Een lege kamer: een gezinstragedie

door Felicity Benson

Dit boek is opgedragen ter nagedachtenis aan mijn vader,
Melvyn Benson.

Dankwoord

Ik bedank Ray en Angus Hines dat ik hun verhaal mocht vertellen.

Dank ook aan alle mensen bij de recherche in Culver Valley, met name inspecteur Sam Kombothekra, wiens generositeit en geduld verbluffend waren.

Dank aan Julian Lance, Wendy Whitehead, Jackie Fletcher en de mensen bij GOOV, Paul Yardley, Glen en Sarah Jaggard, Ned Vento, Gillian Howard, dr. Russell Meredew, dr. Phil Dennison, dr. Jack Pelham, Rahila Yunis, Gaynor Mundy, Leah Gould, Stella White, Beryl Murie, Fiona Sharp, Antonia Duffy en Grace en Hannah Brownlee.

Laurie, ik dank je dat je me deze kans hebt geboden.

Dank aan Tamsin en onze mensen bij Better Brother Productions.

En last but not least dank ik jou, Hugo, voor je niet-aflatende steun, en je vooruitziende blik dat ik op een dag meer van jou zou houden dan van je huis. Dat doe ik, maar het scheelt weinig.

Inleiding

Op maandag 5 oktober 2009 stond Angus Hines om 6 uur ’s ochtends op en reed hij met een huurauto van zijn huis in Notting Hill, Londen, naar Spilling in Culver Valley. Zijn bestemming was Bengeo Street nummer 9, het huis van Helen Yardley. Onderweg luisterde hij naar het programma Today op BBC Radio 4. Helens man Paul was al naar zijn werk, en dus was Helen alleen thuis toen Angus daar om 8.20 uur arriveerde. Het was een heldere, zonnige winterdag. Er was geen wolkje aan de lucht.

Hij moet aangebeld hebben. Helen moet hem binnengelaten hebben, ook al waren ze niet bevriend, en hadden ze zelfs ruzie gehad bij hun laatste ontmoeting. Angus bracht de hele dag met Helen door in haar huis. Op enig moment haalde Angus het pistool tevoorschijn dat hij van een kennis had gekregen. Een Beretta M9 9mm. Om vijf uur ’s middags gebruikte hij dat om Helen dood te schieten omdat zij, volgens hem, niet geslaagd was voor een test die hij voor haar had bedacht – dat wil zeggen, niet speciaal voor haar, maar voor alle vrouwen die ervan werden beschuldigd dat zij baby’s hadden vermoord maar die zelf onschuldig zeiden te zijn – vrouwen zoals Sarah Jaggard, Dorne Llewellyn en natuurlijk Angus’ eigen vrouw, Ray. Het was die persoonlijke link met een dergelijke zaak die hem ertoe bracht om een test te bedenken die hij zonder spoor van ironie de ‘Schuldtest van Hines’ noemde. Wel heeft hij mij tot tweemaal toe gevraagd of ik dacht dat het beter was om de test de ‘Waarheidstest van Hines’ te noemen. Hij legde mij de regels van de test als volgt uit:

‘Je brengt een vrouw die wel of niet schuldig is aan de moord op haar kinderen in een levensbedreigende situatie. Je overtuigt haar ervan dat je haar vermoordt als ze niet de waarheid zegt, maar dat je haar zult laten leven als ze dat wel doet. Wat de waarheid ook mag zijn, dan zul je haar laten leven – dat zeg je. Dan vraag je haar of ze de moorden heeft gepleegd. Wat het eerste antwoord ook mag zijn: je accepteert het niet. Je blijft eisen dat ze de waarheid zegt, alsof je niet gelooft wat ze heeft gezegd. Als ze een ander antwoord geeft, doe je dat weer. En zo ga je door – je blijft steeds maar eisen dat ze je de waarheid vertelt en uiteindelijk is ze zo bang, dat ze niet meer weet wat het goede antwoord is, en dan krijg je de waarheid eruit. Op dat moment zal ze namelijk ophouden met heen en weer schieten tussen de verschillende antwoorden: dan zegt ze nog maar één ding, namelijk de waarheid over wat er is gebeurd. Als ze door blijft gaan met heen en weer schieten op een manier die het jou onmogelijk maakt om te bepalen wat de waarheid is, vermoord je haar zoals je ook hebt gedreigd te doen.’

De eerste twee keer dat ik Angus vroeg wat er gebeurde toen hij Helen Yardley aan zijn Schuldtest onderwierp wilde hij me dat niet vertellen. Hij tergde me door te zeggen: ‘Dat zou je wel willen weten, hè?’ en hij leek te genieten van zijn superieure kennis en mijn gefrustreerde onwetendheid. Maar toen, plotseling en zonder duidelijke aanleiding, veranderde hij van gedachte en verkondigde hij dat hij bereid was om mij te vertellen wat er was gebeurd in Helens huis op maandag 5 oktober. Het vertellen van dat verhaal duurde in totaal bijna drie uur. Ik zal hier in het kort samenvatten wat Angus mij heeft verteld en ik zal u de meest beangstigende aspecten van zijn relaas besparen; ik zou willen dat ze mij ook bespaard waren gebleven.

Angus vertelde me dat Helen binnen heel korte tijd – minder dan een halfuur – omsloeg van onschuldig naar schuldig en vice versa voor ze uiteindelijk toegaf dat ze haar zoons had verstikt. Daarom heeft hij haar doodgeschoten: om haar te straffen, omdat ze een moordenaar was. Maar, vertelde hij me, voordat hij haar doodschoot heeft hij een paar uur geluisterd naar haar lange en uitvoerige biecht: wat ze had gedaan, waarom ze het had gedaan, en hoe ze zich daaronder voelde.

Dit boek vertelt het verhaal van de familie Hines – Ray, Angus, Marcella en Nathaniel – en van het politieonderzoek naar de moorden op Helen Yardley en Judith Duffy. De moord die Angus Hines pleegde op Helen Yardley is niet het begin van dit verhaal. Voor zover het al mogelijk is om precies te bepalen waar een verhaal begint, denk ik dat dit verhaal begon in 1998, toen Angus en Ray Hines hun eerste kindje kregen: Marcella. Ik ben begonnen met dit veel latere incident, de moord op Helen Yardley, in oktober 2009, niet omdat het zo gewelddadig en shockerend is en omdat het meteen de aandacht trekt – hoewel dat allemaal klopt – maar omdat ik het los wil zien van de rest van het boek, omdat ik geloof dat Angus’ relaas hierover, en daarmee het mijne, een leugen is. Dat is de andere reden waarom ik heb ingekort en samengevat wat Angus mij vertelde over wat er zich die dag afspeelde tussen hem en Helen: ik wil niet meer ruimte spenderen dan nodig aan iets waarvan ik zeker weet dat het niet waar is.

Tegen het einde van dit boek zult u zich een mening hebben gevormd over Angus, en zult u zelf kunnen uitmaken of hij er de man naar is om de regels en voorwaarden van zijn eigen Waarheid- of Schuldtest in de wind te slaan – regels die bepalen dat alleen op liegen de doodstraf staat – en dat hij Helen Yardley heeft doodgeschoten ook al vertelde ze hem de waarheid over haar schuld. Misschien vindt u wel dat hij het risico niet kon lopen haar te laten leven omdat zij hem had gezien en naar de politie zou gaan. Maar voor wat het waard is: mijn indruk is dat Angus daar nooit bang voor is geweest – hij heeft overal sporen achtergelaten die volgens hem verwezen naar zijn schuld, zoals u later in dit boek zult lezen.

Angus’ respect voor het rechtssysteem is beperkt tot een handjevol politiemensen: o.a. rechercheur Simon Waterhouse en agent Charlotte Zailer, en de reden daarvoor zal later duidelijk worden. Verder had hij weinig respect voor de politie en het rechtssysteem, en mijn theorie – hoewel ik wil benadrukken dat het niet meer dan een theorie is – is dat hij vindt dat behalve hij niemand het verdient om de waarheid te kennen over wat er op maandag 5 oktober 2009 is voorgevallen tussen hem en Helen Yardley. Ik denk dat hij vindt dat hij als bedenker van de Waarheid- of Schuldtest als enige recht heeft op de uitslag van die test.

Is dat waarom hij Helen doodschoot, zodat ze niemand haar versie van de gebeurtenissen van die dag zou kunnen vertellen? Om er zeker van te zijn dat hij altijd de enige eigenaar van die informatie zou zijn? Betekende het feit dat hij zich verkneukelde deze kennis te hebben en dat hij genoot van de macht die het hem gaf terwijl anderen niets wisten, dat het verhaal dat hij mij vertelde precies het tegenovergestelde is van wat er is gebeurd? Misschien krijgt hij er wel een kick van om mij zo veel mogelijk om de tuin te leiden, en als dat zo is, betekent dat dan dat zijn test juist Helens onschuld heeft aangetoond? Dat lijkt mij ook onwaarschijnlijk, want hij heeft haar hoe dan ook doodgeschoten; Angus’ regels stellen duidelijk dat je mag blijven leven als je de waarheid spreekt.

Misschien heeft Helen niet één keer geaarzeld en bleef ze vasthouden aan haar onschuld, en misschien geloofde Angus haar desondanks niet – in dat geval zou hem zijn gebleken dat zijn test helemaal niet werkte. Zou dat hem ertoe hebben gebracht haar neer te schieten? Ik denk dat het mogelijk is. Ik denk ook, gezien het verleden van Angus en Helen – een verleden waar u waarschijnlijk over hebt gelezen – dat het goed mogelijk is dat zij heeft geweigerd om überhaupt iets te zeggen. Was ze vastbesloten om weerstand aan hem te bieden, ook al had hij een pistool? Haar stilzwijgen zou voor hem een nederlaag betekenen, en dat wist zij misschien. Of bleef ze inderdaad ‘heen en weer schieten’ tussen verschillende verklaringen, zoals Angus het noemde? Bleef ze steeds maar iets anders zeggen, in de hoop dat ze eindelijk iets zou zeggen waardoor hij zijn pistool in zijn zak zou stoppen en weg zou gaan? Of heeft hij haar vermoord omdat hij niet in staat was met zekerheid te bepalen wat de waarheid was?

Als Angus er die dag niet achter kwam dat zijn test niet deugde, heeft hij dan misschien ook ontdekt dat hij zelf niet deugde omdat hij niet in staat was zich aan zijn eigen regels en voorwaarden te houden? Voordat hij een moordenaar werd, was Angus een toegewijde vader die twee kinderen had verloren en wiens vrouw ten onrechte van moord op die kinderen werd beschuldigd. Heeft Helen bekend dat zij haar twee kinderen heeft verstikt, en schoot Angus toen zo vol woede en walging dat hij de verleiding niet kon weerstaan en de trekker heeft overgehaald? Als dat inderdaad is gebeurd, zal hij dat misschien nooit aan iemand vertellen – hij is er trots op dat hij een planner is, dat hij altijd alles onder controle heeft en dat hij vooruit kan denken. Hij zou nooit toegeven dat hij zo door emotie werd overmand dat hij tegen zijn eigen plan handelde.

Ik hoop, en Paul Yardley en Hannah Brownlee hopen dat met mij, dat Angus ons op een dag zal vertellen wat er werkelijk is gebeurd in het huis aan Bengeo Street nummer 9, op maandag 5 oktober. Het is een langdurig proces, maar ik zal mijn best doen om het beeld dat hij van zichzelf heeft, van een superrationele man die alles onder controle heeft, stukje bij beetje bij te stellen. Ik heb geprobeerd hem uit te leggen waarom zijn test zinloos is: mensen gedragen zich niet voorspelbaar als ze worden bedreigd met executie. Als zij worden gedwongen de waarheid te vertellen over de meest traumatische gebeurtenis in hun leven, zullen sommigen ervoor kiezen het verhaal te vertellen dat zij zelf graag willen geloven, zelfs als dit verhaal een leugen is. En ze houden vast aan deze leugen omdat hun leven toch niet meer de moeite waard zou zijn als ze de pijnlijke waarheid onder ogen zouden zien. Anderen zullen de waarheid vertellen en daaraan vasthouden. Weer anderen zullen heen en weer gaan, en steeds een andere versie van het verhaal vertellen. Angus kan nooit bewijzen hoe een schuldig of onschuldig mens zal reageren wanneer hij wordt gemarteld. Dat is voor mij een onmiskenbaar feit, maar hij houdt vol dat ik het verkeerd zie.

Hij slaat volkomen dicht als ik hem wijs op de belangrijkste tekortkoming van zijn test: dat het draait om het oordelen over, het veroordelen van en het terechtstellen van andere mensen – dat zijn drie dingen die je als individu nooit mag doen. Als dat wat u straks zult lezen al iets met zekerheid aantoont, dat is het wel de noodzaak van compassie en nederigheid, en het onweerlegbare feit dat er minder te vergeven zou zijn als mensen konden leren meer vergevingsgezind te zijn, zowel naar zichzelf als naar anderen. Als een poging om de ander te begrijpen en te helpen in de plaats zou kunnen treden van oordelen en veroordelen, ook al is er sprake van een gruwelijk misdrijf– vooral als er sprake is van een gruwelijk misdrijf – dan zouden er in de toekomst minder gruwelijke misdrijven worden gepleegd. Een wijdverbreid misverstand is het idee dat je een crimineel ‘weg laat komen’ met zijn misdaad als je hem probeert te begrijpen en te helpen. Dit is niet het geval, en ik hoop dat dit verhaal dat zal bewijzen. Persoonlijk geloof ik dat, wat voor juridische stappen ook volgen, niemand ooit ergens ‘mee wegkomt’: wat wij doen heeft een effect op ons waar wij niet aan kunnen ontsnappen.

Voor ik de definitieve versie van dit boek inleverde bij mijn redacteur, heb ik Angus in de gevangenis opgezocht, en ik heb het manuscript meegenomen. Ik heb hem deze inleiding laten lezen. Toen ik hem vroeg of er iets in stond waar hij bezwaar tegen had, schudde hij zijn hoofd en gaf me het manuscript weer terug. ‘Geef het maar uit,’ zei hij.