatselijk steakhouse vertelde Zach zijn opmerkelijke verhaal over de aanslagen op 11

september 2001, een periode waarin hij zelf nog gewoon in functie is bij de fbi. Het was een bizar getuigenverslag. Aan de overkant van de Hudson ligt New Jersey, een buurstad van New York. De kade daar biedt een uitstekend uitzicht op de wereldberoemde skyline van Manhattan. Rond het tijdstip dat het eerste passagiersvliegtuig zich in de eerste Twin Tower had geboord, zagen getuigen een wit busje met geblindeerde ramen stoppen op deze kade van New Jersey. Vijf inzittenden kwamen naar buiten en klommen op het dak. Ze tuurden naar de rookpluim boven New York en speurden afwisselend het luchtruim af. Volgens de getuigen leek het of ze op iets zaten te wachten. Toen uiteindelijk na een kwartier de andere toren werd getroffen door een vliegtuig, was er opwinding onder de mannen op het busje, verklaarden de getuigen tegenover de fbi. De onbekende mannen joelden en gaven elkaar een high five. Daarna stapten ze weer in het geblindeerde busje en reden weg, vervolgde Shelton zijn verhaal.

Het gedrag viel kennelijk zo op dat een omstander het kenteken van het busje noteerde. Het voorval werd uitvoerig gemeld bij de fbi en die trokken een en ander uiteraard na. Men kwam na lang onderzoek tot de conclusie dat het busje op de een of andere manier te linken was met de Mossad, de Israëlische geheime dienst.

Dit schokkende verhaal verscheen – aldus Shelton – korte tijd later in een krant, maar werd door de overheid direct afgedaan als een broodjeaapverhaal. Er werd nooit meer iets over gepubliceerd.

‘Maar,’ vervolgde Shelton met een ernstig gezicht, ‘ze kunnen

– 154 –

BW_Achter de schermen.indd 154

18-02-2008 11:41:59

ontkennen wat ze willen. Ik weet, zo waar als ik hier zit, dat het klopt. Er zaten daar mensen van de Mossad en het heeft er dus alle schijn van dat de Israëlische geheime dienst van tevoren op de hoogte was van de aanslagen op 11 september 2001.’

Dus toch nog maar even kijken naar die brieven en dvd’tjes die wij krijgen van al die kijkers die denken dat behalve achter de moord op Kennedy ook een complot schuilt achter de aanslagen van 11 september. Je weet maar nooit…

– 155 –

BW_Achter de schermen.indd 155

18-02-2008 11:41:59

Meedenkers en Meedoeners

Een bekend fenomeen op onze redactie is een groep tipgevers die zich het best laat kwalificeren als de Meedenkers. Kijkers van het programma die zelf al filosoferend bij de dader denken te komen. Het zijn mensen die in ellenlange, vaak met de hand geschreven brieven hun theorieën over bijvoorbeeld een onopgeloste moord uiteenzetten. Niet zelden sluiten zij hun verhandelingen anoniem af, omdat ze denken dat ze anders binnen de kortste keren worden meegezogen in ons onderzoek en voor ze het weten als kroongetuige in ons programma moeten opdraven. Onterecht natuurlijk, want we kunnen er helemaal niets mee doen.

Er zijn ook mensen die nog een stap verder gaan: de Meedoeners. Dit zijn de werkelijke Sherlock Holmes-figuren. Zij bestuderen niet alleen het dossier en komen niet alleen met een oplossing, ze starten ook zelf een eigen onderzoek. Op eigen houtje. Het echte veldwerk dus.

Het fenomeen diende zich al voorzichtig aan toen de verdwijning van Marion en Romy van Buuren Nederland in de greep hield. Veelal helderziende kijkers gingen dan, gewapend met een foto, naar de hei, het bos of de duinen. Zij voelden daar een aanwezigheid, maar namen nog net niet eigenhandig de spa ter hand.

Wij werden vervolgens wel gesommeerd om bij die en die boom, of bij dat kilometerbordje langs die snelweg eigen graafwerkzaamheden te starten. Als we al die tips destijds serieus had–156 –

BW_Achter de schermen.indd 156

18-02-2008 11:41:59

den genomen, dan was half Nederland omgespit en was er op de redactie niemand meer aanwezig geweest om nog een uitzending te maken.

Maar de Meedoener gaat verder. Er meldde zich via de telefoon een man uit het hoge noorden. Hij had zich als een terriër vastgebeten in de onopgeloste dood van Nicky Verstappen uit Limburg en liet het daar niet bij zitten.

De man reisde helemaal af naar het diepe zuiden en stelde een eigen veldonderzoek in. Op de heide in Brunssum, de plek waar Nicky Verstappen om het leven kwam, ondervroeg hij passanten en onderzocht hij de relevante routes uit het dossier. Hij was daarbij uiteindelijk gestuit op een paar zwervers, die er in zijn ogen ‘vast wel mee te maken hadden’. Ook zij waren aan een stevig verhoor onderworpen, waarvan hij ons zijn zelfgemaakte

‘processen-verbaal’ toezond.

En nu maar wachten tot een betrokken kijker een keurig in de boeien geslagen hoofdverdachte op de redactie komt afleveren.

– 157 –

BW_Achter de schermen.indd 157

18-02-2008 11:41:59

Het voorgevoel van Peter

Peter heeft een behoorlijk goed ontwikkeld fingerspitzen- gefühl als het gaat om het inschatten van verdachten. Hij heeft in zijn carrière een kleine vijfhonderd moorden onderzocht, met talloze daders en slachtoffers gesproken, een enorme berg non-fictie misdaadboeken gelezen en nog nooit een krantenartikel over een moordzaak gemist. Ik durf wel te stellen dat hij zodoende een heel aardige amateur-profiler is geworden. Op de een of andere manier kan hij inmiddels aan schijnbaar onbenullige kleinigheidjes aanvoelen of iemand zit te liegen, of het een bepaald type misdadiger is, of dat degene juist echt onschuldig is. Een soort ingebouwde leugendetector als het ware, die hij de afgelopen dertig jaar geleidelijk aan heeft ontwikkeld. De eerste keer dat me dat opviel was in 1996, toen ik als groen blaadje in de misdaadjournalistiek voor het eerst met hem meeging voor een bezoek aan een gevangene. Het ging om een man die was veroordeeld voor de moord op een kind in vakantiepark De Beekse Bergen, op 18 juni 1994. Hij was daar bewaker en tijdens zijn ‘shift’ was de 14-jarige Duitse Susanne Pakosh met de mouw van haar eigen trui en een stuk touw gewurgd en voor oud vuil op een toilet achtergelaten.

De echtgenote van de inmiddels veroordeelde man had ons een emotionele smeekbrief geschreven, die aldus begon: Mijn man is echt oprecht onschuldig. Wat resteert is een totaal kapotgebeukte man. Daarom, help ons alstublieft, heer

– 158 –

BW_Achter de schermen.indd 158

18-02-2008 11:41:59

De Vries, want hij is inmiddels in hongerstaking gegaan en we vrezen nu het ergste.

Nu heb ik inmiddels geleerd dat de gevangenissen vol zitten met mensen die zeggen dat ze onschuldig zijn, maar dit was toch wel een speciaal geval. Om zijn standpunt kracht bij te zetten was hij zelfs in hongerstaking gegaan, en hij zou pas weer gaan eten als iemand naar zijn zaak wilde kijken. Door deze actie was hij landelijk nieuws geworden en wij konden de beschikking krijgen over het hele duizend bladzijden tellende politiedossier. Nieuwsgierig en gespannen liep ik als rookie in het vak achter Peter de Koepelgevangenis in Breda binnen. We spraken uitvoerig met de man die – volgens mijn nog lang niet gepokte en gemazelde blik op criminele zaken – inderdaad een erg onschuldige indruk maakte.

Maar in de auto terug naar de redactie was het eerste wat Peter tot mijn verbazing zei: ‘Die heeft het gedaan, let maar op.’ Op mijn vraag waarom hij dat zo stellig kon zeggen, vertelde Peter dat het een gevoel was dat voortkwam uit allerlei details die hem waren opgevallen: de manier waarop de verdachte sprak over het slachtoffer en de fouten die de politie zou hebben gemaakt. En

– en daar doel ik nu vooral op – één bijzonder detail dat me altijd scherp voor de geest is blijven staan.

Het was Peter namelijk opgevallen dat de man een extreem lange en zorgvuldig gecultiveerde pinknagel had. Juist die eigenaardigheid – die op zichzelf natuurlijk niet veel zegt over iemand

– in combinatie met de persoon en zijn hele manier van doen, deden Peter tot zijn voorspelling komen, zo zou later blijken. Toen we kort daarna het politiedossier lazen, konden we inderdaad tot geen andere conclusie komen dan dat de recherche puik werk had afgeleverd en dat deze man meer dan terecht achter slot en grendel zat. Naast het lijk lag bloed met daarin een afdruk van hoogstwaarschijnlijk zijn schoen. Vlak naast de toiletgroep waar

– 159 –

BW_Achter de schermen.indd 159

18-02-2008 11:41:59

het meisje was gevonden waren verse bandensporen van zijn auto aangetroffen en achter in die auto bleken bloedsporen van het slachtoffer te zitten, om maar eens een paar keiharde aanwijzingen te noemen. Jaren later moest ik aan Peters typering van de man met zijn pinknagel terugdenken toen we in Oslo voor de woning stonden van Edwin ten W. Deze Nuenense arts werd verdacht van betrokkenheid bij de verdwijning van zijn Filipijnse vrouw Bebe Pana. Politie en justitie hadden er jaren geen misdrijf in gezien, maar door onze naspeuringen was men nu eindelijk wakker geworden, werd de zaak alsnog grondig onderzocht en werd Edwin als verdachte aangemerkt. Edwin was echter tijdig uitgeweken naar Oslo, waar hij samen met zijn zoontje een huis in een buitenwijk bewoonde, ver van de Nederlandse politie en ver van de lastige pers. Althans, in die waan verkeerde hij totdat Peter en collega Chantal die dag bij hem aanbelden.

Peter en collega Chantal bellen

aan bij Edwin ten W. in Oslo.

De arts schrok zich zichtbaar een ongeluk toen hij opendeed en Peter recht in het gezicht keek. Hij vroeg hakkelend en stotterend of Peter misschien over een kwartiertje terug wilde komen, zodat hij zich even kon opfrissen. Peter ging akkoord en liep terug naar de cameraploeg, waar ik ook stond te wachten.

– 160 –

BW_Achter de schermen.indd 160

18-02-2008 11:42:00

‘Daar klopt iets helemaal niet,’ was het eerste wat Peter zei. ‘Het leek wel of we hem betrapten bij iets smerigs.’ Edwin was aan de deur gekomen met zijn gulp een stukje open en in een flits zag Peter achter hem in de gang een klein jochie wegschieten. Dat kind liep alleen in zijn onderbroek, terwijl het twee uur ’s middags was. ‘Het zou me niets verbazen als hij behalve moordenaar van zijn vrouw ook nog ontuchtpleger is,’ voegde Peter er met een veelzeggende blik aan toe.

Kort na dit bezoek werd in Nederland het lijk van Bebe Pana gevonden in Nuenen in een betonnen vloer bij Edwins tweelingbroer. Op verzoek van de Nederlandse justitie deed de Noorse politie direct daarop een inval in de woning in Oslo. Daarbij werd Edwin gearresteerd en is ook zijn pc in beslag genomen. De harde schijf bleek vol kinderporno te zitten.

– 161 –

BW_Achter de schermen.indd 161

18-02-2008 11:42:00

Wanhoop over het

politiefunctioneren

Bepaalde uitzendingen die de mensen extra raken doordat er bijvoorbeeld onder de slachtoffers kleine kinderen of oude mensen zijn, maken altijd zeer veel reacties los. De volgende dag puilt onze mailbox niet zelden uit van de honderden blijken van medeleven, of nieuwe tips. In zo’n typische ‘dicht bij de mensen’-uitzending werd getoond hoe een gehandicapte, bejaarde man van zijn levenswerk werd beroofd: een postzegelverzameling van 100.000 euro en een aantal erfstukken. Op klaarlichte dag brak een inbreker bij hem in en begon voor de ogen van de weerloze oude man die op dat moment aan de tafel een krant zat te lezen, de woning te doorzoeken. De gedupeerde kon achteraf een goed signalement geven van de dader en een oplettende buurman had het kenteken van de auto van de inbreker genoteerd. De cruciale informatie werd direct aan de politie doorgegeven, maar die deed er vervolgens helemaal niets mee. Nou ja, de eigenaar van de gesignaleerde auto werd op het bureau uitgenodigd en toen die (natuurlijk) niet kwam opdagen, was voor de politie de kous af. Onderzoek gesloten, kreeg de verbijsterde gedupeerde te horen. ‘Kijk, als die man niet wil komen, dan kunnen wij hem natuurlijk niet dwingen,’ zei een rechercheur letterlijk tegen het slachtoffer. In de uitzending werd vervolgens aangetoond dat de eigenaar van de auto voldeed aan het opgegeven signalement en dat het hier bovendien om een bij de politie bekende inbreker ging. Vervol–162 –

BW_Achter de schermen.indd 162

18-02-2008 11:42:00

gens biechtte de eerste de beste buurvrouw van de verdachte bij wie Peter en ik aanbelden, direct op dat zij wist dat hij een gehandicapte man van zijn postzegels had beroofd en dat zij in zijn opdracht de postzegels zelfs tijdelijk op haar zolder had bewaard. Bovendien kon ze ook nog aanwijzen waar hij de kluis kort na de inbraak had gedumpt. Een enorme blamage voor de politie, die volstrekt niet op zichzelf staat.

De golf van mailtjes en telefoontjes die na de uitzending binnenstroomde, getuigde van een algehele wanhoop onder het publiek. Werkelijk: de hele dag erna heeft ook de telefoon roodgloeiend gestaan en moest de redactie als een soort ombudsman de voorbeelden van laakbaar politieoptreden aanhoren. Het aantal gevallen waarbij de politie mensen aan het loket botweg afpoeiert, is ronduit ontluisterend. Van een aangifte van een vernielde telefooncel waar niets mee gedaan werd tot een op band vastgelegde roof uit een benzinepompstation, compleet met kenteken van de auto van de daders, die de politie links liet liggen. Het gebeurt overal en het zijn geen incidenten meer, het is een patroon. En het gaat dus zeker niet alleen maar om kleine akkefietjes. Trouwens – om toch maar even een dooddoener van stal te halen – ook die kleine akkefietjes zijn in de ogen van de meeste mensen nog altijd veel ingrijpender dan een niet-betaalde boete voor een snelheidsovertreding van 10 kilometer per uur waar de politie – werkdruk of niet – verrassend genoeg wel altijd als de kippen bij is. Maar ja, dan kom je natuurlijk aan hun eigen geld, en dat is kennelijk een stuk

belangrijker dan bijvoorbeeld

100.000 euro van een gehandicapte, bejaarde man. Peter en Kees confronteren de

‘postzegeldief’.

– 163 –

BW_Achter de schermen.indd 163

18-02-2008 11:42:00

Ontsnapt aan het leger

in Dubai

De woestijn in het zuiden van het Arabisch Schiereiland is een oven, met temperaturen boven de 50 graden. We zijn in het steenrijke oliestaatje Dubai aan het filmen voor ons dossier ‘De man van 25 miljoen’. De zaak gaat over een Amsterdamse bankmedewerker die stiekem een bedrag van 25 miljoen gulden heeft doorgesluisd naar een Arabische geldhandelaar. Uit het politiedossier waar wij de hand op wisten te leggen, blijkt dat de rekeninghouder hier woont. Ons doel is het traceren van de miljoenen en laten zien hoe kinderlijk eenvoudig het is om een astronomisch geldbedrag van een bank te pikken.

Voor een paar stand-uppers zijn we per taxi op zoek naar een mooie locatie in de woestijn, een plek die de sfeer van het land ademt, liefst met zandduinen, een oase op de achtergrond en een paar kamelen die terloops passeren. Voor wie ooit in Dubai is geweest: een dergelijk tafereel is eenvoudig te vinden. Je hoeft er maar tien minuten in willekeurige richting voor de stad uit te rijden.

Onze taxichauffeur – die we toch nadrukkelijk van onze bedoelingen op de hoogte hebben gebracht – blijft echter maar doorjakkeren. De uren verstrijken en elke keer dat we hem ernaar vragen, gebaart hij dat we er nog niet zijn.

Intussen hebben de kamelen, de oases en de zandduinen plaatsgemaakt voor grillige rotsformaties. Het landschap wordt er alleen maar lelijker op en Peter zit zich nu behoorlijk op te

– 164 –

BW_Achter de schermen.indd 164

18-02-2008 11:42:00

vreten. ‘Kan die man niet omkeren? Zo meteen is het donker en hebben we niets,’ zegt hij tegen ons.

De man blijft echter stug doorrijden en nog geen tien minuten later doemt in de verte een groot, roestig bord op. Als we het passeren, lees ik nog net de afgebladderde letters: welcome to the sultanate of oman.

Probleem: we zijn illegaal in het buurland Oman beland. Die stomme taxichauffeur is zo besluiteloos en onderdanig dat hij geen enkele beslissing durft te nemen en dus nooit op eigen initiatief zijn auto zou stilzetten. En omdat er langs deze verlaten woestijnweg geen bemande grenspost is, heeft niemand ons staande gehouden. We moeten hier als de bliksem weer weg. Een buitenlands camerateam dat de misdaad in een Arabisch land aan de kaak stelt en clandestien de grens met een buurland oversteekt… dat is lastig uitleggen in dit soort oorden. Bovendien staat in mijn eigen paspoort ook nog dat ik in Israël ben geboren: niet echt een aanbeveling hier.

Ongezien glippen we even later weer het veilige Dubai binnen. Maar veilig is hier een nogal betrekkelijk begrip, ontdekken we die middag.

Na een paar uur terugrijden komen we weer in ‘filmisch gebied’. Eindelijk iets wat de kijker wil zien. Maar het prachtige landschap blijkt ontoegankelijk: zo ver het oog reikt staat een hek langs de snelweg die de zandwoestijn van ons scheidt. Er hangen ook wat borden met teksten in Arabisch schrift aan de omheining. De moed zinkt ons in de schoenen. Voor de reportage is de opname die we nu willen maken best belangrijk. Je bent in een ver exotisch oord en als je daar niets van laat zien aan de kijker, is dat natuurlijk doodzonde.

Dan ziet de cameraman plotseling een gat in het hek. Het is precies groot genoeg voor onze taxi. De chauffeur voelt nattigheid en kijkt alsof hij het ieder moment in zijn broek gaat doen, maar nu zijn wij de baas. ‘Geen gezeur! Rijden met die kar!’ be–165 –

BW_Achter de schermen.indd 165

18-02-2008 11:42:00

antwoorden we zijn aarzeling. Even later ploegt de auto door het mulle woestijnzand. De man sputtert herhaaldelijk dat we illegaal bezig zijn, dat er een waarschuwing op de borden aan het hek stond en dat het gevaarlijk is, maar daar hebben we na zijn misser van die middag natuurlijk totaal geen boodschap aan. We laten hem dus een flink stuk de woestijn in rijden.

De verzengende hitte valt als een deken op ons neer als we uit de airconditioned taxi stappen. Het is hier prachtig: een groepje van vijf kamelen staart ons aan en tot aan de horizon bestaat het landschap uit kleine zandduinen.

Nu pas valt ons op dat we zijn gestopt op een kleine vlakte die lijkt te zijn aangelegd. Peter en ik bukken tegelijkertijd en rapen allebei een paar koperen kogels van de grond. Er liggen er tientallen. We kijken elkaar aan; we staan midden op een soort schietbaan. Maar er is verder niets te zien wat wijst op enige militaire activiteit. Bovendien is het bijna avond en we willen per se de opnamen maken. Niet te lang bij stilstaan dus.

Peter in de woestijn in Dubai tijdens de opname van de stand-upper.

– 166 –

BW_Achter de schermen.indd 166

18-02-2008 11:42:00

De chauffeur heeft zich inmiddels weer teruggetrokken in zijn taxi en luistert devoot naar het avondgebed op de radio. Met camera, geluidstas, statief, hengel en een reflectiescherm zeulen we met z’n vijven even later verder de woestijn in op zoek naar het ideale plaatje, niet wetend wat ons te wachten staat. Na een kwartiertje gutst het zweet in straaltjes van ons af. We staan boven op een hoog duin en het groepje kamelen is ons gevolgd. Samen met Peter neem ik nog even de presentatietekst door, terwijl de cameraman zijn apparatuur in stelling brengt. Peter komt vervolgens achter een duinkam tevoorschijn en loopt dan al vertellend naar de camera toe. De eerste keer is er een hapering en dus doen we het over. Take two gaat goed.

Als Peter de laatste woorden heeft gesproken, zie ik in mijn ooghoek iets vreemds: een rookpluimpje vanachter een ver zandduin. En dan hoor ik een zwaar gebrom.

‘Hé, wat is dat?’ roept de cameraman.

Maar op dat moment hoeven we al niet meer te raden. Als een schip dat recht door de branding vaart, ploegt een grote tank over een duinkam. Gevolgd door nog vier. Vijf enorme tanks stormen vol gas recht op ons af. We bevinden ons midden op een militair oefenterrein, en dat mag helemaal niet. Sterker nog: de eerste dag in dit land brachten we een bezoekje aan het Nederlandse consulaat, waar we een formulier in onze handen gedrukt kregen waarop uitdrukkelijk stond dat we alles behalve olievelden en militaire zaken mochten filmen. Zelfs niet van verre afstand.

En nu staan we dus met draaiende camera bij wijze van spreken op de appèlplaats van de plaatselijke Generaal Spoorkazerne. Als we in handen vallen van het leger, zijn we gigantisch de sigaar. We hollen terug, duin op duin af, naar de taxi, schreeuwend dat de chauffeur de auto moet starten. En dat doet hij maar al te graag. Hij had natuurlijk allang gezegd dat dit niet een slimme plek was

– 167 –

BW_Achter de schermen.indd 167

18-02-2008 11:42:00

om te filmen, maar dat wilden we na zijn eerdere blunders niet meer horen.

We springen in de auto en vol gas scheurt hij ervandoor, met niet ver achter ons de vijf tanks van het leger van de Verenigde Arabische Emiraten. Net op tijd bereiken we het gat in de omheining en de veilige snelweg naar Dubai-Stad. Het is echter nog niet voorbij. In het hotel blijkt dat we in onze haast wat hebben achtergelaten in de woestijn. Tijdens de vlucht naar de taxi zijn we een reflectiescherm en een klein koffertje met een lens verloren. De cameraman kijkt bewolkt. Die dingen zijn schreeuwend duur en hij zal er bij terugkomst op worden afgerekend door het bedrijf dat de spullen heeft geleverd. Peter en ik willen ons niet laten kennen: met ware doodsverachting gaan we de volgende morgen terug naar het gat in het hek. Met een andere taxichauffeur, weliswaar, de vorige zou van deze opdracht spontaan een hartstilstand hebben gekregen. Ook de nieuwe chauffeur toont zich angstig. Bij het gat in het hek aangekomen, durft hij pas verder als we zijn tarief aanzienlijk verhogen. We zien geen spoor meer van de tanks of wat voor militaire activiteit dan ook. Stapvoets rijden we terug naar de plek bij de schietbaan. Het is nu midden op de dag en als we uitstappen realiseren we ons dat we waarschijnlijk nooit meer zulke hitte zullen voelen. Warmer kan het op aarde niet zijn. Midden in de zomer, op het heetst van de dag, midden in de woestijn in Dubai. Duizelig van de extreme temperatuur lopen we terug richting de plek waar we de stand-upper de dag ervoor hadden opgenomen. Tot onze grote verrassing liggen daar in de verzengende zon ons koffertje en het reflectiescherm. Vanuit de tanks die achter ons aanzaten zijn ze dus niet opgemerkt. Tien minuten later rijden we andermaal door het gat in het hek de snelweg op. Deze keer zijn we niet gezien door het leger.

In onze broekzak rinkelen een paar kogels. We kijken elkaar

– 168 –

BW_Achter de schermen.indd 168

18-02-2008 11:42:00

triomfantelijk aan. Als de kijkers van onze uitzending toch eens wisten wat er allemaal achter die ene stand-upper van dertig seconden zat, daar in de woestijn van Dubai…

Het militaire oefenterrein in de woestijn van Dubai.

– 169 –

BW_Achter de schermen.indd 169

18-02-2008 11:42:01

Opgelicht, maar dan niet

té stom graag

Onze verborgen-camera-acties zijn een daverend succes. Blijkbaar vinden kijkers het heerlijk om te zien hoe een oplichter te werk gaat, langzaam in de val loopt en daarna door Peter in de kladden wordt gegrepen. We krijgen dan ook vrij veel tips binnen over oplichters.

Soms geven de slachtoffers echter blijk van wel heel erg veel naïviteit, en dan moeten wij helaas beslissen om er niets mee te doen. Je gaat zo’n oplichter anders bijna begrijpen. Wat dacht u van een dame uit het oosten van het land die in een neerslachtige bui contact zocht met ene Kalief, een helderziende magiër met depressiewerende kwaliteiten, die in het plaatselijke Sufferdje had geadverteerd?

Kalief maakte direct een afspraak met de patiënte en nodigde zichzelf uit bij haar thuis voor een helende sessie. De vrouw moest dan wel even een foto van zichzelf, achttien naalden, achttien kaarsen en… o ja, ook nog achttien briefjes van 500 euro klaarleggen. Dat geld was niet nodig voor de betaling, natuurlijk. Het speelde enkel een cruciale rol in haar genezingsproces, zo verzekerde Kalief haar. Samen met de andere voorwerpen natuurlijk. Na enige aarzeling ging de dame akkoord, ze sloot een lening af bij de bank en stopte de 9000 euro in de gevraagde coupures keurig in een witte envelop, precies zoals de magiër het had bevolen. Toen de mysterieuze Arabier in haar nederige woninkje aan zijn rituelen begon, was er slechts een seconde van onoplettendheid nodig. Pas nadat Aladdin de deur weer achter zich had dichtge–170 –

BW_Achter de schermen.indd 170

18-02-2008 11:42:01

trokken en de vrouw tussen zesendertig kaarsen en naalden de witte envelop oppakte en opende, ontdekte ze dat er een stapeltje waardeloos papier in zat.

Kijk, dat is natuurlijk wel heel erg dom. Te dom voor een uitzending eigenlijk. Ga dat maar eens keurig aan zo’n mevrouw vertellen. Ook dat is ons werk.

– 171 –

BW_Achter de schermen.indd 171

18-02-2008 11:42:01

Reconstructie of

werkelijkheid?

Belangrijk onderdeel van onze uitzendingen zijn de reconstructies, ofwel reco’s in jargon. De acteurs – of beter gezegd: figuranten – die daar een rol in spelen, moeten zoveel mogelijk lijken op de mensen uit het echte politiedossier. Daarvoor raadplegen we castingbureaus waar mensen met tv-aspiraties en vaak wat ervaring bij het dorpstoneel zich aanmelden. Zo’n bureau rangschikt zijn figuranten naar geslacht en leeftijd en aan de hand van een plaatjesboek kunnen wij dan het juiste gezicht bij de juiste rol zoeken.

Soms lijkt een potentiële figurant zo sprekend op het slachtoffer, de dader of een andere belangrijke figuur uit het te reconstrueren dossier, dat die direct boven aan het verlanglijstje van de regisseur komt te staan. Eén keer was de gelijkenis echt griezelig. Het was werkelijk ongelooflijk. De man die in het dossier – het echte verhaal dus – een rol speelde en van wie een foto beschikbaar was, leek de tweelingbroer van een acteur uit het fotoboek van het castingbureau. Kon niet beter: zijn houding, de uitdrukking in de ogen, ’t was één gezicht. Opgetogen belde een productiemedewerker hem direct op, of hij eventueel beschikbaar was voor een rol. Op datzelfde moment bladerde ik op de redactie door het castingboek en bekeek nog eens tevreden de foto van de zo mooi gevonden figurant. Maar toen… Ik las in piepkleine lettertjes onder de foto de naam van de man. En het ongelooflijke is waar: de figurant en de man die hij zou moeten spelen, waren één en dezelfde persoon. De man uit

– 172 –

BW_Achter de schermen.indd 172

18-02-2008 11:42:01

het echte moorddossier (een belangrijke getuige) bleek iemand te zijn die zich toevallig ooit had opgegeven bij het castingbureau dat ons voorziet van figuranten.

Hij kon natuurlijk niet bevroeden dat hij gevraagd zou worden om een rol te spelen in een moordzaak waar hijzelf bij betrokken was geweest. De keiharde werkelijkheid van een moordzaak en de keiharde nep van een stukje toneel versmolten opeens. Een vreemde gewaarwording.

Waarom was er bij deze figurant in vredesnaam dan geen lampje gaan branden toen hij werd benaderd door onze productiemedewerkster voor een rol bij Peter R. de Vries in een moordzaak waarmee hijzelf in het echte leven te maken had gehad? Met een vuurrood hoofd werd de man direct teruggebeld. Zijn laconieke reactie: ‘O, ja, da’s waar ook. Nou, laat dat rolletje dan inderdaad maar door een ander spelen.’ Hij heeft trouwens nog wel een interview gegeven… als echte getuige.

– 173 –

BW_Achter de schermen.indd 173

18-02-2008 11:42:01

Huisje bijna opgestookt

tegen de kou

Als we op reportage in het buitenland zijn, slapen we doorgaans in een goed hotel. De werkdagen zijn niet zelden twaalf uur of langer en lekker slapen is dan essentieel. Bovendien heb je in een goed hotel de beschikking over een business center met internet en e-mail voor de noodzakelijke communicatie met het thuisfront. Maar toch mislukt het zoeken naar een geschikte plek om te overnachten wel eens. Sterker nog: we hebben een keer als een stel opgeschoten tieners op interrailvakantie met z’n drieën in een veredelde blokhut geslapen. En die nog gesloopt ook.

Het was tijdens een reportage in een Zuid-Amerikaans land, nogal ver van de bewoonde wereld. Deze keer had niet onze onvolprezen afdeling productie de accommodatie vooraf geboekt, maar was het door een lokaal figuur geregeld. Het was dit keer te ver en te lastig om vanuit Nederland te organiseren. Toen we aankwamen, zag ik vooral bij Peter de moed in de schoenen zinken. Een houten barak met een klein woonkamertje annex keukentje, twee slaapkamertjes type gangkast, en twee iele stapelbedjes voor mensjes met de gemiddelde lengte in het land waar we waren: 1 meter 65, schat ik. Peter is de langste met ruim 1 meter 90, ik ben bijna 1 meter 90 en cameraman Marco zal ook niet veel korter zijn dan 1 meter 85. Dat wordt krom liggen en rugpijn morgen, realiseerden we ons.

We deden die dag ons werk en toen het avond werd, liepen we met tegenzin naar onze houten hut. Het vooruitzicht van die

– 174 –

BW_Achter de schermen.indd 174

18-02-2008 11:42:01

krappe bedjes, die kale houten wanden en verder geen enkel vermaak drukte de stemming behoorlijk. Het was bovendien koud geworden. We zaten in bergachtig gebied en ik denk dat de temperatuur heel dicht tot het vriespunt was gedaald toen we ons met een fles wijn voor de haard installeerden. Bij de receptie van het complex waartoe onze hut behoorde, had men ons verteld dat er weliswaar geen centrale verwarming was, maar dat er voor de open haard ruim voldoende hout voorradig was. Terwijl Peter de fles wijn ontkurkte, ging Marco naar buiten, waar we inderdaad een flinke stapel hout onder een afdakje hadden zien liggen. Na een minuut stond hij weer binnen met een zorgelijk gezicht. ‘Het is allemaal zeiknat. We hebben helemaal niets om ons te verwarmen,’ zei hij.

Wat volgde waren verwoede pogingen om de natte haardblokken toch aan het branden te krijgen. Het enige resultaat was een verstikkende rookwalm in ons huisje en een vuur dat niet uitsteeg boven het niveau van een waakvlammetje.

We keken elkaar vertwijfeld aan en schonken ter vertroosting maar een wijntje in. En nog eentje. Tegen de kou. Maar warmer werden we er niet van. Wel vrijmoediger. Toen we ons na een uurtje voor de zoveelste keer beklaagden over de bittere koude, dwaalden onze blikken onwillekeurig door het interieur. ‘We moeten echt droog hout hebben,’ zei Marco, bibberend als een rietje. Toen pas realiseerden we ons dat we in een houten huisje zaten met een houten interieur. Alles kurkdroog…

Waarschijnlijk geholpen door de paar glazen wijn pakte Peter zomaar een klein rieten mandje van tafel dat toch al een beetje kapot was, hij greep een aansteker, stak het aan en mikte het brandende ding zo in de haard. Het begin van een kettingreactie. Ik bedacht dat er ergens ook houten bestek lag en trok een willekeurige lade iets te hard open. Het paneel liet los en hop, met een zwaai belandde het op het brandende rieten mandje. Ook

– 175 –

BW_Achter de schermen.indd 175

18-02-2008 11:42:01

Marco wilde niet onderdoen en kieperde de inhoud van de toch al kapotte lade erbovenop.

We werden steeds overmoediger. Sterker nog: het hek was enigszins van de dam. De lade zelf, plinten, latjes uit het binnenwerk van een kast, een loszittende stoelleuning, een houten bies van de tafel, noem maar op. Je kon het zo gek niet bedenken: als het ook maar een beetje loszat of toch al kapot was, belandde het in de inmiddels flink aangezwollen vuurzee.

Uiteindelijk moesten we nogal beneveld, maar zeker niet meer koud, vaststellen dat we maar beter konden gaan slapen. Je wilt per slot van rekening ook weer niet onder de blote sterrenhemel liggen omdat je je hele huisje hebt opgestookt. De volgende morgen, bij daglicht, zagen we tot onze schrik en schaamte dat we het huisje vanbinnen behoorlijk hadden gestript. Er lag nog van alles na te smeulen in de haard. We hebben er nooit meer iets van vernomen. Erg beleefde mensen daar in dat land. De volgende keer toch maar weer een goed hotel.

– 176 –

BW_Achter de schermen.indd 176

18-02-2008 11:42:01

Beller bekent moord op

Christel Ambrosius

Het is misschien moeilijk te bevatten, maar ook de Puttense moordzaak zorgt na meer dan veertig uitzendingen over dit onderwerp in tien jaar op onze eigen redactie nog wel eens voor heuse opwinding. Op een goede dag komt er een lijntje binnen bij collega Christiaan. Hij luistert even en roept dan naar me: ‘Jij bent toch met die Puttense moordzaak bezig? Ik heb hier iemand vanuit de gevangenis die zegt dat hij de moordenaar is van Christel Ambrosius. Ik verbind hem wel door.’

Een vreemde sensatie maakt zich dan ongewild toch even van je meester. De afgelopen jaren hebben we letterlijk duizenden uren gestoken in de affaire, en dan opeens, uit het niets, belt er zomaar iemand op die zegt dat hij de dader is. Gewoon op een presenteerblaadje.

‘Redactie, met Kees van der Spek. Ik hoor van een collega dat jij de moord op Christel Ambrosius hebt gepleegd.’

De beller antwoordt direct. ‘Ja, klopt inderdaad. Ik wil schoon schip maken. Ik heb het samen met een vriend uit Putten gedaan en ik kan er niet meer mee leven.’ De man aan de andere kant van de lijn blijkt vast te zitten wegens brandstichting en is kennelijk, zuchtend op zijn brits en kijkend naar onze lange reeks afleveringen over deze onuitputtelijke moordzaak, tot inkeer gekomen. Hij kon het gewoon niet meer voor zich houden.

Gretig vraag ik hem hoe het dan precies was gebeurd. ‘We hadden gehoord dat er bij Christels oma kostbare spullen in huis lagen en hadden onze kans afgewacht tot ze wegging. Net toen we

– 177 –

BW_Achter de schermen.indd 177

18-02-2008 11:42:01

binnen waren, kwam Christel. Ja, en toen heeft mijn maat haar verkracht en ik heb haar gestoken met een mes.’

Snel naar daderkennis vissen. ‘Hoe zag de woonkamer eruit?’

vraag ik, mijn opwinding onderdrukkend. ‘Tja, nogal knus. Echt een kamer van een oude vrouw,’ zegt de man. ‘En weet je nog waar de trap naar boven was?’ vervolg ik. ‘Nee, we waren alleen in de woonkamer, dus een trap hebben we niet gezien.’ Daar komt de twijfel. Belangrijk kenmerk van de plaats delict is namelijk dat de trap zich juist in de woonkamer bevindt waar de moord is gepleegd.

Toen ook nog eens bleek dat zijn maat die Christel verkracht zou hebben ene Jansen moest zijn met een inmiddels onbekend woonadres, was er van de euforie weinig meer over. Maar toch: waarom zou de man anders bellen? Ik vroeg de veronderstelde moordenaar of hij de volgende dag wilde terugbellen. Peter zelf was er op dat moment niet en die zou bij terugkomst zijn verhaal dan kunnen aanhoren en direct opnemen op band.

De volgende morgen liep ik bij binnenkomst toch wat opgewonden direct naar Peter. ‘En? Heeft de moordenaar van Christel Ambrosius je nog gebeld?’ Peter keek veelzeggend. ‘Ja, en hij bekende mij meteen ook de onopgeloste moord op Marianne Vaatstra in Friesland en zei bovendien getuige te zijn geweest van de verdwijning van Cheryl Morrien in IJmuiden.’

Zaak gesloten!

– 178 –

BW_Achter de schermen.indd 178

18-02-2008 11:42:02

Putten:

the never ending story

‘De gestage drup holt de steen’ is een gevleugelde uitspraak van Peter, en is als geen ander van toepassing op de Puttense Moordzaak. Toen ik in januari 1996

als bureauredacteur aantrad bij het programma Peter R. de Vries was er éénmaal aandacht aan de affaire besteed. Twee mannen

– Herman du Bois en Wilco Viets – waren door de rechtbank en later door het Gerechtshof veroordeeld voor de verkrachting van en de moord op de Puttense stewardess Christel Ambrosius op 9 januari 1994.

De 23-jarige Christel was die zondagmiddag van het huis van haar moeder naar haar oma gefietst aan de rand van het Veluwe-dorp in het bos. Maar haar oma was niet thuis en hoogstwaarschijnlijk is Christel met een sleutel van de achterdeur, die aan een spijker in de schuur hing, naar binnen gegaan. Enkele uren later vond een oom die een straat verderop woonde haar ontzielde lichaam in de woonkamer. Ze was verkracht en met een mes doodgestoken. Als belangrijkste daderspoor werd een ruime hoeveelheid sperma in de schaamstreek van het slachtoffer aangetroffen. Na enkele weken kreeg de Puttense recherche Herman en Wilco in het vizier. Van hen was bekend dat ze regelmatig op zondag in een oude Mercedes een rondje door het bos reden om hun honden uit te laten en een blikje bier te drinken. En enkele getuigen hadden de middag van de moord een Mercedes in de omgeving gezien.

– 179 –

BW_Achter de schermen.indd 179

18-02-2008 11:42:02

De nogal gezagsgetrouwe mannen werden aan een reeks verhoren onderworpen en nadat de politie de indruk kreeg dat ze beet had, werd de druk tot in het extreme opgevoerd. Volkomen sufgebeukt door de uren-, dagen-, maandenlange verhoren (Herman is zelfs meer dan tachtig keer verhoord) volgde uiteindelijk een gedeeltelijke bekentenis, die overigens direct weer werd ingetrokken. Maar het was te laat. Op basis van deze bekentenis zijn beide mannen veroordeeld, terwijl er niet één enkel spoor van hen op de plaats delict was aangetroffen. Geen haartje, geen schoenafdruk, geen vingerafdruk: niets. Belangrijker nog: het sperma op het slachtoffer was niet van hen.

De politie wist dit ‘probleem’ te omzeilen door te stellen dat Christel al eerder vrijwillig seks met iemand anders had gehad en dat Herman en Wilco het sperma van dit vriendje (dat overigens nooit is gevonden!) tijdens de verkrachting met hun penis uit haar vagina hadden gesleept, zonder zelf te ejaculeren. Deze opmerkelijke lezing is de geschiedenis in gegaan als ‘de sleeptheorie’. Het gevoel dat er iets niet in de haak was met die veroordeling, had inmiddels voorzichtig postgevat bij Peter en samen met de echtgenoten van de beide veroordeelden was de zaak in het najaar van 1995 in een televisiereportage van een halfuur belicht. Normaal gesproken houd je vervolgens de vinger aan de pols en als er iets nieuws te melden is, kan dat in een latere uitzending als korte follow up aan bod komen.

De Puttense Moordzaak maakte echter in Peter iets onstuimigs wakker, dat pas zeven jaar later tot bedaren zou komen. Het werd een schijnbare never ending story, die na talloze reportages over de kwestie zou eindigen in een triomf in het centrum van Leeuwarden. Daar concludeerde in het voorjaar van 2002 de president van het Gerechtshof – na een lange herzieningsprocedure – dat beide mannen al die jaren onterecht hadden vastgezeten, en dat ze de gruwelmoord eenvoudigweg niet gepleegd kónden hebben.

– 180 –

BW_Achter de schermen.indd 180

18-02-2008 11:42:02

Een regisseur van het eerste uur was inmiddels gesneuveld in de zaak: toen Peter in 1996 voor de tweede keer in een follow up aandacht aan de zaak wilde besteden, vond de betreffende regisseur dat te veel. Hij stelde dat dit tegen alle tv-wetten in ging: tweemaal in amper een halfjaar met hetzelfde onderwerp komen, dat kon gewoonweg niet, was zijn visie. Aan zo’n programma wilde hij niet meewerken, waarop Peter antwoordde dat hij dan maar direct moest opstappen, want die uitzending kwam er hoe dan ook.

Peter vatte dit incident niet op als aanwijzing van een kenner ter zake van de televisiewereld. Hij besloot juist tot het andere uiterste. De door de regisseur genoemde tv-wetten zouden de komende jaren door Peter met voeten worden getreden. Begin 1997 opperde Peter om voor de tweede maal groot aandacht aan de zaak te besteden. Hij wilde samen met oud-hoofdcommissaris van de Rotterdamse politie, Jan Blaauw, het hele dossier tegen het licht houden, nieuwe getuigen horen en diverse deskundigen inschakelen. Het moest een extra lange uitzending worden, die geheel in het teken kwam te staan van de moord op Christel Ambrosius.

Peter vroeg mij of ik deze zaak op me wilde nemen. De daaropvolgende jaren hebben we samen vele duizenden kilometers gereden om getuigen te horen, tientallen vuistdikke dossiermappen doorgeworsteld, helikopters ingeschakeld, nieuw onderzoek gelast, talloze reconstructies gemaakt, honderden meters video gedraaid en zo deze verreweg kostbaarste moordzaak van ons programma tot op het bot gefileerd.

Peters vasthoudendheid in de zaak stuitte niet zelden op felle weerstand en – ik kan er niet omheen – ook ik had er soms stevig de balen van als-ie weer eens opgewonden kwam vertellen dat we iets nieuws hadden en er het zoveelste item gemaakt moest worden. ‘Nee hè, niet weer!’ klonk het dan niet zelden in koor vanaf de redactie.

– 181 –

BW_Achter de schermen.indd 181

18-02-2008 11:42:02

Maar Peter was er doof voor, en ook de kijkcijfers interesseerden hem dit keer geen biet. In televisieland zijn die heilig en zeker de commerciële zenders hebben het stempel dat zij alles doen voor hoge kijkcijfers. En dan moet je natuurlijk niet voor de dertigste keer de sleeptheorie uitleggen. Maar die visie is met onze reeks uitzendingen over de Puttense Moordzaak aardig gelogenstraft. Ik durf zelfs te beweren dat de publieke omroep ons niet zo ver had laten gaan.

Niet één keer leverde dit allemaal ook maar het minste spoortje twijfel op bij Peter. Hij was op een groot onrecht gestuit: twee volstrekt onschuldige mannen, van wie eentje een gezinnetje had, die jarenlang onterecht waren opgesloten. Als je daar niets aan doet, dan ben je geen knip voor je neus waard, is zijn stelling. En inderdaad, bij ieder uitzendingvullend dossier en bij ieder kort item over de zaak kwam de gerechtigheid een stapje dichterbij. De eerste grote stap werd gezet in de zomer van 2001, toen de Hoge Raad besloot dat de hele zaak opnieuw moest worden bekeken door een ander Gerechtshof dan dat waar de mannen waren veroordeeld. Het werd het Hof in Leeuwarden. Ik zal die periode in Leeuwarden nooit vergeten. De superspannende zittingsmarathon die volgde, had alles in zich van een heuse thriller. Alle details uit de moordzaak kwamen weer aan de orde, oude getuigen – onder wie enkele dubieuze politiemensen van het aanvankelijke onderzoek – werden onder ede gehoord en nieuwe getuige-deskundigen etaleerden hun visie voor de raadsheren. Omdat Leeuwarden vanuit Hilversum gezien niet naast de deur ligt, hadden we onze intrek genomen in een hotel in het centrum, op loopafstand van het Gerechtshof. Daar bleek ook de advocaatgeneraal te verblijven: de man die de taak had om de raadsheren er juist van te overtuigen dat Herman en Wilco tóch terecht waren veroordeeld. Onze natuurlijke vijand dus, als het ware.

– 182 –

BW_Achter de schermen.indd 182

18-02-2008 11:42:02

Maar deze mr. Van der Neut ontpopte zich ’s avonds in de hotelbar als een uitermate vriendelijke, zeer redelijke man. Zonder enige reserves zaten we met hem tot in de kleine uurtjes – en onder het genot van de nodige glazen whisky – te filosoferen over de moordzaak. In nachtelijk Leeuwarden werden zo in die hotelbar al de échte pleidooien en de requisitoiren in de Puttense Moordzaak gevoerd, die de volgende dag omwille van de verzamelde rechtbankverslaggevers nog eens dunnetjes voor de raadsheren van het Gerechtshof zouden worden overgedaan: een unieke situatie. Als we elkaar de volgende morgen weer troffen in de statige rechtszaal, soms nog met rode oogjes, groette de advocaatgeneraal ons met een veelzeggende blik. Mr. Van der Neut moest uiteindelijk het onderspit delven. Wat volgde in het voorjaar van 2002 is misdaadgeschiedenis: Herman en Wilco werden zeven jaar en vijfenveertig televisiereportages na hun veroordeling onschuldig bevonden aan de moord op Christel Ambrosius. De gestage drup holt de steen. Nu alleen nog de echte dader vinden.

– 183 –

BW_Achter de schermen.indd 183

18-02-2008 11:42:02

Sorry, wij kunnen u niet

beschermen tegen terroristen

Het is daags na de terroristische aanslagen van 2005 in Londen en er druppelen al mailtjes van verontruste kijkers de mailbox van de redactie binnen. De waakzaamheid moet worden verscherpt! De politie moet in verhoogde staat van paraatheid worden gebracht! Donner – of liever nog Peter R.

– moet ons beschermen tegen terroristen! Dat soort teksten. De vraag rijst: hebben die mensen zich wel eens afgevraagd wat je eigenlijk kunt doen tegen terreurdaden? Dat denk ik niet en dat is mede de schuld van collega-journalisten die slaafs uit de mond van Donner optekenen dat ‘er een verhoogde waakzaamheid geldt’

of ‘dat er snel overleg komt met álle betrokken partijen’ of ‘dat de bewaking van Schiphol en enkele ambassades is aangescherpt’. Waarom vraagt niet één verslaggever de minister of hij denkt dat dat ook maar iets helpt? Zal Al Qaida sidderen bij de gedachte dat er tien marechaussees bij het hek van de Britse ambassade staan, of dat er een extra roedel bloedhonden op Schiphol rondloopt? Natuurlijk niet. Als die terroristen willen, dan huren ze toch gewoon een Cessna in Lelystad, laden die vol met semtex en vliegen er zo waar dan ook mee naar binnen. Het zijn immers zelfmoordenaars. En wat dacht je van een bazooka op de kop tikken en voor de startbaan van Schiphol in een willekeurig weiland bij een boer vertrekkende vliegtuigen uit de lucht schieten? Of breng ik nu iemand op een idee?

Om dat allemaal nog wat aan te zetten, heeft de overheid het orakel Tjibbe Joustra bedacht. U weet wel, die bekakte man die

– 184 –

BW_Achter de schermen.indd 184

18-02-2008 11:42:02

er bij het uwv is uitgegooid nadat hij met overheidsgeld gouden kranen en marmeren vloeren in zijn kantoor had laten aanbrengen, terwijl er intussen wel een paar honderd banen bij datzelfde uwv moesten worden wegbezuinigd. Díé man. De man dus die juist die dingen doet, die er de oorzaak van zijn dat terroristen aanslagen plegen, namelijk heel veel geld over de balk smijten terwijl de rest van de wereld crepeert. Blijft de vraag: kan die zogenaamde beveiliging überhaupt iets uitrichten of bestaat ze slechts voor de gemoedsrust van het volk?

Iedereen moet immers wel braaf naar zijn werk blijven gaan en niet bibberend in de kruipruimte onder zijn huis gaan zitten afwachten tot het echt misgaat. Ook na de moord op Theo van Gogh werd onze redactie overspoeld met mail. Mensen waren soms woedend dat de overheid hem niet beter had beschermd. Zelfs kamerleden bestonden het om met droge ogen de minster om opheldering te vragen. Alsof er ook maar één veiligheidsdienst in de wereld is die in het hoofd van een gek kan kijken en zo kan voorkomen dat hij op een kwaaie dag naar de bakker fietst om een brood te kopen en onderweg met een mes opeens Theo van Gogh doodsteekt. Als dergelijke lieden bovendien van het type zelfmoordenaars zijn, kun je er al helemaal niets meer tegen uitrichten. Ze hoeven namelijk geen ingewikkeld plan voor te bereiden. De enige handeling is een bom onder hun trui verstoppen en in een volle bus gaan zitten. Niemand kan dat voorkomen, ook geen minister Donner die meer overleg belooft, of meer politie toezegt. En Tjibbe Joustra al helemaal niet. Het helpt allemaal niks. Kijk maar naar Israël: het land met de beste beveiliging ter wereld en de meest gevreesde veiligheidsdienst, de Mossad. Het is desondanks het land met de meeste aanslagen ter wereld.

Dus, beste en verontruste briefschrijvers naar onze redactie: het spijt ons ten zeerste, maar we kunnen u echt niet helpen.

– 185 –

BW_Achter de schermen.indd 185

18-02-2008 11:42:02

Camera stuk:

ramp in de tropen

‘Hé, jongens…’ zei cameraman Joep vanaf de achterbank van ons minibusje, ‘de camera doet het niet meer!’ Joep keek bloedserieus. Normaal gesproken bel je dan tijdens een reportage iemand van de afdeling productie op kantoor en via een facilitair bedrijf is er binnen een uur een nieuwe camera. Niets aan de hand dus. Maar nu lag dat net iets anders. We reden namelijk door een buitenwijk van Manila, op de Filipijnen. En dan is zo’n mededeling gelijk aan het bericht dat je met z’n allen besmet bent met knokkelkoorts.

Doel van onze reis was nieuw onderzoek naar de verdachte dood van twee Filipijnse vrouwen die om het leven waren gekomen in de woning van de Nuenense arts Edwin ten W. Maar als de camera het niet doet, heb je geen uitzending. Zo simpel ligt dat bij de tv. Er had zich dus zojuist een ramp voltrokken. We hadden nog twee dagen om de belangrijkste interviews van onze reportage op band te krijgen. We konden niet langer op de Filipijnen blijven. De uitzending moest nog helemaal gemonteerd worden en die was al over een week. Dan toch maar zo snel mogelijk ‘productie’ in Hilversum bellen en direct ook het facilitair bedrijf in Nederland dat de kapotte camera aan ons had verhuurd. Zeker dat bedrijf zou toch wel iets kunnen regelen zodat we binnen een dag over een andere camera bij een of ander plaatselijk tv-station konden beschikken, dachten we. Maar het schoot allemaal voor geen meter op. Zeven uur tijdsverschil helpt natuurlijk al niet als je vanuit Nederland iets moet

– 186 –

BW_Achter de schermen.indd 186

18-02-2008 11:42:02

regelen. Maar bovendien lukte het het Nederlandse verhuurbedrijf – ondanks een reeks boze telefoontjes van ons – niet om een camera in ons hotel in Manilla te krijgen. De irritatiegrens was inmiddels allang overschreden toen we een lullig sms’je vanuit Nederland kregen met daarop alleen de naam van een Filipijns bedrijf en een telefoonnummer in Manila. We moesten het zelf verder maar uitzoeken. Het verhuurbedrijf in Nederland verzekerde ons nog wel dat deze Filipijnse firma weliswaar camera’s verhuurde, maar dat men onder geen enkel beding bereid was er eentje af te leveren bij ons hotel. Dat ging dus kostbare tijd vergen.

We hadden op dat moment nog maar krap een dag en alleen de camera ophalen aan de andere kant van Manila (waar 10 miljoen mensen wonen) zou al minimaal drie uur kosten.

Om elf uur ’s avonds sprongen cameraman Joep en ik dan toch maar in een taxi en lieten ons naar de andere kant van de stad scheuren. We zaten ons op te vreten over het feit dat het vanuit Nederland zo beroerd geregeld was en dat men bij het verhuurbedrijf in Manila kennelijk niet de camera wilde komen brengen. Het was al ruim na middernacht toen we ergens in een achterAankomst op de Filipijnen, waar onze

camera het al snel

begaf.

– 187 –

BW_Achter de schermen.indd 187

18-02-2008 11:42:03

buurt bij een groot hek stopten. lightscape stond erop. Dat was het bedrijf. Binnen verwachtte men ons al en omzichtig werd het apparaat uitgelegd. Het was een voor Nederlandse begrippen gedateerd ding, maar alles werkte en als we thuis de beeldkwaliteit nog wat zouden opkrikken, kwam het wel in orde.

Drie mensen hielpen ons met het inpakken van de camera, een lens en een zooitje kabels. Een van hen was een soort chef bij wie ik moest afrekenen. De twee anderen waren hulpjes van het bedrijf. Maar toen we weg wilden lopen met de camera, bleek dat we nog wel iets waren vergeten…

De twee hulpjes waren namelijk tevens de persoonlijke bodyguards van de voor Filipijnse begrippen uiterst kostbare camera. Ze mochten geen moment wijken van het apparaat.

‘Maar het is midden in de nacht. We gaan morgen pas filmen. Waar moeten die jongens dan slapen?’ vroeg ik vertwijfeld aan de chef die er de hele tijd bij stond.

‘Gewoon, bij u op de vloer in de hotelkamer. Dat vinden ze helemaal niet erg,’ zei de man met een gezicht alsof het de gewoonste zaak van de wereld was.

‘Ja maar, kunnen die knullen de camera dan niet gewoon morgen vroeg bij het hotel komen afgeven?’ opperde ik in de wetenschap dat ze dat nooit zouden doen. Dat was immers waar de hele heisa om ging.

‘Da’s een prima idee,’ zei de chef tot mijn verbijstering gortdroog. ‘De jongens staan morgen om zeven uur in de lobby van uw hotel met de camera. Vindt u dat ook goed?’

En zo reden we diep in de Filipijnse nacht weer anderhalf uur terug naar ons hotel, om de volgende dag gewoon te kunnen filmen met een keurig op tijd bij het hotel afgeleverde professionele camera. En met een flink slaapgebrek, dat wel.

– 188 –

BW_Achter de schermen.indd 188

18-02-2008 11:42:03

Het werk neemt geen vakantie

H et is kerstvakantie 2003 en samen met mijn (toen nog aanstaande) vrouw hebben we een gezellige avond thuis. Maar voor we echt aan de drank gaan met z’n tweeën, spring ik snel in de auto om een pakje sigaretten te halen bij de benzinepomp. Het roken is eigenlijk al afgezworen, maar heel soms mogen we van onszelf nog zondigen. Nu dus.

Ik kom bij de Shell de winkel weer uit gelopen als een meisjesstem in de verte roept: ‘Hé! Ken ik jou niet van Peter R. de Vries?’

Ik draai me om en moet even nadenken. Het zijn twee jonge meiden in een auto die mij wenken. Maar als ik erheen loop en dichterbij ben, zie ik het opeens: het zijn kennissen van de familie van Okan O., de inmiddels overleden moordenaar van Marion van Buuren en haar dochtertje Romy.

Een jaar eerder waren hun lijken in de duinen tussen Bergen en Egmond gevonden op aanwijzen van Okans jongere broer. Die broer was na vijf jaar aanhoudende mediadruk gezwicht en kon de verschrikkelijke waarheid niet meer voor zich houden toen hij op een zomerse dag van het strand in Bergen kwam en langs de weg Marions vader voor diens woning zag staan. Hij aarzelde even, draaide om en liep op de door tergende onzekerheid getekende Hans van Buuren af.

‘Ik weet waar Marion en Romy zijn, kom maar mee, dan laat ik het zien,’ zou hij de verbijsterde vader hebben gezegd. Hoe deze broer het wist? Tot in detail vertelde hij Hans en de toegesnelde moeder Corrie hoe hij getuige was geweest van

– 189 –

BW_Achter de schermen.indd 189

18-02-2008 11:42:03

Okans daden. Een dag later werden de overblijfselen van Marion en Romy gevonden.

Maar Okans broer – die de moed bijeenraapte om de waarheid te vertellen – werd door zijn bekentenis nu ook verdachte. Hij was in zekere zin medeplichtig, door niet in te grijpen en natuurlijk door vijf jaar lang zijn mond te houden. De als zeer gewelddadig te boek staande Okan zelf was op dat moment al vier jaar dood. Justitie vervolgde hierop deze broer. Maar omdat hij nattigheid voelde, had hij bij de politie een heel ander verhaal opgehangen dan dat hij tegen Hans en Corrie van Buuren had gedaan. Nu verklaarde hij opeens dat hij helemaal niet aanwezig was geweest bij de moorden en het hele verhaal achteraf had gehoord van Okan. Met andere woorden: Hans en Corrie stonden te liegen. Is Okans broer schuldig omdat hij zonder ingrijpen aanwezig was bij de moorden, of is hij onschuldig omdat hij er helemaal niet bij was? Die vraag stond centraal tijdens een rechtszaak die liep toen ik bij de Shell werd aangesproken door de twee jonge dames.

Een van hen was het vriendinnetje van weer een andere broer van Okan en had in eerste instantie tegen de recherche verklaard dat het verhaal van Hans en Corrie van Buuren wel degelijk klopte. Zij had namelijk een gesprek in het Turks tussen de twee broers van Okan opgevangen waarin ze een en ander bevestigden. Maar toen de dame voor de rechter nogmaals werd gehoord, draaide ze plotseling ook om als een blad aan een boom. Ze had dat allemaal nooit verklaard en wist niet beter of Okan had de moorden in zijn eentje gepleegd zonder dat daar iemand bij aanwezig was. Iedereen in de rechtszaal voelde dat hier sprake was van een gevalletje meineed en dat deze getuige hoogstwaarschijnlijk onder druk van de gewelddadige familie haar verklaring ten gunste van de verdachte had bijgesteld. Maar ondanks het feit dat de rechter haar voorhield dat ze in geval van meineed zelf verdachte zou worden, hield ze voet bij stuk.

– 190 –

BW_Achter de schermen.indd 190

18-02-2008 11:42:03

En nu roept die leugenachtige dame me dus bij zich. Ze heeft me herkend van de rechtszaak en wil blijkbaar een gezellig babbeltje. Tussen de voorstoelen staat een halfvolle fles wijn. De meiden zijn jolig. Ik stap eropaf en zeg: ‘Ja, natuurlijk ken ik jou. Jij hebt volgens mij keihard staan liegen voor de rechter. Waarom deed je dat? Werd je bedreigd door de familie of zo?’ Brutalen hebben de halve wereld, zullen we maar zeggen.

En tot mijn eigen verbazing geeft de licht aangeschoten dame onmiddellijk toe. ‘Dat klopt, ik ben natuurlijk bang voor die lui. Ik weet dat ik gelogen heb, maar ik had weinig keus.’

Na de kerstvakantie meld ik het opmerkelijke voorval aan Corrie, die het op haar beurt doorspeelt aan de recherche. En voor ik het weet, zit ik op het politiebureau om de gebeurtenissen bij de benzinepomp in een verklaring te laten opnemen. Maar ik ben er nog niet vanaf. Tijdens de eerstvolgende zittingsdag in de zaak word ik opgeroepen om te getuigen. Hier had ik niet op gerekend. En daar sta ik dan ingezworen en wel voor het Gerechtshof in Amsterdam. De advocaat van Okans broer, de Amsterdamse strafpleiter Gerard Hamer, doet verwoede pogingen om me ongeloofwaardig te maken. Het lukt hem niet, want wat ik heb gehoord, heb ik gehoord. Het is allemaal niet erg ingewikkeld. Uiteindelijk wordt Okans broer veroordeeld, heel misschien een piepklein beetje mede door mijn getuigenverklaring, dat weet ik niet. Erg journalistiek zal deze inmenging niet zijn. Dan maar even geen journalist. Wat ik in ieder geval heb geleerd, is dat je ook buiten werktijd altijd op je qui-vive moet blijven: voor je het weet ben je getuige in een rechtszaak van je eigen programma.

– 191 –

BW_Achter de schermen.indd 191

18-02-2008 11:42:04

Het geheim van Aruba

Het is negen uur in de ochtend van 20 januari 2008, kamer 753 van het Mariott Hotel, Palm Beach, Aruba. Door de jetlag en de opwinding ben ik klaarwakker.

Op dit moment weten nog maar ongeveer twintig mensen ‘het’. In het diepste geheim zijn geluidsman Ron, cameraman Marco, Peter en ik gisteren via Curaçao hiernaartoe gevlogen. Een slimme omweg, zodat zo min mogelijk toeristen onze aanwezigheid op het eiland opmerken. Het stikt hier van de Nederlanders. En iedere landgenoot minder die ons ziet scheelt weer. Als extra veiligheidsmaatregel heeft het facilitair bedrijf waar we onze cameraploeg huren op het planbord gezet dat we naar Argentinië

zijn.

We staan aan de vooravond van wat we nu inschatten als dé

scoop van de komende jaren. De afgelopen maanden hebben we achter de schermen hard gewerkt aan de geraffineerde ontmaskering van... Joran van der Sloot. En dat is gelukt. Aan infiltrant Patrick van der Eem – die maandenlang een zorgvuldig geregisseerde ‘vriendschap’ met Joran heeft opgebouwd

– heeft hij tijdens een reeks ritten in een Range Rover die geprepareerd was met verborgen camera’s en zenders, zijn aandeel in de verdwijning van Natalee Holloway bekend. Dat zal een ongekende impact hebben, hebben wij het gevoel. We durven er bijna niet hardop over te praten.

Ons bezoek aan Aruba vormt de afronding van het onderzoek. We willen hier een aantal zaken uit Jorans verklaring controleren,

– 192 –

BW_Achter de schermen.indd 192

18-02-2008 11:42:04

stand-uppers met Peter opnemen en hoofdofficier Hans Mos een aantal fragmenten van Jorans bekentenis laten zien (en horen). We hebben speciaal het Marriott Hotel uitgekozen, omdat het pal naast de plaats delict ligt. Joran vertelde zijn – vermeende – boezemvriend Patrick dat hij bij dit hotel op een leeg stukje strand met Natalee alleen was toen ze plotseling begon te trillen en de geest gaf. Daarna zou hij naar een betaaltelefoon bij het zwembad van dit hotel zijn gelopen om daar een vriend te bellen. Direct bij aankomst in het hotel waren Peter en ik naar het zwembad gelopen. En ja hoor, precies zoals Joran zei, staat daar inderdaad een betaaltelefoon.

Nu loop ik er nog eens heen, en een stukje verder het strand op. Het ligt er verlaten bij en in het bleke ochtendlicht hurk ik op de plek waar Joran Natalee onder een paar struiken moet hebben verstopt toen hij zijn helper ging bellen. Het is een gekke gewaarwording. Ik ben wel vaker op een plaats delict geweest en altijd heeft dat een bepaalde impact. Maar nu is het anders, heftiger. De verdwijning van Natalee Holloway is zo enorm groot in het wereldnieuws geweest en zo gigantisch veel mensen leefden mee, hadden er een mening over en maakten er verslag van voor talloze nieuwszenders, dat je de spanning van het geheim gewoon kunt Peter en Kees overleggen

met elkaar op een terras

op Aruba.

– 193 –

BW_Achter de schermen.indd 193

18-02-2008 11:42:04

vóélen op dit moment. Iedere snipper nieuws in deze zaak werd meteen wereldwijd uitgezonden. En nu hebben wij een bekentenis van de mogelijke dader. Wat al die miljoenen mensen niet weten, en waar ze al bijna drie jaar op zitten te wachten – Natalees ouders al helemaal, natuurlijk – is alleen bij ons kleine groepje bekend. En ik weet het ook en ik zit hier. Het drukt bijna letterlijk op mijn schouders.

Peter en Kees op de

plaats delict.

Ik loop terug naar het hotel. We zullen vandaag een paar stand- uppers opnemen. Een nogal hachelijke operatie, want Peter moet dan immers luid en duidelijk voor de camera details uit de bekentenis van Joran uit de doeken doen. Op het strand welteverstaan, waar het zo meteen vol ligt met Nederlanders... We zijn hier inmiddels al een paar keer aangesproken door landgenoten en iedereen wordt met dezelfde smoes in het ongewisse gelaten: het zogenoemde ‘wijnincident’, waarbij Joran bij het tvprogramma Pauw en Witteman een glas rode wijn in Peters gezicht smeet, heeft zelfs de show van Oprah Winfrey gehaald op de Amerikaanse televisie. Het zou vreemd zijn als wij er nu niet ook aandacht aan besteden. Bovendien is de zaak-Holloway dankzij Jorans recente arrestatie en vrijlating groot in het nieuws geweest en nu justitieel afgerond, is onze uitleg. En men slikt het. Het opnemen van de stand-uppers die dag gaat gesmeerd. Peter

– 194 –

BW_Achter de schermen.indd 194

18-02-2008 11:42:04

kan al zijn onthullende tekst inspreken zonder dat iemand het hoort.

We hebben die dag ook een afspraak met de hoofdofficier van justitie, Hans Mos. Later die week zullen bovendien een politiecommissaris en een officier van justitie de meegenomen fragmenten van onze verborgen-camera-actie zien. Het maakt zichtbaar diepe indruk op de onderzoekers.

Al die jaren heeft Joran ontkend, schoffeerde hij zijn ondervragers of hield hij zijn kaken stijf op elkaar tijdens de verhoren. En nu zien ze ineens een heel andere Joran. Een Joran die vrijuit praat en in de waan is dat hij naast een boezemvriend zit met wie hij een geheim deelt. De politiecommissaris zegt na het zien van de beelden letterlijk tegen Peter en mij: ‘Als ik zo meteen weer buiten sta, moeten jullie me in mijn arm knijpen en zeggen dat ik niet droom.’

Er volgt druk overleg op hoog niveau en uiteindelijk stemt Peter in met het beschikbaar stellen van al ons ruwe materiaal aan de recherche.

We kozen het Marriott Hotel duidelijk niet omdat het nou zo’n geweldig hotel is. De kamers zijn schreeuwend duur (598 dollar per nacht!) en het businesscentrum is in renovatie en daarom verplaatst naar de centrale hal. Dat zorgt voor een paar angstige momenten.

Ik heb namelijk mijn complete draaiboek, inclusief alle supergeheime details, in mijn mailbox zitten. Het is een tekst van vijftig A4-tjes en die wil ik printen. Maar een printer heb ik niet bij me natuurlijk. Vanwege het provisorische businesscentrum ben ik gedwongen met een bijna antieke pc in de hal midden tussen de toeristen in te loggen, het document uit mijn mailbox te vissen, het op te slaan in een soort tijdelijke printfile in de computer en dan op print te klikken.

– 195 –

BW_Achter de schermen.indd 195

18-02-2008 11:42:04

Het duurt bijna anderhalf uur voor het trage apparaat na diverse errors en reboots mijn opdrachten heeft uitgevoerd. De printer staat in een andere ruimte, een kantoortje waar Nederlandstalig personeel in en uit wandelt. Ik mag er niet in en moet door een kier van de deur vijf lange minuten naar de sputterende printer loeren en dan direct de tekst bemachtigen door een passerend personeelslid aan te klampen. Het lukt.

Nu nog even het hele supergeheime draaiboek uit de tijdelijke printfile in de computer wissen... Paniek! Die file is nergens te vinden. Spoorloos verdwenen in de krochten van het onding. Ik haal de geluidsman – die een technische knobbel heeft – erbij. Maar hij kan ook niets vinden. We hebben het noodgedwongen zo gelaten, met het risico dat de volgende gebruiker alle geheimen zal kunnen zien. Het bange gevoel dat dit ook werkelijk zal gebeuren, blijft ons die hele week achtervolgen. Ten onrechte, gelukkig. Kees en Peter in het Marriott Hotel.

– 196 –

BW_Achter de schermen.indd 196

18-02-2008 11:42:05

Terug in Nederland besluit Peter om nog één dag met de Range Rover te gaan rijden. Patrick moet op het laatste moment proberen nog een paar losse eindjes ‘uit Joran te trekken’. Op het állerlaatste moment, letterlijk. Want de rit vindt plaats op 29 januari en dan ben ik al twee dagen bezig met de montage van de uitzending voor 3 februari. Iedere keer als Patrick aan het rijden is, wachten wij in spanning in een restaurant in de buurt af tot de rit is afgelopen. Op het moment dat Patrick Joran bij het huis van zijn oma in Arnhem heeft afgezet, belt hij ons steevast met een samenvatting van wat er is gezegd. We snellen dan opgewonden naar Patricks huis om direct te controleren of de apparatuur heeft gelopen en of het geluid er goed op staat.

Deze laatste keer ben ik er niet zelf bij en wacht Peter in Patricks woning, samen met de technicus die de verborgen apparatuur heeft geïnstalleerd en aangezet bij vertrek. Het zijn drie camera’s, verbonden aan drie recorders verstopt onder de achterbank van de auto.

Na een paar uur rijden met Joran belt Patrick naar Peter: ‘Het ging goed, ik kom er nu aan.’ Weer volgen de spannende momenten waarin je wéét dat er iets is gezegd, maar nog niet zéker weet of het ook is opgenomen. Na een minuut of twintig gaat de deurbel. Peter springt op, holt erheen, zwaait hem open en roept

‘EN?!’ ... en kijkt recht in het gezicht van een verbouwereerde glazenwasser die even komt afrekenen. Peter is nog aan het bijkomen van het lachen als Patrick minuten later arriveert. Alles is goed opgenomen en het gesprek vormt een goede aanvulling op wat we al hebben. Een koerier brengt de tapes naar de montageset, waar ik het verwerk in de uitzending. Twee dagen later, donderdag 31 januari, barst de bom. Onze promo en een persbericht met alleen de mededeling dat ‘De Zaak Is Opgelost’ gaan eruit. Vanaf nu weet de wereld dat we de ont–197 –

BW_Achter de schermen.indd 197

18-02-2008 11:42:05

knoping van het mysterie in handen hebben. De spanning wordt hierdoor nog verder opgevoerd. Kunnen we ons geheim tot zondag bewaren? Angst en opwinding wisselen elkaar in hoog tempo af, tot het eindelijk zondag 3 februari is. Die morgen leggen Peter en ik de laatste hand aan de reportage. Er worden twee kopieën gemaakt, en voor het eerst in de geschiedenis van ons programma gaan er twee koeriers afzonderlijk van elkaar met een uitzendband naar SBS6 in Amsterdam. En dat is maar goed ook, want wat niemand weet is dat deze ingeving de uitzending die avond heeft gered. Na het eerste reclameblok – als deel twee moet beginnen – verschijnt er ineens storing in beeld. Iedereen springt verschrikt op. Het duurt misschien maar een minuut, maar het lijken voor ons thuis op de bank wel uren. Dan begint gewoon deel twee en de rest van de uizending. Niets aan de hand? Ik krijg dit sms’je van onze uitvoerend producent Sander Dekkers: Je kijkt nu naar de back-up tape. Machine sloeg op hol. Pffff.

– 198 –

BW_Achter de schermen.indd 198

18-02-2008 11:42:05

Dankwoord

Mijn dank gaat uit naar het hele team van het programma Peter R. de Vries. In het bijzonder wil ik Vincent de Winter noemen, voor zijn hulp bij het verzamelen van het fotomateriaal. Verder wil ik de drie allerbeste cameramannen van Hilversum op deze plek natuurlijk niet overslaan: Joep Venmans, Marco Hogenboom en Edwin Hoeve, met wie wij de uithoeken van de wereld verkenden en de meeste van onze avonturen beleefden. Maar mijn allergrootste dank gaat uit naar Peter R. de Vries, mijn collega en tegenpool, mijn baas en vriend. Bedankt, Peter!

Kees van der Spek

– 199 –

BW_Achter de schermen.indd 199

18-02-2008 11:42:05

Deze bladzijde is met opzet leeg gelaten

De crew filmend op het dak van een hotel in Dubai. Opname van een stand-upper voor de uitzending over Okan O. Kleurkatern_Achter de schermen.i1 1

03-03-2008 10:57:29

Kleurkatern_Achter de schermen.i2 2

03-03-2008 10:57:30

Het team van Peter R. de Vries (2007).

Kleurkatern_Achter de schermen.i3 3

03-03-2008 10:57:32

Kleurkatern_Achter de schermen.i4 4

03-03-2008 10:57:34

Peter, Chantal en Kees aan het werk; hotel in Manilla op de Filipijnen. Kleurkatern_Achter de schermen.i5 5

03-03-2008 10:57:37

Kleurkatern_Achter de schermen.i6 6

03-03-2008 10:57:38

De crew op locatie in Londen (1996).

Kleurkatern_Achter de schermen.i7 7

03-03-2008 10:57:39

Luchtshots maken in Suriname.

In 2002 wonnen we het Gouden Beeld.

Kleurkatern_Achter de schermen.i8 8

03-03-2008 10:57:44