Inleiding
De Koude Oorlog was een periode van intense rivaliteit tussen de twee supermachten – de Verenigde Staten en de SovjetUnie – die duurde van 1945 tot 1991. Omdat er geen direct gewapend conflict tussen de twee reuzen plaatsvond, blijft de term ‘Koude Oorlog’ accuraat. Nu hij voorbij is, en we de afloop ervan kennen, is het verleidelijk om deze periode in de recente geschiedenis opnieuw te definiëren, en wel als de ‘lange vrede’.
De Koude Oorlog begon in Europa met de opdeling van Duitsland en met de vestiging van de Sovjethegemonie over Oost-Europa in 1945. Hij eindigde met het verdwijnen van die hegemonie in 1989, de Duitse hereniging in 1990, en, uiteindelijk, met het ineenstorten van de SovjetUnie zelf in 1991. Halverwege deze periode van 45 jaar breidde de Koude Oorlog zich uit naar Azië, Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. In dit boek wordt de aandacht niet zozeer gericht op de wereldwijde omvang van de Koude Oorlog als wel op de bijzonderheden van de Sovjet-Amerikaanse relatie sinds 1945.
Er zijn twee punten die de Sovjet-Amerikaanse relatie haar bijzondere karakter gaven: ideologie en kernwapens. De Koude Oorlog was, naast andere dingen, ook een propagandaoorlog: beide partijen verkondigden hun ideologie op een compromisloze, absolutistische manier. In de SovjetUnie geloofde men lange tijd dat het communisme slechts kon overwinnen nadat het kapitalisme in een oorlog vernietigd was. In de Verenigde Staten meende men dat het communisme in de SovjetUnie ten val zou moeten komen om een duurzame wereldvrede mogelijk te maken. De interne logica van hun respectievelijke ideologieën bracht met zich mee dat een conflict tussen de beide supermachten onvermijdelijk was.
Maar de Koude Oorlog viel ook samen met het eerste nucleaire tijdperk. Kernwapens zijn absolute wapens, van een andere orde dan alle wapens uit eerdere tijdperken. Eén Trident kernonderzeeër, bijvoorbeeld, beschikte over meer vernietigingskracht dan alle bommen die er tijdens de Tweede Wereldoorlog gegooid zijn.
De Verenigde Staten en de SovjetUnie voerden samen een onhandige dodendans op, waarbij ze elkaar bedreigden met wapens waarvan ze wisten dat ze nooit gebruikt zouden mogen worden. Het gevaar van een kernoorlog hing over de Koude Oorlog als een giftige gaswolk die de mensheid bedreigde met uitsterven. Hierdoor was het een periode in de geschiedenis die met geen enkele andere te vergelijken is. De geschiedenis van de Koude Oorlog is een geschiedenis van wat er niet gebeurde, evenzeer als van wat er wel gebeurde. Ik hoop dat dit boek iets van deze dimensies van de Koude Oorlog zal duidelijk maken.
Ik ben dank verschuldigd aan een aantal wetenschappers – allen afkomstig uit de Verenigde Staten – die een aanzienlijke bijdrage hebben geleverd aan ons huidige begrip van de Koude Oorlog. Ik wilde de volgende auteurs, die een grote invloed op mijn ideeën hebben gehad, speciaal noemen: George Kennan, Louis Halle, Raymond Garthoff en J.L. Gaddis.